SÂLİH FÂİK'İN II. ABDÜLHAMİD METHİYESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 458 - 472, 31.07.2025

Öznur Özer

https://doi.org/10.20322/littera.1730541

Öz

XIX. yüzyıl klasik Türk edebiyatı şairlerinden biri olan Sâlih Fâik, yaşadığı dönemin edebî, dinî, siyasi vb. izlerini taşıyan eserleriyle dikkat çekmektedir. Özellikle Peymâne adlı eserinde yer alan II. Abdülhamid methiyesi şairin edebi kimliğini yansıtması ve padişaha olan bağlılığını yansıtması bakımından önemlidir. Şair şiirlerinde genellikle geleneğe bağlı kalmıştır. Dîvân’ı dışında çeşitli şairlerin rubailerine yer verdiği Peymâne, bin hadîs-i şerif şerhinin bulunduğu Elfiyyetü’s-Seniyye fi’l-Âdâbi’l-Ahmediyye ve vezinle ilgili yazdığı risâlesi Arûz-ı Türkî olmak üzere toplam dört eseri mevcuttur.

Sâlih Fâik’in Peymâne adlı eserinde yer alan ve çalışmamıza konu olan methiyesi “Der Sitāyiş-i Pādişāh-ı Bı̇̄-müdānı̇̄ Sulṭān ᶜAbdü’l-Ḥamı̇̄d-i S̱ānı̇̄” başlığını taşımaktadır. Şair bu methiyede dönemin padişahı olan II. Abdülhamid’in ihtişamından, dinî ve siyasi gücünden bahsederek padişahı methetmiştir. Bununla birlikte devlet yönetimini överek döneminde yaptığı ıslahatlara değinmiştir. II. Abdülhamid sayesinde her yerde okulların açılmasıyla birlikte eğitime verilen önemin artmasından bahsetmiştir. Ayrıca bu dönemde huzurun ve barışın sağlanarak adaletli ve güvenli bir ortamın oluştuğunu dile getirmiştir.

Özellikle XIX. yüzyılda padişaha yazılan methiyelere pek rastlanılmadığı bilinmektedir. Dönemin şartları göz önünde bulundurulduğunda çalışmaya konu olan II. Abdülhamid methiyesine Peymâne adlı eserin başında yer verilmesi dikkat çekmektedir. Çalışma nitel araştırma yöntemine dayanmaktadır. Öncelikle Sâlih Fâik’in hayatı ve edebi kimliği literatür taramasında yer alan kaynaklar doğrultusunda açıklanacak ve eserleri tanıtılacaktır. Ardından manzumenin şekil ve muhteva yönünden analizi yapılarak incelenecek ve transkripsiyonlu metnine yer verilecektir. Döneminin nadir ve ustalıkla yazılmış önemli eserlerinden biri olan methiyenin bu çalışmayla birlikte gün yüzüne çıkarılması ve ilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Peymâne , rubai , II. Abdülhamid , methiye , Sâlih Fâik

Kaynakça

• Bursalı Mehmed Tahir (2016). Osmanlı müellifleri. (M. A. Y. Saraç, Çev.). Türkiye Bilimler Akademisi Yay.
• Bülbül, T. (2014). Fâik, Sâlih Fâik Bey. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/faik-salih-faik-bey
• Ceylan, Ö. (1994). Âsaf (Dâmâd Mahmûd Celâleddin Paşa) hayatı edebî kişiliği ve Dîvânı’nın transkripsiyonlu metni. [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA), Yıldız Perakende Evrâkı Başkitâbet Dâiresi Mâruzâtı [Y. Prk. Bşk.], No. 41, Gömlek No. 15. vr.1a.
• Çambel Kalço, Ş. (2019). Manastırlı Sâlih Fâik ve Dîvânı. [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Çambel Kalço, Ş. (2020). 19. Yüzyıl Şâirlerinden Manastırlı Sâlih Fâik'in Dîvân'ına dâir bazı Hususlar ve Hazîne-i Fünûn Dergisi’nde yayımlanan şiirleri. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 6(1), ss. 150-170.
• Çiftçi Ö. (2017). Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatîn Tezkiresi). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Encümen-i Şuarâ. (1995). İslâm Ansiklopedisi. C. 11. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. ss. 179-181.
• Eroğlu, H. (2003). Osmanlılarda iktidarın değişim süreci ve meşruiyet sorunu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(2), ss. 19-39.
• Güngör, D. (2021). Sultan II. Abdülhamid’in yönetim anlayışı ve Osmanlı bürokratik yapısındaki yeri. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 60, ss. 79-102.
• İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal (1999). Son Asır Türk Şairleri. C. 1. (M. Cunbur, Haz.) Atatürk Kültür Merkez Başkanlığı Yayınları.
• Kalyon, A. & Çelik, N. (2017). Manastırlı Sâlih Fâikʻin ‘Türkçe Aruz’ eserinden hareketle aruzdan kastedilen şiir ölçüsü. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi 1(3), ss. 37-50.
• Kesik, B. (2022). Peymâne (Fâik). https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/peymâne-fa-ik
• Küçük, C. (1988). Abdülhamid II. İslâm Ansiklopedisi. C. 1. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. ss. 216-224.
• Okay, M. O. (1998). Hazîne-i Fünûn. İslâm Ansiklopedisi. C. 17. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 135-137.
• Özdemir, V. vd.(2023). İslam medeniyetinin kurucu unsurları Kur’an-sünnet-akıl. Kitap Dünyası Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (2008). Sicill-i Osmanî zeyli. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sâlih Fâik. (1312). Nazîre. Hazîne-i Fünûn, (15), ss. 217-232.
• Sâlih Fâik. (1313). Türkçe arûz. Âlem Matbaası.
• Sâlih Fâik. Peymâne. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. İbnülemin Mahmud Kemal İnal Koleksiyonu No. 1504. vr. 4b-5a.
• Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî-Dîvân şairlerinin muhtasar biyografileri. C. 2. (C. Kurnaz & M. Tatcı, Haz.). Bizim Büro Yayınevi.
• Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Projesi. (2004). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Yalçın, E. (2019). Mesnevî’ye göre insân-ı kâmilin kalbî vasıfları. Bitlis İslamiyet Dergisi, 1(1), ss.1-23.