Apollonos Hieron Lokalizasyonu Üzerine Yeni Bir Öneri

Yıl 2025, Sayı: 12, 12 - 26, 20.12.2025

Arzu Deniz Duman

https://doi.org/10.54577/lycus.1821071

Öz

Arkeolojik verilerin yetersizliği, Apollonos Hieron’un (απόλλωνος ἱερὸν) konumu konusunda araştırmacılar arasında farklı görüşlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu çalışma kapsamında, Tripolis’in yaklaşık 3,5 km güneybatısında yer alan Mezarlıktepe Mevkii’nde gerçekleştirilen yüzey araştırmaları sonucunda tespit edilen mimari elemanlar ve nümismatik veriler değerlendirilmiş; alanda Apollon kültüne ait bir kutsal alanın varlığına işaret eden olasılığın güçlendiği görülmüştür. Söz konusu alanda Osmanlı Dönemi’ne ait mezarların varlığı, mimari elemanların Tripolis’ten taşınmış olabileceğini düşündürmekle birlikte, yapılan incelemeler bu elemanların özgün olarak alana ait olabileceğini ortaya koymaktadır. Kaçak kazı çukurlarında tespit edilen ve MS 3.–4. yüzyıllara tarihlendirilen seramik parçaları, bölgenin Roma Dönemi’nde iskân gördüğünü kanıtlamaktadır. Epigrafik ve nümismatik veriler doğrultusunda, Apollon Kitharoidos betimli sikkeler, Mezarlıktepe ile Tripolis arasında kültürel ve dini bir bağlantı bulunduğunu ortaya koymakta ve Apollonos Hieron’un Tripolis’e ait bir kutsal alan olarak hizmet etmiş olabileceği hipotezini desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler

Apollonos Hieron , Tripolis , Kutsal Alan , Apollon , Kitharoidos

A New Proposal for the Localization of Apollonos Hieron

Öz

The inadequacy of archaeological evidence has given rise to differing opinions among researchers concerning the precise location of Apollonos Hieron (απόλλωνος ἱερὸν). Within the scope of this study, architectural elements and numismatic data identified during surface surveys conducted at the Mezarlıktepe site, located approximately 3.5 km southwest of Tripolis, have been evaluated. The findings indicate an increasing likelihood of the existence of a sanctuary associated with the cult of Apollo in this area. Although the presence of graves dating to the Ottoman period suggests that certain architectural elements may have been transported from Tripolis, detailed examinations reveal that these elements were most likely original to the site. Ceramic fragments recovered from illicit excavation pits, dated to the 3rd–4th centuries AD, demonstrate that the area was inhabited during the Roman period. In light of epigraphic and numismatic evidence, coins depicting Apollo Kitharoidos reveal a cultural and religious connection between Mezarlıktepe and Tripolis, supporting the hypothesis that Apollonos Hieron may have functioned as a sanctuary belonging to Tripolis.

Anahtar Kelimeler

Apollonos Hieron , Tripolis , Sanctuary , Apollo , Kitharoidos

Kaynakça

• Anderson, J. G. C. 1898: ‘A summer in Phrygia II’ The Journal of Hellenic Studies 18: 81–344.
• Anson, L. 1914: Numismata Graeca V. London, L. Anson.
• Akıncı Öztürk, E. 2011: Apollon Lairbenos Kültü. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Atik, N., Koçel Erdem, Z. 2002: ‘TÜBA-TÜKSEK Buldan (Denizli) Arkeolojik Belgeleme Çalışması’ Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çalışmaları–Buldan 1/2. Türkiye Bilimler Akademisi: İstanbul: 1–20.
• –2003: ‘TÜBA-TÜKSEK Buldan (Denizli) Arkeolojik Kültür Varlıkları Envanter Çalışması’ 2002 Yılı Raporu, Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çalışmaları–Buldan 2/2. İstanbul, Türkiye Bilimler Akademisi: 1–16.
• Baysal, H. H., Kayhan, R. 2016: Denizli Kültür Envanteri 1. Denizli, T.C. Denizli Valiliği Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Buresch, K. 1898: Aus Lydien: Epigraphisch–geographische Reisefrühhte. Leipzig, Druck und Verlag von B. G. Teubner.
• Cramer, J. A. 1832: A Geographical and Historical Description of Asia Minor; with a map 1. Oxford, The University Press.
• Duman, B. 2017: ‘Tripolis’in Yeri, Önemi ve Kısa Tarihi’ B. Duman (Ed.), Tripolis Araştırmaları I içinde. İstanbul, Ege Yayınları: 1–16.
• –2023: ‘Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait Tripolis Mühür Baskıları’ Asia Minor III: An International Journal of Archaeology in Turkey. Pisa: 43–89.
• Duman, A. D. 2024: Tripolis Heykeltıraşlık Eserleri (2012-2024). Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• –2025: ‘A marble statue of ‘Leto and her children’ from Tripolis ad Maeandrum’ Asia Minor V: An International Journal of Archaeology in Turkey. Pisa: 61–73.
• Forrer, L. 1926: The Weber Collection-Greek Coins, Asia III.I. Oxford, London Spink.
• Franke, P. R. 1968: Kleinasien zur Römerzeit. München, C.H. Beck.
• Guizzi, F. 2008: ‘Adak Yazıtları ve Kutsal Yazıtlar’ T. Ritti (Ed.), Denizli-Hierapolis Arkeoloji Müzesi Yunanca ve Latince Yazılı Eserlerin Kataloğu içinde. Napoli: 91–129.
• Habicht, C. 1975: ‘New Evidence on the Province of Asia’ Journal of Roman Studies 65: 64–91.
• Head, B. V. 1901: Catalogue of the Greek Coins of Lydia. London, Order of the Trustess.
• Huttner, U. 2013: Early Christianity in the Lycus Valley. Leiden-Boston, Brill.
• Imhoof Blumer, F. 1884: ‘Griechische Münzen aus dem Museum in Klagenfurt und anderen Sammlungen’ Numismatische Zeitschrift 16: 227– 300.
• –1908: Zur Griechischen und Römischen Münzkunde. Geneva, Verlag der Schweiz. numismat. Gesellschaft.
• Kurgun, L. 2006: ‘Buldan Yöresi Yer Adları’ Buldan Sempozyumu (23–24 Kasım 2006). Buldan: 153–160.
• Lindgren, H. C., Kovacs, F. L. 1985: Ancient Bronze Coins of Asia Minor and the Levant from the Lindgren Collection. California, Chrysophylon.
• Macdonald, G. 1901: Catalogue of Greek Coins in The Hunterian Collection University of Glasgow II. Glasgow, J. Maclehose and Sons.
• Price, R., Gaddis, M. 2005: The Acts of the Council of Chalcedon 1. Liverpool, Liverpool University Press.
• Ramsay, W. M., Hogarth, D. G. 1887: ‘Apollo Lermenus’ The Journal of Hellenic Studies 8: 376–400.
• Ramsay, W. M. 1890: The Historical Geography of Asia Minor. London, William Clowes and Sons.
• –1895: The Cities and Bishoprics of Phrygia 1. Oxford, The Clarendon Press.
• Sear, D. R. 2008: Greek Imperial Coins and Their Values. London, Seaby Publications.
• RPC I: 3057: https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/3057 (Erişim Tarihi: 05.11.2025)
• RPC I: 3043: https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/3043 (Erişim Tarihi: 05.11.2025)
• RPC IV.2: 2803: https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/4/2803 (Erişim Tarihi: 05.11.2025)
• RPC VI: 4557: https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/6/4557 (Erişim Tarihi: 8.12.2025)
• SNG Ber.: Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Sammlung von Aulock-Lydien. Berlin.
• SNG Cop.: Sylloge Nummorum Graecorum, The Royal Collection of Coins and Medals Danish National Museum-Lydia II. Copenhagen.
• Söğüt, B. 2017: ‘Attouda (Hisar) Antik Kenti’ Cedrus V: 241–260.
• Şimşek, C. 1994: ‘Denizli Buldan Kayran Mevkii Toplu Konut Alanı Kurtarma Kazısı’ IV. Müze Kurtarma Kazıları Semineri: 457-460.
• Thonemann, P. J. 2003: ‘Hellenistic Inscriptions From Lydia’ Epigraphica Anatolica 36. Bonn: 95–108.