“HIDÎV-İ MÜLKSİTÂNUN VEZÎR-İ MÜMTÂZI” ŞEHÎD ALİ PAŞA’NIN HÂMÎLİĞİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 4 - PROF. DR. İ. ÇETİN DERDİYOK ARMAĞAN SAYISI, 1018 - 1064, 31.10.2021

Müjgan Çakır Hanife Koncu

https://doi.org/10.20322/littera.990653

Öz

Osmanlı kültüründe önemli bir yeri olan hâmîlik geleneğini içinde karşımıza çıkan XVIII. yüzyılın önemli devlet adamlarından Damad/Şehîd Ali Paşa (ö. 1727) Mora fethi ve çeşitli icraatının yanında kitaba ve sanatçıya verdiği değerle de kendinden söz ettirmiş dikkat çeken bir siyasetçidir. Onun kurdurduğu kütüphaneler haricinde birçok şair, yazar ve tarihçiyi de himaye ettiği bilinmektedir. Bu makalede Ali Paşanın desteklediği bu kültür erbabı tespit edilmeye çalışılıp onun için yazılmış şiirler bir araya getirilerek Ali Paşanın, övgüsünü yapan şairlerin gözündeki konumu hakkında değerlendirme çabasında bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şehîd Ali Paşa, hâmîlik, medhiyye şiirleri.

Kaynakça

• Ahmed Refik (2013). Âlimler ve Sanatkârlar. (Haz. M. Necip Yılmaz). İstanbul: Büyüyen Ay Yay.
• Ali Canib ( 1928). “Re’is-i Şâirân Osmanzâde Ahmed Tâ’ib Efendi”. Türkiyat Mecmuası 2: 103-29.
• Arpaemîni-zâde Mustafâ Sâmî (2017). Dîvân. (Haz. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0, [erişim tarihi: 03. 02. 2018]. Arslan, Mehmet (2011). Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri. C. 8. İstanbul: Çamlıca Yay.
• Aypay, A. İrfan (1998). Lâle Devri Şairi İzzet Ali Paşa, Hayatı-Eserleri-Edebî Kişiliği, Divan (Tenkitli Metin), Nigâr-nâme (Tenkitli Metin). İstanbul: y.y.y.
• Aypay, İrfan (1992). Nahifî Süleyman Efendi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Bayındır, Şeyda (2008). Şehdî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Bilkan, Ali Fuat (1997). Nâbî Dîvânı I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
• Biltekin, Halit (1993). Vak‘a-nüvis Râşid Efendi ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Çakır, Müjgân-Hanife Koncu (2021). “Şehîd Ali Paşa’nın İcraatı ve Mora Fethine Dair Bir Eser: Fârîs’in Ravza-i Alî’si”. İskender Pala Armağanı. İstanbul: Kapı Yay.: 375-468.
• Çelebizâde Âsım (2010). Dîvân. (Haz. Özge Öztekin). Ankara: Ürün Yay.
• Dikmen, Hâmît (1991). Seyyid Vehbî ve Dîvânının Karşılaştırmalı Metni. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Doğan, Muhammet Nur (1997). Lâle Devri Şairi Şeyhülislâm İshak ve Dîvânı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
• Durmuş, Tûbâ Işınsu İsen (2006). II. Selim Dönemi Sonuna Kadar Osmanlı Edebî Hâmîlik Geleneği. Doktora Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Durmuş, Tuba Işınsu (2020). “Yöneticilere Sunulan Kasideler Üzerinden Osmanlı Himâye Geleneğinin Seyri.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 25: 191-275.
• Edirneli Kâmî (2017). Dîvân. (Haz. Gülgün Erişen Yazıcı). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55977,kami-divani-pdf.pdf?0 [erişim tarihi: 08. 08. 2021].
• Eroğlu, Süleyman (1998). Sadîk, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Erünsal, İsmail E. (1987). “Şehid Ali Paşa’nın İstanbul’da Kurduğu Kütüphane ve Müsadere Edilen Kitapları”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Dergisi Belge Bilgi Kütüphane Araştırmaları 1: 79-90.
• Göger, Veysel-Hüseyin Sarıkaya (2009). “Mora’nın İstirdâdına Dair Bir Kaynak Değerlendirmesi ve Nâdir’in Vâkı’ât-ı Gazavât’ı”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 20: 1-32.
• Günay, Fatih (2001). Râşid (Vak anüvis) Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni ve İncelemesi. Doktora Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî (1985). Mecmuâ-i Tevârih. (Haz. Fahri Ç. Derin-Vâhid Çabuk). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• İpekten, Halûk (1996). Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul: MEB Yay.
• Kahraman, Bahattin (1995). Vahîd Mahtûmî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Eserlerinin Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Kâtib-zâde Sâdık (2017). Dîvân. (Haz. Mehmet Kırbıyık). https://e-kitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56426, katib-zade-sakib-divanipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 04. 05. 2021].
• Koçoğlu, Turgut (2004). Şefîk-nâme, Şefîk-nâme Şerhi ve Edhem ü Hümâ Mecmuası. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Koçoğlu, Turgut (2016). “18. Asırda Yazılmış Münşiyâne/Üslûb-ı Âlî Nesir ve Mensur Muammâ Örneği Bir Eser: Şefîk-nâme”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Abdülkerim Abdülkadiroğlu Özel Sayısı 2/3: 101-12.
• Kutlar, Fatma Sabiha (2011). “Klasik Türk Şirinde Şehir Hicviyeleri ve Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî’nin Edirne Kasîdesi”. Turkish Studies 6/2: 1-16.
• Levend, Agâh Sırrı (2000). Ġazavāt-nāmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Ġazavāt-nāmesi. Ankara: TTK Yay.
• Mustafa Nuri Paşa 81327). Netâyicü’l-vukû‘ât. Cild-i sâlis. İstanbul: Uhuvvet Matbaası.
• Mü’minzâde Seyyid Ahmed Hasîb Efendi (2003). Ravzatü’l-küberâ Tahlil ve Metin. (Haz. Mesut Aydıner). Ankara: TTK Yay. Nedîm (2016). Dîvân. (Haz. Muhsin Macit). Ankara: AKM Yay.
• Nef’î (1993). Dîvân. (Haz. Metin Akkuş). Ankara: Akçağ Yay.
• Neylî (2005). Dîvân. (Haz. Sadık Erdem). Ankara: AKM Yay.
• Okur, Atike Kodaz (1994). Râzî (Abdüllatif), Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tertibi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Önertoy, Olcay (1991). “Memduh Şevket Esendal’ın İlk Romanı Miras”. Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi 9/1: 9-18.
• Özcan vd., Abdülkadir (2013). Târîh-i Râşid ve Zeyli. C. II. İstanbul: Klasik Yay.
• Özcan, Abdülkadir (1989). Şakâik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, (Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü’l-Fudalâ II-III). C. 4. İstanbul: Çağrı Yay.
• Özcan, Abdülkadir (2010). “Şehid Ali Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: TDV Yay., 433, 434.
• Perk, Gülnihal (2008). 18. Yüzyıl Kasîdelerinde Medhiye. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
• Sâdâvî, Salih (1987). Osman-zâde Tâ’ib Ahmed Hayatı, Eseri ve Edebî Kişiliği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Safiye Sultanzâde Mehmed Rezmî (2012). Dîvân. (Haz. Mehmet Gürbüz). Ankara: Grafiker Yay.
• Sarıkaya, Hüseyin-Veysel Göger (2018). “Mora’nın Yeniden Fethine Dair Osmanlıların Hazırladıkları Fetihnâme (1715)”. Tarih Dergisi 67:101-24.
• Şahin, Kürşat Şamil (2020). “Fârisî’nin Ravza-i Alî Adlı Eserindeki Tarih Manzumeleri”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları 20: 416-33.
• Tayyâr-zâde Atâ (2010). Osmanlı Saray Tarihi. (Haz. Mehmet Arslan). C. II. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Tuğluk, İbrahim Halil (2010). “Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-nâmeler”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 42: 41-68.
• Türk Edebiyatı Tarihi (2006). C. 2. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Türkoğlu, Serkan (2015). Vakanüvis Râşid’in Sıhhat-âbâd Mesnevîsi. Ankara: Gece Kitaplığı Yay.
• Üngün (a), Sevim (1965). “Vahîd Mahtûmî ve Mora Fetih-nâmesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 20: 101-16.
• Üngün (b), Sevim (1966). “Vahîd Mahtûmî ve Mora Fetih-nâmesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 21: 64-76.
• Üngün (c), Sevim (1967). “Vahîd Mahtûmî ve Mora Fetih-nâmesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 22: 169-80.
• Vâsık İlâhîzâde Mehmed Emîn (2011). Dîvân. (Haz. İncinur Atik Gürbüz). Ankara: Grafiker Yay.
• Vural, Ramazan (2019). Dürrî Ahmed Efendi Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Yazar, Sadık (2019). “Mora Fethinin (1715) Klasik Türk Şiirindeki Yankıları ve Râzî’nin “Fetihnâme” Konulu Bir Şiiri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 23: 391-460.