TÜRK İSLAM EDEBİYATINDA MANZUM BİR SAHABE BİYOGRAFİSİ: ZİKR-İ ASHÂB-I KÜLLÎ-İ DÜĞÜMLÜ KEMÂL

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 519 - 544, 31.07.2023

Mustafa Demir

https://doi.org/10.20322/littera.1310392

Öz

Zikr-i Ashâb-ı Küllî-i Düğümlü Kemâl dokuz ciltten müteşekkil bir eserdir. Çalışma, bu eserin bir ve ikinci cildi esas alınarak hazırlanmıştır. İlk iki cildin Milli Kütüphane’de 06 Hk 158/1(1-9) ve Süleymaniye Kütüphanesi Düğümlü Baba Koleksiyonu’nda 632 ve 635 demirbaş numaraları ile kayıtlı nüshaları bulunmaktadır. İbnü’l Esir’in Üsdü’l-gâbe fi ma’rifeti’s-sahâbe isimli sahabe biyografisinin manzum ve muhtasar tercümesidir. Çalışmaya konu bu eserin birinci ve ikinci cildinde 1260 sahabe biyografisi yer almaktadır. Biyografiler Üsdü’l-gâbe’de olduğu gibi alfabetik şekilde sıralanmıştır. Müellif Üsdü’l-gâbe’deki sahabe ile ilgili Arapça kısmı kırmızı mürekkeple üst bölüme yazmış, alt tarafa muhtasar ve manzum olarak tercüme etmiştir. Bu manzumeler kaside nazım şeklinde yazılmış, manzumelerin üç beyti sahabenin hayatı, iki beyti salavat –nakarat- ve son iki beyti Düğümlü Baba’nın fazileti, kerameti ve üstünlükleri ile müellif ile ilgili bilgilerden oluşmaktadır. Bu çalışma, Türk İslam edebiyatında sahabelerin hayatlarını manzum şekilde ele alan tespit edilmiş hacimli eser olması bakımından önemlidir

Anahtar Kelimeler

Manzum Biyografi, İsmâil Sâdık Kemâl, İbnü'l-Esir, Üsdü'l-gâbe, Sahabe

Kaynakça

• Avcı, Casim (2010). “Tabakat”. TDV İslam Ansiklopedisi C.39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 297-99.
• Aydınlı, Abdullah (2018). Sahabe Bilgisi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Belenkuyu, Bekir (2017). “Vecîhîzâde İsmâ’il Sâdık Kemâl (Ö. 1892) ve Rûh-ı Kemâl’de Yer Alan Manzûm Esmâ-i Nebî Metni” Asos Journal: The Journal of Academic Social Science. 5(49): 389-419.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil b. İbrâhim Ebû Abdullah (2004). Sahîh-i Buhârî (Muhtasar-ı Tecrîd-i Sarîh). C. 2. Konya: Hüner Yayınları.
• Çetin, Rıdvan (2021). İsmâil Sâdık Kemâl Paşa’nın Tefsîr-i Kemâl’i. Yayımlanmış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Demir, Fehime (2004,). Türk Hat Sanatı İçin Kaynak Gülzâr-ı Savâb (İncelemeli Metin Çevirisi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dikmen, Melek (2016). Son Dönem Osmanlı Şuarâsından İsmail Sâdık Kemâl Paşa ve Âsâr-ı Kemâl'i. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
• Durmuş, İsmail (2010). “Tabakat”. TDV İslam Ansiklopedisi C.39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 288-90.
• Dikmen, Melek (2022). "Budin Gözcüsü” Gül Baba’ya Dair İsmâil Sâdık Kemâl Paşa’nın Bir Kasidesi". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. (104): 53-69.
• Efendioğlu, Mehmet (2008). “Sahâbe”. TDV İslam Ansiklopedisi C.35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 491-500.
• Erçen Duran, Zeliha (2018). Âsâr-ı Kemâl’deki Şerh-i Esmâ’i Evliyâ’nın Kıssası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Erul, Bünyamin (2012). “Üsdü’l-Gâbe”. TDV İslam Ansiklopedisi C.42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 363.
• Gökyay, Orhan Şaik (2022). “Kâtip Çelebi”. TDV İslam Ansiklopedisi C.25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 36-40.
• İbnü’l-Esîr (2012). Üsdü’l-gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. Beyrut: Dâr’u İbn-i Hazm.
• İnan, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1969). Son Asır Türk Şairleri. C. 2. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İnan, Göker (2019). Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl-i Osmân İsimli Manzum Tarihinde Fatih Devri (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye. İstanbul: Kapı Yayınları.
• İsen, Mustafa, Filiz Kılıç, İsmail Hakkı Aksoyak, Aysun Sungurhan ve Mustafa Durmuş (2018). Şair Tezkireleri. ed. M. İsen. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karabey, Turgut (2015). Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Karakuş, Yasin (2018) “19. Yüzyıl Şâirlerinden İsmâil Sâdık Kemâl’in Âsâr-ı Kemâl’de Yer Alan Manzûm Hilyesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18 (1): 569-595.
• Kiraz, Seydi ve Emrah Bilgin (2022). “Nesirden Nazma Aktarma Geleneği ve Abdî’nin Hz. Peygamber ile Hz. Hatice’nin Evlenmelerini Anlatan Mesnevisi: Hikâyet-i Tezvîc-i Sultân-ı Enbiyâ”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları. (25): 501-34.
• Kireççi, Akif (2011). “Arap Dünyasında Biyografi Geleneği”. Mustafa İsen Adına Sempozyum Klasik Türk Edebiyatında Biyografiler Kitabı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. 441-48.
• Konyalı, İbrahim Hakkı (1942). İstanbul Sarayları. İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• Köksal, Fatih (2008). “Riyâzü’n-nükabâ”. TDV İslam Ansiklopedisi C.35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 145-46.
• Kuneralp, Sinan (1999). Son dönem Osmanlı Erkânı ve Ricali. İstanbul: İsis.
• Küçük, Şeyda Nur (2023). Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Sâlis (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Okumuş, Fatih Samet (2019). İsmâil Sâdık Kemâl Vecîhî Paşazâde (Ö.1310/1893)’nin İhlâs Sûresi Üzerine Yapılan Şerh. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilim Enstitüsü.
• Önce, Nergiz (2019). Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Sânî (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öz, Yusuf (2012). “Tezkire”. TDV İslam Ansiklopedisi. C.41 İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 68-69.
• Özcan, Abdülkadir (2001). “İsmet Efendi, Fındıklılı”. TDV İslam Ansiklopedisi. C.23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 139-40.
• Özcan, Abdülkadir (2010). “Tabakat (Osmanlı Dönemi)”. TDV İslam Ansiklopedisi. C.39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 299-301.
• Saraç, M. A. Yekta (ed.) (2016). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 1. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Taşan, Nazım (2017). Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Evvel (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tatlı, Bekir (2015). “İsmail Sâdık Kemal’in Âsâr-I Kemâl’deki Hadisçiliği”. Dini Araştımalar Dergisi. 18 (46): 45-65.
• Terzioğlu, Furkan (2020). İsmail Sâdık Kemâl’in Rûh-ı Kemâl Adlı Eseri (İncelem-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazıcı, Mahmut (2014). Sahabe Bilgisinin Tespiti. Yayımlanmış Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.