NÂYÎ OSMAN DEDE’NİN Mİ’RÂCİYYE’SİYLE SÜLEYMAN ÇELEBİ’NİN MEVLÎD’İ ARASINDAKİ FARKLILIKLAR VE BENZERLİKLER

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 576 - 593, 31.07.2023

İsmail Güleç

https://doi.org/10.20322/littera.1299564

Öz

Miraciye hem Klasik Türk edebiyatında bir nazım türü hem de Türk musikisinin önemli formlarından biridir. Süleyman Çelebi’nin Mevlid’inin bir bölümü de miracı anlatmaktadır. Dolayısıyla konu bakımından mevlit ile miraciyeler arasında kısmen benzerlik bulunmaktadır.
18. Yüzyılın başlarında yaşayan devrinin önemli şahsiyetlerinden olan Nâyî Osman Dede, Doğancılar’daki Halvetiyye Tekkesi şeyhi Nasuhî Efendi’nin istirhamıyla Miraç Kandillerinde okunmak üzere bir miraciye yazmasını ve bestelemesini ister. Eserini yazarken de Süleyman Çelebi’nin Mevlid’ini örnek olarak gösterir. Bu istirhamı emir telakki eden Nâyî Osman Dede birkaç gün veya hafta içinde eserini kaleme alır.
Bu çalışmada Nâyî Osman Dede’nin Mevlid’i ne kadar örnek aldığı öğrenilmeye çalışılacaktır. Miraciye hakkında bilgi verildikten ve konusu özetlendikten sonra bahirler hakkında bilgi verilecek ve yazılmasına dair anlatılan rivayetlerin değerlendirilmesinin ardından mukayese edilecektir.
Her iki metin farklı yönleriyle karşılaştırılarak aralarındaki benzerlikler ve farklılıklar tespit edilmeye çalışılacaktır. Aynı gelenek içinde ve aynı konuda yazılmış olmasından kaynaklanan benzerliklerin yanı sıra Osman Dede, eserinin Süleyman Çelebi’nin eserinin kuru bir taklidi olmadığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nasuhî Efendi, Miraç Kandili, mukayeseli edebiyat

Kaynakça

• Akar, Metin (1981). “Nayi Osman Dede ve Mi'raciyesi”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 1: 1-16.
• Akar, Metin (1987). Türk Edebiyatında Manzum Mi‘râc-nâmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Akkuş, Mehmet, Uğur Derman (2008). Vesiletü’n-Necat (Mevlid): (Reisü’l-Hattatin Ahmed Kamil Akdik’in hattıyla). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Aymutlu, Ahmed (1995). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif. İstanbul: MEB.
• Baykal, Kazım (1999). Süleyman Çelebi ve Mevlid. Yay. Haz. Kadir Atlansoy. Bursa: Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu.
• Dinç, Sema, Ahmet Çalır, Senem Arslan (2017). “Dînî Mûsiki Formu Olarak Mi’râciye ve Geçmişten Günümüze İcrâsı”. Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 03-04 Kasım 2017, Amasya = From Past to Present International Religious Music Symposium, Amasya: Amasya Üniversitesi, 255-268.
• Erguner, Süleyman (2021). “Musikimizin Miracı: Mi’râciyye ve Kutb-ı Nâyi Osman Dede”. Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları: Edebiyatta, Müzikte ve Resimli Elyazmalarında Miraç ve İslam’ın Üç Kutsal Şehri. ed. Ayşe Taşkent, Nicole Kançal-Ferrari. İstanbul: Dergâh Yayınları, 243-274.
• Kemikli, Bilal (2022). “Süleyman Çelebi ve Mevlid”. Süleyman Çelebi ve Mevlid Geleneğimiz. Ed. İbrahim Ethem Arıoğlu, Mehmet Akkuş, Bilal Kemikli. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 28-36.
• Köksal, M. Fatih (2022). Süleyman Çelebi ve Vesîletü’n-Necât (İnceleme-Tenkitli Metin-Diliçi Çeviri-Açıklamalı Dizin). Ankara: TDK.
• Nasuhioğlu, Orhan (1974). “Dini Musikimizin Bir Şaheseri Mi’râciyye”. Musiki Mecmuası. 292: 5.
• Osman Dede (1310). Mi’râcu’n-Nebî Aleyhisselâm. yay. Şeyh Ali Gâlib. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Kütübhane ve Matbaası.
• Pekolcay, Necla (1992). Süleyman Çelebi Mevlid. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Süleyman Çelebi (2023). Vesîletü’n-Necât Kurtuluş Yolu Mevlid Şerhi. Ed. Alim Yıldız. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Taşkent, Ayşe (2021). “İslam kaynaklarında İsra ve Miraç”. Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları: Edebiyatta, Müzikte ve Resimli Elyazmalarında Miraç ve İslam’ın Üç Kutsal Şehri. Ed. Ayşe Taşkent, Nicole Kançal-Ferrari, İstanbul: Dergâh Yayınları, 47-62.
• Timurtaş, Faruk (1990). Süleyman Çelebi Mevlid (Vesiletü’n-Necât). İstanbul: MEB.
• Uzun, Mustafa İsmet (2021). “Hak Katına Yükselişin Şiiri: Türk-İslam Edebiyatında Mi’râciyye ve Miraçnâme”. Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Yolculuk Durakları: Edebiyatta, Müzikte ve Resimli Elyazmalarında Miraç ve İslam’ın Üç Kutsal Şehri. Ed. Ayşe Taşkent, Nicole Kançal-Ferrari. İstanbul: Dergâh Yayınları, 63-118.
• Web1: “Miraç ile ilgili ayet ve hadisler” https://www.islamveihsan.com/mirac-ile-ilgili-ayet-ve-hadisler.html (Erişim tarihi 7 Nisan 2023).