FEYZÎ’NİN MANZUM LÜCCETÜ’L-ESRAR TERCÜMESİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 4, 1014 - 1042, 31.10.2022

Mehmet Öztürk

https://doi.org/10.20322/littera.1165933

Öz

Lüccetü’l-esrâr Molla Abdurrahman Câmî’nin, Emir Hüsrev-i Dihlevî’nin Deryâ-yı Ebrâr adlı kasidesine yazdığı 100 beyitlik naziredir. Câmî’nin birinci divânı olan Fâtihatü’ş-şebâb’da bulunan Lüccetü’l-esrâr, mecazlarla örülü sembolik anlatımın yoğun olduğu tasavvufî bir kasidedir. Muhtevası itibariyle pendnâme olan bu kaside, Osmanlı’da çok beğenilmiş ve üzerine çok sayıda manzum, mensur tercümeler ve mensur şerhler yazılmıştır. Yapılan şerh ve tercümelerin temel nedeni Lüccetü’l-esrâr’daki sembolik anlatımdan kaynaklı müphemliği gidermektir. Bunun haricinde mütercim veya şarihlerin artlarında eser bırakma isteği ve Feyzî’de olduğu gibi kasideyi anlama çabası nedeniyle Lüccetü’l-esrâr tercüme veya şerh edilmiştir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Lüccetü’l-esrâr’a yapılan üç tane manzum tercüme bulunmaktadır. Bunlardan ilki Erzurum kadı vekili Ahmed Râşid’e, diğeri Hafız Hulûsi Efendi’ye, üçüncüsü ise Feyzî’ye aittir. Ahmed Râşid’in manzum tercümesi makale olarak çalışılmış, Feyzî’nin, eserin mukaddimesindeki ifadelerinden haberdar olduğumuz Hafız Hulûsi Efendi’nin manzum tercümesine ise ulaşılamamıştır.
Bu çalışmada Feyzî’nin manzum Lüccetü’l-esrâr tercümesi latinize edilerek sunulmuştur. Tercümenin tespit edebildiğimiz tek nüshası bulunmaktadır. Feyzî, kasideyi beyit beyit tercüme etmiş, her beyti Farsça aslının altına yazmıştır. Bundan dolayı kasidenin Farsça aslı da yazma nüshada olduğu şekliyle verilmiştir. Feyzî’nin hayatına dair kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlayamadığımızdan dolayı onun terceme-i hâli Lüccetü’l-esrâr’ın mukaddimesinde verdiği bazı bilgilerden hareketle yazılmaya çalışılmıştır. Ayrıca Lüccetü’l-esrâr’a yapılan tercüme ve şerhler genel hatlarıyla tanıtılmaya gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Molla Câmî, Feyzî, Lüccetü’l-esrâr, tercüme

Kaynakça

• Afsahzâd, A‘lâhan (Thk. ve Tsh.) (1378 hş.). Nureddin Abdurrahman b. Ahmed Câmî. Dîvân-ı Câmî (Fâtihatü’ş Şebâb). Tahran: Merkez-i Mutâla‘ât-i İrânî.
• Allahverdiyev, İbrahim (2009). Abdurrahman Câmî ve Tasavvufî Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Atalay, Mehmet (2004). Câmî‘nin Lüccetü‘l-esrâr Adlı Kasidesi ve Erzurum Kadı Vekili Ahmed Râşid‘in Manzum Tercümesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24). 23–42.
• Bingöl, Burçak (2018). Hâcibî ve Şerh-i Luccetul-esrâr (Metin-İnceleme) Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Develioğlu, Abdullah (1330). Fülkül-ebhâr fî Şerhi Lüccetül-esrâr, Yâhûd Mecmâ‘u’l-ezhâr fî Şerhi Hüccetil-ahrâr. Kayseri: Erciyes Matbaası.
• Hâcibî, Hacı Sâlih-zade Halîl Efendî. Şerh-i Lüccetü’l-esrâr. Beyazıt Devlet Kütüphanesi. Bayezid. No. 25638/4. Vr. 72b-109a.
• Kağızmanlı Yusuf Efendi. Tuhfetül-vüzerâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Lala İsmail. No. 402.vr. 1b-34a.
• Karakaya, M. Arif (1973). Cennet Anahtarı (Lüccetül-esrârın Şerhi) ve Küşeykûl (Keşkülçük), İstanbul, Özdemir Basımevi.
• Kardaş, Sedat; Kıyçak, Özgür (hzl.) (2020). Hâcibî Hacı Sâlih-zâde Halîl Efendi. Şerh-i Kasîde-i Lüccetü’l-esrâr (Şerh-i Kengerî). Erzurum: Fenomen Yay.
• Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâirüş-şuarâ, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• Canım, Rıdvan (hzl) (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-şuarâ ve Tabsıratün-nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Okumuş, Ömer (1993). “Câmî, Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 94-99.
• İpekten, Haluk ve dğr. (hzl) (2017). Sehî Beg, Sehî Beg - Heşt Bihişt. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. http://www.kulturturizm.gov.tr/
• Turgut, Kadir (2013). Abdurrahman Câmî, Düşünce Ve Eserlerinin Türk Edebiyatına Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Mecmû‘â. Milli Kütüphane- Ankara. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. No. 06 Mil Yz A 10857/3.
• Muhammed Fehmi b. Ömer. Hâzâ Risâletü Lüccetü’l-esrâr. https://www.bayrakmuzayede.com/el-yazma-eser-luccet-ul-esrar-sirlar-denizi.html /Erişim tarihi: 08.08.2022