SANAT PRATİKLERİNDE YARATICI YIKIM

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 152 - 172, 25.02.2025

Gül Aydın , Serap Emmungil Karamanoğlu

Öz

Bu makale, yaratıcı yıkım kavramının sanatta işleyişi; yıkımın yaratım sürecindeki rolü ve yıkım ile yeniden inşa süreçlerinin sanatsal üretimde ve ideolojik düzeyde dönüştürücü etkileri üzerine odaklanmaktadır. Bu makalenin amacı, sanatçıların tahrip etme, yakma, patlatma ve kesme gibi yöntemlerle ürettikleri çalışmaları, kapitalist ekonomilerde eski yapıların, ürünlerin ve iş modellerinin ortadan kaldırılarak yerlerine yenilerinin getirilmesi sürecini ifade eden yaratıcı yıkım konsepti bağlamında incelemektir. Yöntem olarak, yıkım ve tahribat temalarını biçimlendirme aracı olarak kullanan sanatçıların çalışmaları nitel araştırma yöntemleri ve literatür taraması yoluyla ele alınmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda, sanatçıların uygulamaları analiz edilerek yaratıcı yıkım, tahrip etme ve yerinden etme kavramlarının sanattaki yeri değerlendirilmiştir. Tartışma bölümünde, sanatçıların bu yöntemleri, toplumsal sorunları ve iktidar yapılarını eleştirmek için nasıl kullandıkları, ayrıca bu yaklaşımların sanatın ifade biçimlerini nasıl dönüştürdüğü ele alınmıştır. Bulgular kısmında, yaratıcı yıkım ve yerinden etme yöntemlerinin sanatçıların düşünce sistemleri ve sanatsal üretimleri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Sonuç olarak, sanatta yaratıcı yıkım ve yerinden etme yöntemlerinin, sanatın sınırlarını genişleterek, toplumsal eleştiri ve kavramsal yaklaşımlarla sanata yeni bir yön verdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yaratıcı yıkım, Tüketerek üretme, Yeniden inşa

Creative Destruction in Art Practices

Öz

This article focuses on the operation of the concept of creative destruction in art, the role of destruction in the creation process, and the transformative effects of the processes of destruction and reconstruction in artistic production and ideological levels. The aim of this article is to examine the works produced by artists using methods such as destruction, burning, exploding, and cutting, in the context of the concept of creative destruction, which refers to the process of eliminating old structures, products, and business models in capitalist economies and replacing them with new ones. The works of artists who use destruction and damage as a tool for shaping themes have been addressed through qualitative research methods and literature review. Based on the data obtained, the practices of artists have been analysed, and the place of creative destruction, destruction, and displacement in art has been evaluated. In the discussion section, it is explored how artists use these methods to critique social issues and power structures, as well as how these approaches transform the forms of expression in art. The findings section investigates the effects of creative destruction and displacement methods on artists' thought systems and artistic production. As a result, it has been determined that creative destruction and displacement methods in art expand the boundaries of art and provide new directions to art through social critique and conceptual approaches.

Anahtar Kelimeler

Creative destruction, Producing by consuming, Reconstruction

Kaynakça

• Albayrak, A. (2009). Sam Taylor Wood’un yapıtlarındaki ikon video olgusu ve disiplinlerarasılık. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(27), 33-43.
• Alpsoy, E. (2019). Yıkıcı süreçlerin Gustav Metzger’in sanatındaki yansımaları üzerine. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 4(6), 430–442.
• Antmen, A. (2008). 20. yüzyıl Batı sanatında akımlar. Sel Yayıncılık.
• Bi, S. (2023, Aralık). More than its timeless beauty. 2023 5th International Conference on Literature, Art and Human Development (ICLAHD 2023) içinde (ss. 73–80). Atlantis Press.
• Cançat, A. (2022). Fluxus okumalar. ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(1), 22–35.
• Crisp, L. P. (2018). Fragment/part/whole: Matter and mediality in Michael Landy’s break down (Doktora tezi, Goldsmiths, University of London). https://doi.org/10.25602/GOLD.00024013
• Dağlı, Ş. (2021). Sanatsal gelişim sürecinde Pablo Ruiz Picasso ve Kübizm. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(3), 2812–2831. https://doi.org/10.15869/itobiad.907983
• Derrida, J. (1973). Speech and phenomena (D. B. Allison & N. Garver, Çev.). Northwestern University Press.
• Dülger, F. (2024). Resim sanatında malzemenin yaratım ve yıkım döngüsü: Nicola Samori. Sanat Yazıları, (51), 441–455. https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1515848
• Emiroğlu, K. (2019). Gündelik hayatımızın tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gençer, G. Z. (2023). 20. yüzyıl avangard akımlar etkisindeki güncel sanatta mekânın ve nesnenin yeniden bağlamlandırılması ve Rachel Whiteread örneği (Yüksek lisans tezi). ProQuest Dissertations & Theses Global. https://www.proquest.com/dissertations-theses/20-yüzyıl-avangard-akımlar-etkisindeki-güncel/docview/2883711500/se-2
• Gidiş, P. A. (2022). Küreselleşme sürecinde değişen kimliklerin güncel sanattaki yansımaları. Sanat-Tasarım Dergisi, (13), 24–31. https://doi.org/10.29228/sanat.7
• Haşlakoğlu, O. (2015). Picasso ve sanatsal eylem: Kübizm’in doğuşu. Mavi Atlas, (4), 108–119. https://doi.org/10.18795/ma.20224
• İzan, F. (2018, 10 Ekim). Bir pisuvar sanat tarihini nasıl değiştirdi. Medium. https://medium.com/t%C3%BCrkiye/inceleme-4135aac9ae16
• Kuspit, D. (2006). Sanatın sonu (Y. Tezgiden, Çev.). Metis Yayınları.
• López, M., Martín-Ortega, L., & Bellido-Blanco, S. (2022). Ticari iletişimde Banksy. SAUC-Sokak Sanatı ve Kentsel Yaratıcılık, 8(2), 120–131. https://doi.org/10.25765/sauc.v8i2.611
• Marinetti, F. T. (2003). Kuraldan sıyrılmış imgelem ve özgürlüğe kavuşmuş sözcükler. Modernizmin Serüveni içinde (E. Batur, Haz.; S. Hilav, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Nietzsche, F. (1997). Böyle buyurdu Zerdüşt (A. T. Oflazoğlu, Çev.). M.E.B Yayınevi.
• Özen, B. (2019). Yaşam hakkına saygı ve etik sorunu. Ulakbilge, 34, 263-279. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-07-34-05
• Özer, A. (2023). Histrionik sanatçının izindeki hedonist sanat ve izleyici. Ö. V. Çağdaş (Ed.), Güzel sanatlarda öncü ve çağdaş çalışmalar içinde (ss. xx–xx). Duvar Yayınları.
• Salih, J. (2019). Getting ‘Banksied’: Culture jamming in practice (Yüksek lisans tezi, Malmö University). https://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:mau:diva-21406
• Sapija, M. (2019). Towards destroying capitalism: Michael Landy and Santiago Serra. Espace, (122), 20–27. https://id.erudit.org/iderudit/91342ac
• Schumpeter, J. A. (1994). Capitalism, socialism and democracy. Routledge.
• Şenel, E. (2015). Performans sanatları ve sanatçının anlatım aracı olarak beden. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 4(16), 161–182. https://doi.org/10.7816/idil-04-16-10
• Yavuz, Ö. K., & Emre, Ş. E. N. (2020). Picasso’nun kübik resimlerindeki kadın imgeleri. Ulakbilge, 8(51), 963–970. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-08-51-08
• Ziss, A. (2011). Estetik (Y. Şahan, Çev.). Hayalperest Yayınevi.
• URL-1 Picasso, P. (1907). Les Demoiselles d'Avignon [Oil on canvas]. Museum of Modern Art, New York, NY, United States. Retrieved from https://www.oggusto.com/sanat/eser-ve-muze-incelemeleri/pablo-picasso-avignonlu-kizlar-tablo-okumasi
• URL-2 Duchamp, M. (1917). Fountain [Porselen pisuar]. Philadelphia Sanat Müzesi, Philadelphia, PA, ABD. https://philamuseum.org/collection/object/92488
• URL-3 Duchamp, M. (1919). L.H.O.O.Q. [Kurşun kalemle müdahale edilmiş resim]. Norton Simon Museum. https://www.nortonsimon.org/art/detail/P.1969.094
• URL-4 Beuys, J. (1972). Sweeping [Performans]. Berlin, Almanya. https://www.firatakademi.com/upload/articleTmpFiles/NWSA-7279-9721-2.pdf
• URL-5 Burden, C. (1971). Shoot [Performans sanatı]. E-flux Conversations. https://conversations.e-flux.com/t/the-man-who-shot-chris-burden/1777
• URL-6 Landy, M. (2001). Break Down [Enstalasyon]. Artangel. Hugo Glendinning, fotoğrafçı. https://alchetron.com/Break-Down-%28Landy-artwork%29
• URL-7 Sierra, S. (2010–2012). Destroyed Word [Video]. Fotoğraf: Santiago Sierra Studio. https://www.youtube.com/watch?v=4jBQ9BOesMgn. Video: https://artslife.com/2017/04/25/santiago-sierra-scardina-la-societa-moderna-al-pac-di-milano/
• URL-8 Banksy. (2018). Girl with a Balloon çerçeveli tuval (sol); Love is in the Bin (sağ) [Tablo]. https://tr.euronews.com/2018/10/06/banksy-nin-1-2-milyon-euroluk-tablosu-satildigi-anda-parcalara-ayrildi
• URL-9 Samori, N. (2018). Golden child [Karışık medya üzerine bakır, 100x100 cm]. https://galleryrosenfeld.com/artists/20-nicola-samori/works/248-nicola-samori-golden-child-2018/
• URL-10 Taylor-Wood, S. (2002). A Little Death [Video]. https://artpulsemagazine.com/breaking-the-medium-of-painting-down. Video: https://www.youtube.com/watch?v=H21ypJb7KJk