From Kanish to Anisa: New Contributions to Hellenistic Regional Archaeology from Kültepe

Yıl 2023, Sayı: 8, 25 - 41, 29.12.2023

Burcu Tüysüz , Fikri Kulakoğlu

https://doi.org/10.54577/lycus.1379816

Öz

Kültepe is located in the inner parts of today's Central Anatolia Region, 21 km northeast of Kayseri province. Having a long history of settlement from the first phase of the Early Bronze Age to the end of the Roman Period, Kültepe is known mostly for its Bronze Age and Iron Age data. Although archaeological data from the Hellenistic and Roman Periods started to be revealed since the first-period excavations carried out by Prof. Dr. Tahsin Özgüç, not much work has been done on the periods in question. Only a general framework has been drawn that the mound was inhabited in the Hellenistic Roman Periods, and these periods have taken their place in the mound stratigraphy. However, with the new period excavations starting under the guidance of Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu, a detailed examination of the Hellenistic-Roman Period layers and finds came to the fore to complete the stratigraphy of both the Hill and Karum where partially used as a necropolis for a clearer understanding of the Classical Period Kültepe. In this direction, while the findings of the first-period excavations were being examined, excavations began in the mound. This study briefly summarizes all the periods in which Kültepe was inhabited, then discusses in general terms the archaeological studies carried out about the Hellenistic Period along with the new period excavations starting in 2006, and sums up the data obtained as a result of the studies.

Anahtar Kelimeler

Kültepe, Anisa, Cappadocia Region, Hellenistic Period

Kaniş’ten Anisa’ya: Kültepe’den Hellenistik Dönem Bölge Arkeolojisine Yeni Katkılar

Öz

Kültepe, günümüz Orta Anadolu Bölgesi’nin iç kesimlerinde, Kayseri ilinin 21 km kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Erken Tunç Çağı’nın ilk safhasından Roma Dönemi’nin sonuna kadar oldukça uzun bir yerleşime sahip olan Kültepe çoğunlukla Tunç Çağı olmak üzere Demir Çağı verileri ile de tanınmaktadır. Hellenistik ve Roma Dönemlerine ait arkeolojik verileri ise Prof. Dr. Tahsin Özgüç zamanında yapılan ilk dönem kazılarından itibaren gelmeye başlasa da söz konusu dönemler üzerinde fazla çalışma yapılmamıştır. Sadece Hellenistik Roma Dönemlerinde de höyüğün yerleşim gördüğüne dair genel bir çerçeve çizilerek bu dönemler höyük stratigrafisinde yerini almıştır. Ancak Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu başkanlığında başlanan yeni dönem kazılarıyla birlikte hem Tepe’nin hem de kısmen nekropol olarak kullanılan Karum stratigrafisinin tamamlanabilmesi için Hellenistik-Roma Dönemi tabakalarının ve buluntularının detaylı incelenmesi, böylelikle Klasik Dönem Kültepe’sinin daha net anlaşılması gündeme gelmiştir. Bu doğrultuda bir yandan ilk dönem kazılarının buluntuları incelenirken bir yandan da höyükte kazılara başlanmıştır. Bu çalışmada, Kültepe’nin yerleşim gördüğü tüm dönemler kısaca özetlemiş, ardından 2006 yılında başlayan yeni dönem kazıları ile birlikte Hellenistik Dönem’e yönelik yapılan arkeolojik çalışmalar genel hatları ile ele alınmış ve çalışmalar sonucunda elde edilen veriler özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültepe, Anisa, Kapadokya Bölgesi, Hellenistik Dönem

Kaynakça

• Adak–Adıbelli 2014 I. Adak–Adıbelli, “2012 Kırşehir Kale Höyük Kazısı”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, Ankara, 2014, 296–310.
• Adak–Adıbelli 2016a I. Adak–Adıbelli, “Kırşehir Kale Höyük Kazıları”, Kırşehir Arkeoloji ve Paleantropoloji Çalışmaları, Ankara, 2016, 86–104.
• Adak–Adıbelli 2016b I. Adak–Adıbelli, “2014 Kırşehir Kale Höyük Kazısı”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 3, Ankara, 2016, 45–56.
• Akarca 1960 A. Akarca, “Hellenistik Çağ’da Yerli Pontus Keramiği”, V. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1960, 142–146.
• Alp 1997 S. Alp, “Die Mehrheit der einheimischen Bevölkerung in der Kārum–Zeit in Kaneš/Neša”, Studi Micenei et Egeo–Anatolici 39, 35–48.
• Barjamovic 2015 G. Barjamovic, “Kültepe after Kaneš”, Proceedings of the 1st Kültepe International Meeting, Subartu 35, Ed. Fikri Kulakoğlu–Cecil Michel, Brepols, 2015, 233–242.
• Bilge 2022 E. Bilge, Hellenistik Dönem Kappadokia Krallığı Tarihi, Coğrafyası ve Sikkeleri, Ankara, 2022.
• Bittel 1974 K. Bittel, “Bemerkungen Zur Sogenannten Galatischen Keramik”, Mansel’e Armağan I, Ankara, 1974, 227–237.
• Cumont 1932 F. Cumont, “À Propos d’un Décret d’Anisa en Cappadoce”, Revue étude ancienne 34, 135–38.
• Curtius 1880 E. Curtius, Monatsberichte Ak., Berlin, 1880.
• Çizmeli–Öğün 2008 Z. Çizmeli–Öğün, “2006–2007 Yılları Arasında Kültepe Kazılarında Ele Geçen Sikke Buluntuları”, Anatolia 31, 36–41.
• D’Alfonso v.d. 2020 L. D’Alfonso – B. Yolaçan – L. Castellano – N. Highcock – R. Casagrande – M.E. Gorrini – A. Trameri, “Niğde Kınık Höyük: New Evidence On Central Anatolia During The First Millennium BCE”, Near Eastern Archaeology 83/1, 1–29.
• Derada 2019 M. Derada, Un Deposito Di Epoca Ellenıstıca Dall’Area Sacra Di Niğde–Kınık Höyük Studio Dell’Assemblaggio Ceramico Del Vano Ar5, Pavia Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pavia, 2019.
• Dönmez 2001 Ş. Dönmez “Amasya Müzesi’nden Boya Bezekli İki Çanak Işığında Kızılırmak Kavsi Geç Demir ve Hellenistik Çağları Çanak–Çömleğine Yeni Bir Bakış”, TÜBA–AR IV, 89–99.
• Emre 2009 K. Emre, “Kültepe’nin Keşfinin Hikayesi”, Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri Cilt 1 Kayseri, 2009, 17–21.
• Emre 2010 K. Emre, “Kaniş’in Keşfinin Hikayesi”, Anadolu’nun Önsözü Kültepe Kaniş–Karum, Asurlular İstanbul’da, Ed. Fikri Kulakoğlu ¬¬– Selmin Kangal, İstanbul, 2010, 20–24.
• Genouillac 1926 H. Genouillac, Céramique Cappadocienne, Inventoriée Et Décrite Avec Une Introduction (Musée Du Louvre, Département Des Antiquités Orientales, Série Archéologique Tome II, Paris, 1926.
• Güterbock 1956 H. G. Güterbock, “The Deeds of Suppiluliumas as Told by his Son Mursili II”, Journal of Cuneiform Studies 10, 41–68, 75–98, 109–130.
• Hild – Restle 1981 F. Hild – M. Restle Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos), Tabula Imperii Byzantini 2, Wien, 191.
• Hrozny 1927 B. Hrozny, “Rapport preliminaire sur les filles theocoslovaques de Kültepe (1925)”, Syria 8, 1–12.
• Koyuncu 2023 C. Koyuncu, “Kapadokia’da Hellenistik Dönem’e Ait Bir Meclis Kararı: Anisa Dekreti”, Orta Anadolu Arkeoloji, Antropoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları, Ed. C. Atilla – Y. Alkan – A. Topaloğlu Uzunel – G. Koyun, 2023, 177–199.
• Kulakoğlu 2009 F. Kulakoğlu, “Eski Anadolu’nun İlk Uluslararası Ticaret Merkezi: Kültepe”, Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 2009 Cilt 1, Kayseri, 2009, 21–26.
• Kulakoğlu 2010 F. Kulakoğlu, “Kültepe Kaniş–Karum: Anadolu’nun En Eski Uluslararası Ticaret Merkezi”, Anadolu’nun Önsözü Kültepe Kaniş–Karum, Asurlular İstanbul’da, Ed. Fikri Kulakoğlu – Selmin Kangal, İstanbul, 2010, 40–52.
• Kulakoğlu 2012 F. Kulakoğlu, “Kültepe–Kaniş (1948–2005, 2006 –)”, Anadolu/Anatolia Ek Dizi III. 2, DTCF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları, 1963–2011, 207–218.
• Kulakoğlu 2017 F. Kulakoğlu, “Kaniş, Neşa, Anisa, Karye–i Kınış”, Arkeoloji ve Sanat Yayınları 155, VII–XVI.
• Kulakoğlu 2018 F. Kulakoğlu, “Kaniş Karumu: Eski Asur Ticaretinin Anadolu’daki Başkenti”, Asurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı, Ed. Kemalettin Köroğlu – S. Ferruh Adalı, İstanbul, 2018, 56–83.
• Kulakoğlu v.d. 2022 F. Kulakoğlu – E. Genç – R. Kontanı – L. Peyronel, N. Coşkun – Ö. İpek – G. Öztürk – A. Hacar – T. Öğreten – B. Tüysüz – B. Akalın – E. Beşdok – A. Karkınlı – M. Günen – E. Candansayar – U. Doğan – Ç. Şenkul – E. Yazgan – N. Çevik – H. Üstündağ – A. Ayten, L. Kaderli – M. Uğuryo – D. Uğuryol – C. Ay – Y. Rıdvanoğulları, “2019–2020 Yılı Kültepe Kaniş Kazıları”, 2019–2020 Yılı Kazı Çalışmaları 2, Ankara, 2022, 209–220.
• Maier 1963 F. Maier, “Bemerkungen zur Sogenannten Galatischen Keramik von Boğazköy”, Jahrbuch Des Deutschen Archaologischen Instıtuts 78, 218–255.
• Michels 2013 C. Michels, “The Spread of Polis Institutions in Hellenistic Cappadocıa end the Peer Polity Interaction Model”, Shifting Social Imaginaries in the Hellenistic Period, Ed. E. Stavrianopoulou, Boston, 2013, 283–307.
• Mitford 2000 T. B. Mitford, Caesarea–Melitene (1:500.000)–1996, Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Ed. R. J. A. Talbert, 2000, Princeton, 64.
• Mørkholm 2000 O. Mørkholm, Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri, Çev. O. Tekin, İstanbul, 2000.
• Nigro – Spagnoli 2018 L. Nigro – F. Spagnoli, “Pomegranate (Punica Granatum L.) From Motya And Its Deepest Oriental Roots”, Vicino Oriente XXII, 49–90.
• Özgüç 1971 T. Özgüç, Demir Devrinde Kültepe ve Civarı, Ankara, 1971.
• Özgüç 1999 T. Özgüç, Kültepe Kaniş/Neşa Sarayları ve Mabetleri, Ankara, 1999.
• Özgüç 2005 T. Özgüç, Kültepe Kaniş/Neşa, İstanbul, 2005.
• Pecorella 1975 P. E. Pecorella, “Topaklı. La trincea di sud–ovest”, Studi Micenei ed Egeo–Anatolici 16, 9–76.
• Pinches 1881a T. G. Pinches, “Tablet from Cappadocia, now in the British Museum”, Proceedings of The Society of Biblical Archaology, 11–18.
• Pinches 1881b T. G. Pinches “Tablet from Cappadocia in Bibliotheque Nationale”, Proceedings of The Society of Biblical Archaology, 28–33.
• Regling 1932 K. Regling, “Dynastenmünzen von Tyana, Morima und Anisa in Kappadokien”, Zeitschrift für Numismatik 42, 1–23.
• Robert 1963 L. Robert, Noms Indigènes dans I’Asie Mineure Gréco–Romaine, Bibliothéque archeologique et historique de l’Institut Français d’archéologie d’Istanbul 13, Paris, 1963.
• Simonetta 2007 A.M. Simonetta, “The Coinage of the Cappadocian King: A Revision and a Catalogua of the Simonetta Collction”, Parthica 9, 152.
• Taner 1971 S. Taner, “Kültepe Kazısında Bulunan Sikkeler”, Anadolu / Anatolia 15, 139–159.
• Taner 1974 S. Taner, “Kültepe Sikkeleri”, Belleten 38/152, 583–596.
• Trameri – d’Alfonso 2017 A. Trameri – L. d’Alfonso, “The Sacred City of Kınık Höyük: Continuity and Change in Cappadocia (Turkey) between the Late Achaemenid and Late Hellenistic Periods”, The Transitionfrom the Achaemenid to the Hellenistic Period in the Levant, Cyprus and Cilicia: Cultural Interruption or Continuity? Symposion at Philipps–Universitat Marburg, October 12–15, 2017, Ed. W. Held, 2017, 65–82.
• Tüysüz 2021 B. Tüysüz, “Preliminary Assessment of Black–Glazed Attic Pottery Found at Kültepe”, Cultural Exchanges and Current Research at Kültepe and its Surroundings, Subartu 46, Ed. F. Kulakoğlu – C. Michel, Brepols, 2021, 161–177.
• Tüysüz 2022 B. Tüysüz, Kültepe’nin Hellenistik Dönem Seramikleri, Pamukkale Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Denizli, 2022.
• Tüysüz vd. 2023 B. Tüysüz – E. Alkaç – F. Kulakoğlu, “Kültepe’de Bulunan Thasos ve Rhodos Amphora Mühürleri”, Cedrus XI, 2023, 61–78.
• Uysal–Tezer 2011 C. Uysal–Tezer, Nevşehir Camihöyük Hellenistik ve Roma Seramikleri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2011. Üstündağ 2009 H. Üstündağ, “Short Fieldwork Report: Kültepe/Kaneš (Turkey), season 2007”, Bioarchaeology of the Near East 3, 31–35.
• Zahn 1907 R. Zahn, “Die bei den Ausgrabungen in Boghaz–Köi gefundenen Tonscherben”, Wochenschrift für Klassische Philologie 24, 638–644.
• Zoroğlu 1976 K. L. Zoroğlu, “Eskiyapar’da Bulunan Kızılırmak Havzası (Galat Denilen) Boyalı Seramikler”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1976, 345–354.
• Zoroğlu 1978 K. L. Zoroğlu, Hellenistik Çağ’da Kızılırmak Havzası Boyalı Kapları, Ankara Dil Tarih ve Fakültesi Klasik ve Çağdaş Anadolu Arkeolojisi Bölümü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1978.
• Zoroğlu 1981 K. L. Zoroğlu, “Kültepe’de Bulunan Hellenistik Çağ’a ait Bir Amphora”, Selçuk Üniversitesi Fen–Edebiyat Fakültesi Dergisi 1, 239–252.
• Zoroğlu 1987 K. L. Zoroğlu, “Kızılırmak Havzası Kapları”, Anadolu Demir Çağları (Anatolian Iron Age), Ed. A. Çilingiroğlu, İzmir, 1987, 65–70.