Necessity of Notation in Context of Standard Version/Version Difference in Turkish Makam Music

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 111 - 129, 25.08.2024

Emin Abdülkadir Çolakoğlu

Öz

The issue of version in Turkish makam music is a subject that has not been adequately addressed. We think that the issue is of key importance in understanding the dilemmas of the meshk-nota dilemma. When we scanned the literature on the subject, we witnessed that there are dozens of publications with similar content on both notation and meshk. In the sources we came across in our search using the keywords version-copy, we saw studies that comparatively examined the version differences in classical European music works and the various reasons for the creation of these versions. In studies on the subject, it is stated that the differences in versions in the Turkish maqam music repertoire are due to practice, are a natural situation, and are not a mistake but a richness. The aim of the study is to draw attention to the phenomenon of version differences in Turkish music, to reveal how the subject is handled in the literature and to make an evaluation on current practices, especially in the concepts of meshk and note. The study is qualitative research; data were collected by document review and findings were reached by performing content analysis. The relevant literature on the subject was scanned, and this research article was created by analyzing, comparing and interpreting the relevant sources. In the study, the concepts of meshk and notation are outlined from their historical aspects to their functional parts; The necessity of notation has been examined in terms of standard version/version differences and applicable suggestions have been tried to be presented. As conclusion, it has been determined that the works in our repertoire have been saved from being lost thanks to notation, that the difference in versions is a natural result in our music transmitted through the meshk tradition, that different versions are notated under the influence of the meshk tradition during the process of notating the works, and that although the use of notation has become widespread, the freedom of performance originating from meshk continues today.

Anahtar Kelimeler

Notation, Meshk, Version, Copy

TÜRK MAKAM MUSİKİSİNDE STANDART VERSİYON/VERSİYON FARKLILIĞI BAĞLAMINDA NOTASYONUN GEREKLİLİĞİ

Öz

Türk makam musikisinde versiyon meselesi yeteri kadar üzerinde durulmamış bir mevzudur. Meselenin meşk-nota ikileminin açmazlarının anlaşılmasında kilit bir öneme sahip olduğunu düşünmekteyiz. Konuyla ilgili literatürü taradığımızda şahit olduk ki nota konusunda da meşk konusunda da birbirine benzer muhtevaya sahip onlarca yayın mevcuttur. Versiyon-nüsha anahtar kelimeleri ile yapmış olduğumuz taramada karşımıza çıkan kaynaklarda ise klasik Avrupa müziği eserlerindeki versiyon farklarının karşılaştırmalı olarak incelendiği çalışmaları ve bu versiyonların oluşturulmasındaki muhtelif sebepleri gördük. Konuyla ilgili çalışmalarda Türk makam musikisi repertuvarındaki versiyon farklılıklarının meşkten kaynaklandığı, doğal bir durum olduğu, yanlışlık değil zenginlik olduğu belirtilmektedir. Çalışmanın amacı, Türk musikisindeki versiyon farklılığı olgusuna dikkat çekmek, konunun literatürde ne şekilde işlendiğini ortaya koymak ve meşk-nota kavramları özelinde günümüzdeki uygulamalar üzerinden bir değerlendirme yapmaktır. Çalışma nitel bir araştırma olup; veriler doküman incelemesi aracıyla toplanmış, içerik analizi gerçekleştirilerek bulgulara ulaşılmıştır. Konuya dair ilgili literatür taranmış, konuyla alakalı kaynakların analiz edilmesi, karşılaştırılması ve yorumlanmasıyla bu araştırma yazısı ortaya çıkarılmıştır. Çalışmada meşk ve nota kavramları tarihsel yönünden fonksiyonel kısmına kadar ana hatlarıyla işlenmiş olup; notasyonun gerekliliği standart versiyon/versiyon farklılığı açısından irdelenip uygulanabilir öneriler sunulmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak nota yazımı sayesinde repertuvarımızdaki eserlerin kaybolmaktan kurtulduğu, meşk geleneği ile aktarılan müziğimizde versiyon farkının doğal bir sonuç olduğu, eserlerin notaya alınması sürecinde meşk geleneğinin etkisiyle farklı versiyonların notaya alındığı, nota kullanımının yaygınlaşmasına karşın meşk kaynaklı icra serbestisinin günümüzde de sürdüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Notasyon, Meşk, Versiyon, Nüsha

Kaynakça

• Apaydın, A. K., & Algı, S. (2020). Bağlamada eser yorumlama tekniklerinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1665-1683. https://doi.org/10.15869/itobiad.609722
• Ayangil, R. (2008). Western notation in Turkish music. The Royal Asiatic Society 401-447. https://doi.org/10.1017/S1356186308008651
• Aydoğan, E. (2016). Rachmaninoff’un Op.36, 2 numaralı piyano sonatı: 1913 ve 1931 versiyonları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Behar, C. (1987). Klasik Türk musikisi üzerine denemeler. (1. Baskı) Bağlam Yayıncılık.
• Behar, C. (1990) Ali Ufkî ve Mezmurlar. (1. Baskı) Pan Yayıncılık.
• Behar, C. (2015). Osmanlı/Türk musıkisinin kısa tarihi. (1. Baskı) Yapı Kredi Yayınları.
• Çetinkaya, Y. (1999). Müzik yazıları. (1. Baskı) Kaknüs Yayınları.
• Dişiaçık, N. D. & Uruş, D. (2012). Meşk ile intikalde müzik eseri: III. Selim’in Suzidilara Mevlevi Ayini. International Journal of Human Sciences, (9)2, 427-445.
• Ekrem, N. H. (2012). Kök Türk dönemine ait Orta Asya müzik notaları. Ankara Üniversitesi Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 9(3), 25-102. https://doi.org/10.1501/MTAD.9.2012.3.26
• Ertürk, H. (2019). Neyzen Niyazi Sayın örnekleminde Türk saz mûsıkîsi eser icracılığında yorum farklılığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Güntekin, M. (1999). Osmanlıda Musiki ve “Hikmete Dair Fenn”in “Son Osmanlılar”ı. Osmanlı Ansiklopedisi (Cilt 10, 653-673 ss.). Yeni Türkiye.
• Güngör, Ö. (2018). Bilimsel araştırma süreçler: yöntem, teknik ve etiğe giriş el kitabı. (1. Baskı) Grafiker Yayınları.
• Kantarcıoğlu, S. (2022). “Notacı” (Nota Muallimi) Hacı Mehmed Emin Efendi (1845-1921): Hayatı ve Ailesi. Darülelhan Mecmuası, 13, 19.
• Karamahmutoğlu, G. (2014). Türk musikisinde kullanılan notalama sistemleri. Yeni Türkiye Türk Musıkisi Özel Sayısı, 57(71), 755-773.
• Kıyak, H. (2018). İstifaya Götüren Fa Diyez. Görüntüleme tarihi: 18.05.2023 Erişim Adresi: http://www.anakronik.org/istifaya-goturen-fa-diyez/
• Kubbealtı Lugatı, Meşk kelimesi. Görüntüleme tarihi: 9.6.2023 Erişim Adresi: http://www.lugatim.com/s/meşk
• Nişanyan Sözlük, Versiyon kelimesi. Görüntüleme tarihi: 1.02.2024. Erişim Adresi: http://www.nisanyansozluk.com/kelime/versiyon
• Notalar, Erişim Tarihi:15.05.2024 Erişim Adresi: http://www.sanatmuziginotalari.com/eser_detay.asp?esid=68610&esera=%20G%F6n%FCl%20ki%20a%FEk%20ile%20p%FCr-sinede%20hazine%20bulur
• Özcan, N. (2003). TDV İslâm Ansiklopedisi. Görüntüleme tarihi: 05.08.2024. Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/limonciyan-hamparsum
• Özkök-Sezener, G. (2019). Luigi Boccherini No. 9 Si Bemol Majör Viyolonsel Konçertusu’nun Viyola Konçertosu Olarak Adaptasyonu ve İki Versiyon Arasındaki Teknik ve Müzikal Karşılaştırmalar. [Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Paşaoğlu, S. (2009). Müzik kültüründe sözlü ve yazılı aktarım. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 143-159.
• Forscher-Weiss, S. (2005). Disce Manum Tuam Si Vis Bene Discere Cantum: Symbols of Learning Music in Early Modern Europe. Music in Art, 30(1/2), 35-74.
• Yılmaz, K. (2020). Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemi üzerine. Rast Müzikoloji Dergisi, 8(1), 2350-2352. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1355125