Lamos Vadisi’nden Üç Taş Köprü

Yıl 2022, Sayı: 5, 93 - 108, 30.06.2022

İlkay Göçmen

https://doi.org/10.54577/lycus.1089203

Öz

Kilikia Bölgesi Anadolu’nun güneyinde konumlanmaktadır. Bölge, antik dönemde topografik yapısına bağlı olarak Kilikia Pedias (=Ovalık Kilikia) ve Kilikia Trakheia (=Dağlık Kilikia) şeklinde iki ayrı bölümde değerlendirilmektedir. Kilikia Trakheia’daki Lamos Nehri (=Limonlu) üzerinde ikisi çok kemerli ve biri tek kemerli olmak üzere toplam üç adet taşköprü tespit edilmiştir. Bu yapılardan çok kemerli Yeniyurt ve Eşek Köprüsü’nün erken inşası Roma Dönemi ile ilişkilendirilmektedir. Buna karşın, tek kemerli Sömek Köprüsü geç dönemlerde belirginleşen bazı özellikler sergilemektedir.
Bu çalışmanın amacı, burada Lamos Vadisi Köprüleri olarak isimlendirilen üç taş köprüyü incelemek ve tarihlemesi için yeni tespitler ortaya koymaktır. Bunun yanında geç dönem özellikleri gösteren Sömek Köprüsü’ne yönelik yapılan tespitler ile Roma Dönemi ve geç dönem örnekleri arasındaki farklılıkların anlaşılması amaçlanmaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda yapılan değerlendirmelerde mimari özellikler, analoji, arkeolojik veriler ve bölgenin tarihsel süreci dikkate alınmıştır. Bu tespitlere bağlı olarak, Yeniyurt ve Eşek Köprüsü için MS 2. yüzyıl önerilmiştir. Buna karşın, Sömek Köprüsü Osmanlı Dönemi ile ilişkilendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kilikia Bölgesi, Lamos Vadisi, Roma Dönemi, Taş Köprü, Kemer, Septimius Severus

Destekleyen Kurum

Mersin University (BAP) Scientific Research Projects Unit and Mediterranean Civilizations Research Institute (AKMED)

Proje Numarası

2018-1-TP3-2847 and KU AKMED 2018/T.1040

Teşekkür

Mersin Üniversitesi Bap Birimi ve Akdeniz Medeniyetlerini Araştırma Enstitüsüne katkılarından dolayı teşekkürler. Ayrıca değerli katkıları ve yönlendirmelerinden dolayı Prof. Dr. Murat DURUKAN ve Doç. Dr. Erkan ALKAÇ’a teşekkür etmek isterim.

Three Stone Bridges from Lamos Valley

Öz

The Cilicia Region is located in the south of Anatolia. The region is evaluated in two separate sections as Cilicia Pedias (=Ovalık Kilikia) and Cilicia Trakheia (=Dağlık Kilikia), depending on its topographic structure in ancient times. A total of three stone bridges, two with multiple arches and one with single arches, were identified on the Lamos River (=Limonlu) in Cilicia Tracheia. The early construction of the multi-arched Yeniyurt and Eşek Bridge is associated with the Roman period. On the other hand, the single-arched Sömek Bridge exhibits some features that become evident in the later period.
The aim of this study is to examine the three stone bridges named as Lamos Valley Bridges here and to reveal new findings for their dating. In addition, it is aimed to understand the differences between the Roman period and late period examples with the determinations made for the Sömek Bridge, which shows late period characteristics. In the evaluations made for these purposes, architectural features, analogy, archaeological data and the historical process of the region were taken into account. Based on these determinations, the 2nd century AD was suggested for the Yeniyurt and Eşek Bridge. On the other hand, Sömek Bridge has been associated with the Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Cilicia Region, Lamos Valley, Roman Period, Stone Bridge, Arch, Septimius Severus

Proje Numarası

2018-1-TP3-2847 and KU AKMED 2018/T.1040

Kaynakça

• Referans1 Alcayde- Velilla- San Antonio Gómez- Peña Fernández- Pérez Romero- Manzano Agugliaro 2019 A. Alcayde – C. Velilla – C. San Antonio Gómez – A. Peña Fernández – A. Pérez-Romero – F. Manzano Agugliaro, “Basket- Handle Arch and Its Optimum Symmetry Generation as a Structural Element and Keeping the Aesthetic Point of View”, Symmetry 11, Basel, 1243- 1260.
• Referans2 Barrow 2013 H. Barrow, Roads and Bridges of the Roman Empire, Tr. F. Ragette, London, 2013.
• Referans3 Bayer 2012 L. Bayer, Arched Bridges, University of New Hampshire, Honors Theses and Capstones, Durham, 2012.
• Referans4 Boyd 1978 T. D. Boyd, “The Arch and the Vault in Greek Architecture”, American Journal of Archaeology 82, Chicago, 1978, 345- 370.
• Referans5 Briegleb 1971 J. Briegleb, “Die Vorrömischer Steinbrücken des Altertums”, Technikgeschichte 38, Berlin, 255- 260.
• Referans6 Cevahir – Bağbancı 2019 Ç. M. Cevahir – M. B. Bağbancı, “Anadolu ve Balkanlar’da Bulunan Tarihi Taş Köprülerin Yapım Teknikleri ve Malzeme Kullanımı Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi 16, İstanbul, 2019, 33- 63.
• Referans7 Çeçen 2002 K. Çeçen, “Köprü”, Türk İslam Ansiklopedisi, Ankara, 2002, 252- 255.
• Referans8 Çulpan 2002 C. Çulpan, Türk Taş Köprüleri, Ankara, 2002.
• Referans9 Durukan 2004 M. Durukan, “Olba Bölgesi ve Bölgede Kullanılan Polygonal Duvar Tekniği”, Anadolu/ Anatolia 26, Ankara, 2004, 39- 63.
• Referans10 Durukan – Kaplan – Aşkın 2013 M. Durukan – D. Kaplan – E. Aşkın, “Septimius Severus Döneminde Elaiussa Sebaste’nin Duraklaması, Korykos’un Yükselişi”, OLBA XXI, İstanbul, 2013, 345- 370.
• Referans11 Erzen 1940 A. Erzen, Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig, 1940.
• Referans12 Galliazzo 1994 V. Galliazzo, I Ponti Romani, Vol. 1, Canova, 1994.
• Referans13 Galliazzo 1995 V. Galliazzo, I Ponti Romani, Vol. 2, Canova, 1995.
• Referans14 Gazzola 1963a P. Gazzola, Ponti Romani: Ponte Pietra, Frenze, 1963.
• Referans15 Gazzola 1963b P. Gazzola, Ponti Romani, Contributo ad un Indice Sistematico con Studio Critico Bibliografico, Frenze, 1963.
• Referans16 Gençer – Turan 2017 F. U. Gençer – M. H. Turan, “The Masonry Techniques of a Historical Bridge in Hypokremnos (İçmeler)”, Middle East Technical University Journal of the Faculty of Architecture 1, Ankara, 2017, 187- 207.
• Referans17 Göçmen 2021 İ. Göçmen, Cilicia Bölgesi Köprüleri, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin, 2021.
• Referans18 Kroes 1990 R. Kroes, Woodwork in the Foundations of Stone-built Roman Bridges, Bulletin van de Vereeniging tot Bevordering 65, Oxford, 1999, 97- 105.
• Referans19 Magie 1950 D. Magie, Roman Rule in Asia Minor, New Jersey, 1950.
• Referans20 O’Connor 1993 C. O’Connor, Roman Bridges, Cambridge, 1993.
• Referans21 O’Connor 2010 C. O’Connor, “Bridges” The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, Ed. M. Gagarin – E. Fantham, New York, 2010, 24- 25.
• Referans22 Sayar 1992 M. H. Sayar, “Antike Strassenverbindungen Kilikiens in der Römischen Kaiserzeit”, Geographika Historia 17, Stuttgart, 1992, 452- 473.
• Referans23 Sayar 1996 M. H. Sayar, “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları”, XIII Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, Ankara, 1996, 55- 76.
• Referans24 Staccioli 2003 R. A. Staccioli, The Roads of the Romans, Los Angeles, 2003.
• Referans25 Strabon Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası- Geographika XII- XIII- XIV, Çev. A. Pekman, İstanbul, 2009.
• Referans26 Strickland 2010 M. H. Strickland, Roman Building Materials, Construction Methods and Architecture: The Identity of an Empire, South Carelino, 2010.
• Referans27 Şahin- Öztepe 2001 H. Şahin- Öztepe, “Roma Dönemi Köprüleri ve Anadolu Örnekleri”, İdol 11, Ankara, 2001, 12- 18.
• Referans28 Tanyeli 2000 G. Tanyeli, “Türkiye Köprüleri”, Türkiye’nin Köprüleri, Ed. M. Germen, G. Tanyeli – M. Sözen, İstanbul, 2000, 10- 24.
• Referans29 Tunç 1978 G. Tunç, Taş Köprülerimiz, Ankara, 1978.
• Referans30 Tyrrell 1911 H. G. Tyrrell, History of Bridge Engineering, London, 1911.
• Referans31 Uçar – Şakar 2011 T. Uçar – G. Şakar, “Kemerlerin Statik Analizi için Basitleştirilmiş Bir Yaklaşım”, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 24, İstanbul, 2011, 35- 42.
• Referans32 Vitruvius Vitruvius, Mimarlık Tarihi Üzerine On Kitap, Çev. S. Güven, Ankara, 2005.
• Referans33 Wheeler 2004 M. Wheeler, Roma Sanatı ve Mimarlığı, Çev. Z. K. Erdem, İstanbul, 2004.
• Referans34 Zoroğlu 1988 L. Zoroğlu, “Doğu Dağlık Kilikya 1987 Yılı Araştırmaları”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 1988, 393- 406.