SON DÖNEM OSMANLI ŞAİRLERİNDEN HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİ’NİN MECMÛ’A-İ EDEBİYYE’Sİ VE YAYIMLANMAMIŞ DİĞER TÜRKÇE ŞİİRLERİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 4, 666 - 711, 30.10.2025

Hulusi Eren

https://doi.org/10.20322/littera.1769535

Öz

XIX. yüzyılın sonlarına gelindiğinde klasik Türk edebiyatını biçimsel ve estetik yönüyle sürdüren şairlerin yanı sıra, modernleşme sürecinin etkisiyle farklı mecralarda eser vermeye başlayan müellifler görülmüştür. Bu dönemde şiirler sadece divan ya da divançe adı altında bir araya getirilmemiştir. Gazeteler, dergiler ve risâleler gibi yeni zeminler de şairlerin şiirlerini yayımladığı alanlar hâline gelmiştir. Bu çerçevede, şiirlerini hem müstakil bir mecmuada toplayan hem de dönemin süreli yayınlarında neşreden şairlerden biri de Hüseyin Hüsnî Efendi’dir.

Hüseyin Hüsnî Efendi’nin şiirlerinden oluşan ve 1892 yılında İstanbul’da matbu olarak basılan Mecmû’a-i Edebiyye, şairin kaynaklarda adı geçen müstakil tek eseridir. Bununla birlikte, yapılan araştırmalar sonucunda şairin Saadet Gazetesi’nin muhtelif sayılarında yayımlanmış 19 manzumesi daha tespit edilmiştir. Bu durum, Hüseyin Hüsnî Efendi’nin şiirlerinin Mecmû’a-i Edebiyye ile sınırlı olmadığını, dönemin süreli yayınlarındaki edebiyat dünyasıyla da doğrudan ilişkili olduğunu göstermektedir.

Bu çalışmada öncelikle Hüseyin Hüsnî Efendi’nin hayatına dair bilgi verilmiş, ardından Mecmû’a-i Edebiyye ve Saadet Gazetesi’nde yer alan şiirlerine dair değerlendirmeler yapılmıştır. Devamında şairin söz konusu manzumeleri nazım şekilleri ve vezin kullanımı bakımından yapısal olarak incelenmiş, eser muhteva, dil ve üslup özellikleri bakımından ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda ise hem Mecmû’a-i Edebiyye’de hem de Saadet Gazetesi’nde tespit edilen şiirlerin tamamı transkripsiyonlu metin olarak sunulmuştur. Böylece şairin tespit edilebilen bütün şiirlerinin daha erişilebilir olmasına ve kapsamlı biçimde değerlendirilmesine katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mecmua , Saadet Gazetesi , klasik Türk edebiyatı , Hüseyin Hüsnî Efendi , Mecmû’a-i Edebiyye.

Mecmû'a-i Edebiyye and Other Unpublished Turkish Poems of Hüseyin Hüsnî Efendi, One of the Late Ottoman Poets

Öz

By the end of the 19th century, in addition to the poets who continued classical Turkish literature in its formal and aesthetic aspects, there were also authors who began to produce works in different media with the influence of the modernization process. In this period, poems were not limited to classical form poetry magazines such as divan or divançe. New prose media such as newspapers, magazines and pamphlets have become areas where poets convey their poems to the public. In this context, Hüseyin Hüsnî Efendi is one of the poets who both collected his poems in an independent magazine and published them in periodicals of the period. New prose media such as newspapers, magazines and pamphlets have become areas where poets convey their poems to the public.
Mecmuʿa-i Edebiyye, consisting of Hüseyin Hüsnî Efendi’s poems and published in print in Istanbul in 1892, is the poet's only independent work mentioned in the sources. Subsequently, the poet's poems in question were examined structurally in terms of verse forms and meter use, and the work was discussed in terms of content, language and stylistic features. This finding shows that Hüseyin Hüsnî Efendi’s poetry adventure was not limited to Mecmuʿa-i Edebiyye, but was also directly related to the literary world in periodicals of the period.
In this study, firstly, information about the life of Hüseyin Hüsnî Efendi was given, and then evaluations were made about his poems published in Mecmuʿa-i Edebiyye and Saadet Newspaper. Subsequently, the poet's poems in question were examined structurally in terms of verse forms and meter use, and the work was discussed in terms of content, language and stylistic features. In addition, general evaluations were made in terms of thematic preferences, language and stylistic features. At the end of the study, all of the poems identified in both Mecmuʿa-i Edebiyye and Saadet Newspaper were presented as transcribed text. Thus, it is aimed to contribute to making all the poet's identified poems more accessible and evaluated comprehensively.

Anahtar Kelimeler

Magazine , Saadet Newspaper , Classical Turkish Literature , Hüseyin Hüsni Efendi , Mecma

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. (1996). Keşfu’l-Hafâ I-II. (Ahmed el-Kallâş, Haz.). Beyrut.
• Akün, Ö. F. (1994). “Divan edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 9, ss. 389-427.
• Aydın, E. (1999). Saadet Gazetesindeki edebî faaliyet üzerine bir araştırma. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Batğı Akman, Ö. (2022). Osmanlı’nın son şair okulu talebelerinden biri: Hüseyin Hüsnî Efendi ve Mecmûa-i Edebiyye’si. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 26, ss. 650–657.
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı. MEB Yayınevi.
• Canım, R. (2012). Divan edebiyatında türler. Grafiker Yayınevi.
• Çelik, M. F. (2019). Klasik türk şiirinde tipler. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Dilçin, C. (2013). Örneklerle türk şiir bilgisi. TDK Yayınları.
• Erdoğan, M. (2013). Güzellik unsurlarıyla divan şiirinde sevgili. Kitabevi Yayınları.
• Eren, H. (2023). “Hadîkatü’s-süedâ etkisiyle yazılan bir kerbelâ mesnevisi: Hafîd Efendi’nin Meşhed-i Mihr-i Cemâl’i”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 10(26), ss. 79-116.
• Hüseyin Hüsnî Efendi (1892). Mecmû’a-i Edebiyye. Mahmûd Bey Matbaası.
• https://bozorganeparsi.blogfa.com/post/66
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf
• İnal, İ. E. M. K. (1969). Son asır Türk şairleri. C.1. Milli Eğitim.
• İpekten, H. (2005). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. Dergâh Yayınları.
• Karabey, T. (2015). Türk edebiyatında tarih düşürme. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Karaköse, S. & Akdeniz, M. (2022). Klasik Türk şiiri metinlerinde döngü. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 29, ss. 672–689.
• Keleş, R. (2013). Divan şiirinde lafzî âyet ve hadis iktibasları. [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kurnaz, C. (1995). Felek. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.12, ss. 306–307.
• Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî. (C. Kurnaz & M. Tatçı, Haz.). Bizim Büro Yayınları.
• Mercanlıgil, M. (1960). Ebced Hesabı. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Nar, O. (2016). Yenişehirli İzzet: hayatı, edebî kişiliği ve dîvânı’nın tenkitli metni (metin-inceleme-dizin. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Örs, H. (1962). Epikür, mektuplar ve maksimler. Remzi Kitabevi.
• Özgül, K. (2006). Dîvan Yolu’ndan Peraya selâmetle. Hece Yayınları.
• Sa’âdet. (1896, 30 Eylül). Nr. 524, s. 3.
• Sa’âdet. (1886, 30 Teşrinievvel). Nr. 549, s. 3.
• Sa’âdet. (1886, 1 Teşrinisani). Nr. 551, s. 3.
• Sa’âdet. (1886, 9 Teşrinisani). Nr. 558, s. 3.
• Sa’âdet. (1886, 5 Kanumevvel). Nr. 580, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 8 Kanunisani). Nr. 609, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 29 Kanunisani). Nr. 627, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 11 Nisan). Nr. 689, s. 2–3.
• Sa’âdet. (1887, 30 Nisan). Nr. 705, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 17 Haziran). Nr. 748, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 25 Temmuz). Nr. 777, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 10 Ağustos). Nr. 791, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 4 Eylül). Nr. 810, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 15 Teşrinievvel). Nr. 845, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 17 Teşrinievvel). Nr. 847, s. 3.
• Sa’âdet. (1887, 13 Kanunievvel). Nr. 896, s. 3.
• Sa’âdet. (1888, 13 Şubat). Nr. 949, s. 3.
• Sa’âdet. (1888, 28 Şubat). Nr. 962, s. 3.
• Sa’âdet. (1888, 28 Şubat). Nr. 973, s. 3.
• Sa’âdet. (1888, 8 Mayıs). Nr. 1023, s. 3.
• Sa’âdet. (1888, 30 Temmuz). Nr. 1091, s. 3.
• Sa’âdet. (1888, 23 Teşrinievvel). Nr. 1161, s. 3.
• Şahin, K. Ş. (2011). Sevgilinin güzellik unsurlarından saç ve saçın âşık üzerindeki etkisi. Turkish Studies, 6(3), ss. 1851-1867.
• Şentürk, A. (2021). Osmanlı şiiri kılavuzu. C.5. OSEDAM.
• Tanyıldız, A. (2009). Sevgilide güzellik unsuru olarak saç. Turkish Studies, 4(2), ss. 975-992.
• Tökel, D. A. (2004). İbrahim ibni Edhem. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C.3. ss. 342-344.
• Uludağ, S. (1997). Hallâc-ı Mansûr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.15, ss. 377-381.
• Uludağ, S. (2016). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayınevi.
• Üstüner, K. (2014). Tasavvuf ve klasik şiirimiz. Akçağ Yayınları.
• Yavuz, F. & Özen, İ. (1972). Osmanlı Müellifleri. C.2. Meral Yayınevi.
• Yılmaz, O. (2015). Necâtî Bey Dîvânı. AKM Yayınları.