YUNUS EMRE’NİN “BEN YANAREM YANE YANE” İLAHİSİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 97 - 126, 31.01.2022

Özlem Ercan , Kadriye Hocaoğlu Alagöz

https://doi.org/10.20322/littera.1027773

Öz

Türk din musikisinin kolu olan tekke musikisinin formlarından biri olan ilahiler, tekkelerde zikir esnasında müritleri coşturmak amacıyla okunan eserlerdir. Çeşitli dinî toplantılarda ve mevlitten sonra muhakkak ilahiler okunur, Yunus Emre ilahileri ise bu ilahiler içinde ayrı bir tutar. Türkçeye olan hâkimiyeti, bestelenmeye müsait ahenk yapısı ve sıkıntılar içindeki Anadolu halkının gönlünü hoş eden anlam dünyası ilahilerinin zikirler esnasında okunarak günümüze kadar intikalini sağlamıştır.
Yunus Emre’nin bestelenen ilahileri pek çoktur. Üstelik aynı ilahi, çeşitli dönemlerde muhtelif bestekârlar tarafından defalarca bestelenmiştir. Bu ilahilerden biri de bestekârı belli dokuz; anonim olmak üzere dört kez bestelenmiş, “Ben yürürem yane yane” güftesiyle başlayan ilahisidir. İlahi; Dede Efendi, Kemal Efendi ve Hâlis Efendi tarafından Cumhuriyet’ten önce; Selahaddin Pınar, Özata Ayan, Cüneyt Kosal (iki ayrı makamda), Murat Özkan ve Ahmet Özkök tarafından Cumhuriyet’ten sonra bestelenmiştir.
Makalede Yunus Emre Divanı baskılarında yer alan ilahinin nüsha farkları ortaya kondu. Ardından anonim besteler hariç tutularak, bestekârları belli olan ilahinin nota nüshalarından yola çıkılarak hangi dörtlüklerin bestelendiği tespit edildi. Ardından musikide ve şiirde ahengi yaratan ögelerin bestekârların söz konusu dörtlükleri seçmesinde ne derece etkili olduğu tayin edilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Divan, İlahi, beste

Kaynakça

• Akşit, Tolga (2019). Türk Musiki Usul Kalıplarının Kavram ve Terim Olarak Anlamları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Bilgin, Azmi (1995). Tasavvuf ve Tekke Edebiyatı. İlmî Araştırmalar. 1: 61-82.
• Dursunoğlu, Halit (2010). Türkiye Türkçesinde Vurgu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(1): 267-276.
• Ersoy Çak, Şeyma; Özcan, Nuri (2018). Müzik Terapinin Tarihsel Gelişimi ve Uygulandığı Mekânlara Bir Bakış. Turkish Studies International Periodical For the Languages 13(18): 599-618.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1965). Yunus Emre, Risâlat al-Nushiyya ve Divan. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası Koll. Şti.
• Göre, Zehra (2007). Adni Divanında Âhenk Unsurları. Turkish Studies International Periodical For the Languages 2(4): 405-422.
• Güldaş, Saadet (2003). Vurgu ve Vurgulamaları ile Türk Musikisinde Prozodi. İstanbul: Kurtiş Matbaacılık.
• Günbek, Zeynel (2019). Anti-okülersentrik Gelenek Olarak Terennümler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Güreyli, Göksu (1997). Ahmet Cevdet Çağla’nın Eserlerinde Prozodi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Haliç Üniversitesi.
• Hatipoğlu, Ahmet (1993). Besteleriyle Yunus Emre İlâhîleri. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İlhan, Ayşe Başak (2006). XIX. Yüzyıla Kadar Olan Mevlevî Ayinlerinde Usul-Vezin İlişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Kalender, Ruhi (1987). Türk Musikisinde Kullanılan Makamların Tesirleri. Ankara Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi Dergisi XXIX: 361-375.
• Kaptan, Zekeriya; Yurduşan, Yasemin (2014). Âşık Edebiyatı Halk Şiirinin Tarihsel Gelişim Süreci. Alevilik Araştırmaları Dergisi 4(8): 195-212.
• Karakaya, Oğuz (2009). Türk Müziği Eğitimi Veren Devlet Konservatuvarlarında Koro Eğitimi ve Yönetimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Köprülü, Mehmed Fuad (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. İstanbul: DİB Yayınları.
• Parmaksız, Mehmet Nuri (2010). Eserleri Bestelenen Divan Şairleri (XVII. ve XVIII. Yüzyıllar). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Sağancı, Ömer Sami (2017). Çankırı Yâran (Yâren) Sohbetleri ve Simav Yâren Toplantılarında İcra Edilen Eserlerin Makam-Usul-Tavır Açısından Mukayeseli İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tatçı, Mustafa (2008). Yûnus Emre Divanı, Tenkitli Metin. İstanbul: H Yayınları.
• Tekin, Hatice Selen (2011). Şair ve Besteci Arasındaki Ahenk. Turkish Studies International Periodical For the Languages 6(3): 329-354.
• Timurtaş, Faruk Kadri (1980). Yunus Emre Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Timurtaş, Faruk Kadri (1986). Yunus Emre Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Timurtaş, Faruk Kadri (1989). Yunus Emre Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Turabi, Ahmet Hakkı (2015). Türk Din Musikisinde Yunus Emre. Yunus’un Çağrısı. Ordu: Ordu Büyükşehir Belediyesi.
• Tüfekçi, Sabri (2001). Dinî Türk Musiki Formları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Uğurlu, Serdar (2017). Türk Müzik Folklorunda Şiir, Musiki ve Raksın Tarihi Birlikteliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 6 (2): 1058-1079.
• Uzun, Mustafa İsmet (2000). “İlahi”. DİA. XXII, 64-68.
• Ümit, Burhan (1933). Yunus Emre Divanı. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
• Varışoğlu, Mehmet Celal (2003). Türk-İslam Sanatlarının Felsefesi Bağlamında Müzik-Şiir Yakınlaşması ve Hâtem Divan’ında Musiki. TÜBAR XIV: 187-218.
• Veli, Kâmil (2011). Yunus Emre’nin Poetikası. İstanbul: H Yayınları.
• Yahya Kaçar, Gülçin (2017). Yunus Emre ve Türk Tasavvuf Musikisi. İstem 15(29): 41-59.
• Yaltırık, Hüseyin (2011). Geleneksel Müzikte Yunus Emre’nin Şiirleri ve Ezgi Yapıları. Akpınar 36: 23-39.
• Yıldırım, Ali & Oter, Serda Türkel (2019). Dede Efendi’nin Yürük Semâî Formunda Aynı Vezin İle Bestelenmiş Eserleri Üzerinden Usul-Vezin Münasebetine Bir Bakış. Divan’dan nağmeler: Farklı Boyutlarıyla Edebiyat-Musiki İlişkileri. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Yücel, Haluk (2012). Âşık Musikisi ve Beste Formları Üzerine Biri. Akademik Bakış Dergisi 32: 1-16.