Tripolis’te Bulunan Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri

Yıl 2024, Sayı: 9, 81 - 106, 01.07.2024

Mehmet Ok

https://doi.org/10.54577/lycus.1479548

Öz

Büyük Menderes Nehri kenarında kurulan ve antik dönemde Lydia Bölgesi sınırları içerisinde yer alan Tripolis, günümüzde Denizli ili, Buldan ilçesi, Yenicekent Mahallesi sınırları içerisinde yayılım göstermektedir. Antik kentte 2012 yılından itibaren yoğunluğu kent merkezi olmak üzere geniş bir alanda sistemli kazı çalışmaları sürdürülmektedir. Bu çalışmalarda Geç Helenistik ve Roma Dönemi’ne tarihlendirilen çok sayıda ithal kırmızı astarlı seramik bulunmuştur. Bu seramikler içerisinde form, kil ve astar yapısıyla farklılık gösteren Doğu Sigillata B grubuna ait toplam 54 parça çalışma kapsamında değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, Tripolis’te bulunan DSB seramiklerinin tipolojik incelemesini yapmak ve bu seramiklerin yayılım alanının belirlenmesine katkı sağlamaktır.
Kentte bulunan seramiklerin tipolojik ayrımı Hayes’in 1985 yılı Atlante II yayını dikkate alınarak yapılmıştır. Bu tipolojik ayrıma göre kentte DSB 1 grubu içerisinde Atlante 1, 3, 12, 14, 17, 18, 23, 30, 32, 35, 37 formları, DSB II grubu içerisinde ise Atlante 57, 58, 59, 60, 65, 70, 75 formları bulunmaktadır.
Kentte bulunan seramik grupları analoji tekniğiyle tarihlendirilmiştir. Tripolis’te en erken tarihli DSB seramiği Granariumda bulunmuş olup Augustus Dönemi’ne tarihlendirilmektedir (Atlante Form 1, 3). Kentte ele geçen sözkonusu seramikler genel olarak Augustus Dönemi’nden başlayarak MS 2. yüzyıl ortalarına kadar kullanılmıştır. DSB seramikleri ışığında Tripolis’in olasılıkla Tralleis üretimi seramiklere kayıtsız kalmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Lydia, Tripolis, Roma Seramiği, Terra Sigillata, Doğu Sigillata B.

Etik Beyan

Çalışmada kullanılan DSB Seramikleri 2018 yılında hazırlanan “Tripolis Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği” başlıklı doktora tezinde değerlendirilmiştir. Bu çalışma ise, değerlendirmelerden üretilmiştir.

Eastern Sigillata B Group Pottery from Tripolis

Öz

Tripolis, which was founded on the banks of the Büyük Menderes River and was located within the borders of the Lydia Region in ancient times, is now spread within the borders of Yenicekent, Buldan District, Denizli Province. Since 2012, systematic excavation works have been carried out extensively in a wide area, focusing on the city center of the ancient city. These excavations have unearthed numerous imported red-slipped pottery dating back to the Late Hellenistic and Roman Periods. Among these pottery, a total of 54 pieces belonging to the Eastern Sigillata B group, exhibiting differences in form, clay, and slip composition, have been evaluated within the scope of the study. The main objective of the study is to conduct a typological examination of the DSB pottery found in Tripolis and to contribute to the determination of their distribution area.
The typological classification of pottery found in the city was made with reference to Hayes' 1985 publication, Atlante II. According to this typological classification, within the DSB 1 group in the city, forms include Atlante 1, 3, 12, 17, 18, 23, 30, 32, 35, and 37, while within the DSB II group, forms include Atlante 57, 58, 59, 60, 65, 70, and 75.
The pottery groups found in the city have been dated using the analogy technique. The earliest dated DSB ceramics in Tripolis were found in Granarium and are dated to the Augustan Period (Atlante Form 1, 3). The ceramics found in the city, in general, were used from the Augustan Period until the middle of the 2nd century AD. Based on the DSB pottery, it is concluded that Tripolis likely did not remain indifferent to the pottery produced in Tralleis.

Anahtar Kelimeler

Lydia, Tripolis, Roman Pottery, Terra Sigillata, Eastern Sigillata B.

Kaynakça

• Abadie-Reynal 2005 C. Abadie-Reynal, “Trade relations in the Aegean Sea: the ceramic evidence from Argos between the 1st century BC and the 2nd century AD”, Trade Relations in the Eastern Mediterranean from the Late Hellenistic Period to Late Antiquity: The Ceramic Evidence, Ed. M. B. Briese-l. E. Vaag, University Press of Southern Denmark, 2005, 37–49.
• Anderson-Stojanovic 1992 V. R. Anderson-Stojanovic, Stobi: The Hellenistic and Roman Pottery, Princeton, 1992.
• Andreotti vd. 2023 A. Andreotti, I. Bonaduce, E. Cantisani, I. Degano ,B. Duman, T. Ismaelli, B. Salvadori, S. Vettori, “Ancient restoration practices in the Monumental Nymphaeum at Tripolis ad Maeandrum (Turkey): multi-analytical approach on Roman and Byzantine bonding mortars”, Journal of Cultural Heritage, Volume 63, 2023, 71–80.
• Ateş 2001 G. Ateş, “Eastern Sigillata B in Aizanoi”. AA, 2001, 319–332.
• Atik 1995 N. Atik, Die Keramik aus den Südthermen von Perge, IstMitt. Beih. 40, Tübingen, 1995.
• Baldıran v.d.2011 A. Baldıran- Z. Korkmaz- V. Yıldız, “Roman Red-Slip Ware Isauria”, Soma 2009, BAR Intermational Series 2200, Ed. H. Oniz, E. Aslan, 2011, Oxford, 33–43.
• Civelek 2006 A. Civelek, “Antik Cağdan Günümüze Aydın ve Yoresinde Seramik Üretimi”. Anadolu Arkeolojisine Katkılar, 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar, Ed. T. Takaoğlu, 2006, İstanbul, 365–371.
• Civelek 2008 A. Civelek, “Terra Sigillata Sinter Astarlı Seramikler”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 128, 2008, 57–62.
• Civelek 2010 A. Civelek, “Red-Slip Ware from Tralles Excavations”, Colloquıum Anatolicum IX, 2010, 169–191.
• Corritore 2016 D. S. Corritore, “Uno scarico di ceramiche ellenistiche e della prima eta imperiale dall’area della Porta di Frontino”, Hierapolis Di Frigia VIII, 1, Le Attivita Delle Campagne Di Scavo E Restauro 2007-2011, Ed. F. D’Anria, M. Piera, T. Ismaelli, 2016, İstanbul, 475–489.
• Crowfoot 1957 G. M. Crowfoot, “Terra Sigillata General List”, The Objects from Samaria. Samaria-Sebaste: Reports of the Work of the Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935, Ed. J. W. Crowfoot, G. M. Crowfoot, K. M. Kenyon, 1957, London, 306–357.
• Duman 2013 B. Duman, “Son Arkeolojik Araştırmalar ve Yeni Bulgular Işığında Tripolis ad Maeandrum”, Cedrus I, 2013, 179–200.
• Duman 2014a B. Duman, “A Group of local production Middle Byzantine Period Pottery from Tripolis: Micaceous White Painted Ware”, Anatolia Antiqua XXII, 2014, 225–234.
• Duman 2014b B. Duman, “Red Slip Pottery From Laodicea/Phrygia”, Rei CretariÆ RomanÆ FaVtorVm Acta 43, 2014, 95–103.
• Duman 2016 B. Duman, “African Red Slip Ware in Lydian Tripolis”, RCRF Acta 44, 2016, 699–706.
• Duman 2017 B. Duman, “Tripolis’in Yeri, Önemi ve Kısa Tarihi”, Tripolis ad Maeandrum I, Tripolis Araştırmaları I, Ed. B. Duman, 2017, İstanbul, 1–16.
• Duman 2018 B. Duman, “Geç Antik Çağ’da Lydia Tripolis’i (MS 4. yy’dan Sasani Tahribatı’na Kadar) Lydian Tripolis During Late Antiquity (From The Fourth Century To The Sassanian Destruction”, Geç Antik Çağ’da Lykos Vadisi ve Çevresi, Laodikeia Çalışmaları Ek Yayın Dizisi 1, Ed. C. Şimşek-T. Kaçar, 2018, İstanbul, 343–368.
• Duman – Koçyiğit 2019 B. Duman – O. Koçyiğit, Geç Antik Dönem Konut Kalıntıları ve Buluntuları, Tripolis Araştırmaları II, İstanbul, 2019.
• Duman – Konakçı 2011 B. Duman – E. Konakçı, "The Silent Witness of the Mound of Colossae: Pottery Remains", Colossae in Space and Time, Eds. A. H. Cadwallader – M. Trainor, 2011, Göttingen, 247–281.
• Eliüşük 2021 M. Eliüşük, “Menderes Magnesiası Artemis Kutsal Alanı Güney Stoa’da Bulunan Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri”, Arkhaia Anatolika 4, 2021,15–40.
• Ergürer 2015 H. E. Ergürer, “VIII. Ceramics”, Parion Surveys, Excavation and Restoration Works Carried Out Betweeen 1997-2009, 2015, 137–150.
• Erol 2007 D. Erol, “Smyrna Devlet Agorası Terra Sigillataları”, BYZAS 7, Ed. B. Böhlendorf Aslan- A. O. Uysal- J. Witte-Orr, 2007, İstanbul, 73–96.
• Erol 2011 D. Erol, Smyrna Agorasında Ele Geçen Terra Sigillata ve Geç Roma Seramiği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2011.
• Erol 2004 D. Erol, Tralleis Kenti Kazılarında Ele Geçen Baskılı Terra Sigillata, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2004.
• Ertuğrul 2023 F. Ertuğrul, 1996-2005 Yılları Arasında Tralleis’te Ele Geçen Roma Seramikleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2023.
• Gassner 1997 V. Gassner, Das Südtor der Tetragonos-Agora, FiE 13/1/1, Wien, 1997.
• Greatrex 2018 G. Greatrex, “The Impact on Asia Minor of the Persian Invasions in the Early Seventh Century, Erken VII. Yüzyılda Sasani İşgallerinin Anadolu’ya Etkileri”, Geç Antik Çağ’da Lykos Vadisi ve Çevresi, Laodikeia Çalışmaları Ek Yayın Dizisi 1, Ed. C. Şimşek-T. Kaçar, 2018, İstanbul, 13–26.
• Güngör 2005 E. Güngör, Metropolis Kenti Ada 7 İçerisindeki Konut Seramiği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2005.
• Harrison 1993 R. M. Harrison, “Amorium 1991”, KST XIV, 2, 1993, 247–260.
• Hayes 1973 J. W. Hayes, “Roman Pottery from the South Stoa at Corinth”, Hesperia 42–4, 1973, 416–470.
• Hayes 1985 J. W. Hayes, Atlante Delle Forme Ceramiche II Ceramica Fine Romana Nel Bacino Mediterraneo (Tardo Ellenismo E Primo Impero), Enciclopedia Dell’Arte Antica Classica E Orientale, Rome, 1985.
• Hayes 1991 J. W. Hayes, Paphos, The Hellenistic and Roman Pottery, Vol. III, Nisia, 1991.
• Hayes 2008 J. W. Hayes, Roman Pottery, Fine Ware Imports, Athenian Agora XXXII, Princeton, New Jersey, 2008.
• Hellström 1965 Hellström, P. Labraunda Vol. II,1: Pottery of Classical, and Later Date Terra Cotta Lamps and Glass, Lund, 1965.
• Honigman 2016 E. Honigmann, “Le cubiculaire Urbicius”, Revue des études byzantines, tome 7, 1949, 47–50.
• Jones 1950 F. F. Jones, “Pottery”, Excavations At Gözlü Kule, Tarsus, Ed. H. Goldman, 1950, New Jersey, Princeton, 149–296.
• Koçyiğit 2018 O. Koçyiğit, “Tabae Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri”, ÇOMU Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 3 (1), 2018, 135–154.
• Konakçı 2016 E. Konakçı, “Prehistorik Tripolis: Akkaya (Yenice) ve Hamambükü Höyük”, Tripolis Araştırmaları I, Ed. B. Duman, 2016, İstanbul, 23–46.
• Körsulu 2011 H. Körsulu, Kappadokia-Komana’sı Hellenistik ve Roma Dönemi Seramikleri, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin, 2011.
• Kramer 2004 N. Kramer, Gindaros, Geschichte und Archaologie einer Siedlung im nordwestlichen Syrien von hellenistischer bis in frühbyzantinische Zeit, Internationale Archaologie 41, Rahden, 2004.
• Ladstatter 2010a S. Ladstatter, “Keramik, B.X”, FiE, Band VIII/8, Hanghaus 2 in Ephesos, Die Wohneinheiten 1 und 2, Tafelband, Ed. F. Krinzinger, Wien, 2010, 530–587.
• Ladstatter 2010b S. Ladstätter, “Keramik”, FiE, Hanghaus 2 In Ephesos. Die Wohneinheit 1 und 2, Textband Wohneinheit, Ed. F. Krinzinger, Band VIII/8, 2010, 172–279.
• Lund 2003 J. Lund, “Eastern Sigillata B: a ceramic fine ware industry in the political and commercial landscape of the Eastern Mediterranean”, Les Ceramiques en Anatolie Aux Epoques Hellenistique et Romaine, Publications de l'Institut Français d'Études Anatoliennes, Ed. C. Abadie-Reynal, 2003, 125–136.
• Meriç 2002 R. Meriç, “Spathellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde auseinem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos”, FiE IX/3, Wien, 2002.
• Meriç 2003 R. Meriç, “Efes Devlet Agorası Kuyu Buluntuları”, Les Ceramiques en Anatolie Aux Epoques Hellenistique et Romaine, Varia Anatolica XV, Ed. Abadie-Reynal, Paris, 2003, 79–81.
• Mitsopoulos- Leon 1991 V. Mitsopoulos- Leon, Die Basilika Am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde. 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, Wien, 1991.
• Ok – Duman 2023 M. Ok – B. Duman, “Tripolis Territoryumu’nda Bulunan Lydia Seramikleri”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi 5/1, 2023, 1–17.
• Ok – Dumankaya 2022 M. Ok – O. Dumankaya, “Caesarea Germanicia’nın Seramik Ticaretine Dair İlk Kanıtlar: Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/1, 2022, 99–139.
• Ok 2018 M. Ok, Tripolis Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği, Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli, 2018.
• Ok 2022 M. Ok, “Tripolis’te Bulunan Geç Roma Açık Renkli Seramikler”, ADerg XXIX, 2022, 181–195.
• Özdilek 2018 B. Özdilek, “Andriake Limanı’ndan Tralleis Üretimi Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri”, Arkeoloji, Tarih ve Epigrafi’nin Arasında: Prof. Dr. Vedat Çelgin’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler, Ed. M. Arslan-F. Baz, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2018, 635–658.
• Ramsay 1895 W.M. Ramsay, The Cities and Bishoprics of Phyrgia: Being an Essay of the Local History of Phyrgia from the earliest Times to the Turkish Conquest, Vol. 1.1, The Lycos Valley and South- Western Phrygia, Oxford, 1895.
• Robinson 1959 H. S. Robinson, Pottery of the Roman Period. The Athenian Agora V, Princeton, New Jersey, 1959.
• Semiz v.d. 2018 B. Semiz – B. Duman – M. Ok, “Analytical Study of Roman Red Slip Ware From Ancient Tripolis (Denizli, Turkey)”, Measurement 129, 530–541. Semeraro 2008 G. Semeraro, “The sanctuary of Apollo in Hierapolis: a stratigraphical approach to a cult context”, Arkeoloji Dergisi XII, 2008/2, 179–190.
• Slane 1990 K. W. Slane, The Sanctuary Of Demeter And Kore. The Roman Pottery And Lamps, Corinth, 18, Part II, Thin Walled Ware, Princeton, New Jersey, 1990.
• Takaoğlu 2006 T. Takaoğlu, “New Lights on the Origins of Eastern Sigillata B Ware”, Anadolu Arkeolojsi’ne Katkılar, 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar, Ed. T. Takaoğlu, İstanbul, 2006, 263–265.
• Tekkök 1996 B. Tekkök, The Hellenistic and Roman Pottery from Troia: The Second Century B.C. to the Sixth Century A.D, University of Missouri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1996.
• Tekkök v.d. 2001 B. Tekkök- S. Wallrodt- C. Yümni - C. B. Rose, “Two Roman Wells n the Lower City of Ilıon. Quadrats C29 and w28”, Studia Troica 11, 2001, 343–382.
• Tekkök – Pernicke 2012 B. Tekkök – E. Pernicka, “Analysis of Eastern Sigillata B Finds From Troia”, Türkiye’de Arkeometrinin Ulu Çınarları, Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci’ye Armağan, Ed. A. A. Akyol- K. Özdemir, 2012, 345–358.
• Tekocak 2006 M. Tekocak, Kelenderis Roma Çağı Seramiği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2006.
• Unterkırcher 1983 E. Unterkırcher, “Terra Sigillata Aus Dem Heraion Von Samos”, Mitteilungen Des Deutschen Archaologischen Instituts, Athenische Abteilung, Band 98, 1983, Berlin, 173–214.
• Uygun – Dökü 2008 Ç. Uygun – E. Dökü, “Kibyra Yerel Kırmızı Astarlı Seramiklerinden Örnekler”, Adalya XI, 2008, 133–162.
• Uygun 2011 Ç. Uygun, Tepecik Kırmızı Astarlı Seramikleri (İÖ 2. YY- İS 4. YY), Patara, IV.2, İstanbul, 2011.
• Vapur 1993 Ö. Vapur, “Menderes Magnesiası Theatron Kazısı Seramik Buluntuları”, Anadolu/Anatolia 37, 2011, 143–193.
• Waage 1948 F. O. Waage, “Hellenistic and Roman Tableware of North Syria”, Antioch on the Orontes IV. I, Ceramics and Islamic Coins, Ed. F.O. Waage, Princeton, Londra, 1948, 1–60.
• Wrabetz 1977 J. F. Wrabetz, “A New Serenus Stamping from Sardis and the Origins of the Eastern Sigillata B. Ware”, Harvard Studies in Classical Philology 81, 1977, 195–197.
• Wright 1997 K. S. Wright, “The Fine Wares”, Tel Anafa II, i: The Hellenistic and Roman Pottery, Ed. C. Herbert, Missouri, 1997, 249–418.
• Williams 1989 C. Williams, Anemurium The Roman and Early Byzantine Pottery, Belgium, 1989. Yener-Marksteiner 2012 B. Yener-Marksteiner, “Frühkaiserzeitliche Sigillata der Weststadtgrabung in Limyra 2002-2003”, 40 Jahre Grabung Limyra Akten des internationalen Symposions Wien, Wien: Österreichisches Archäologisches Institut, Ed. M. Seyer, 2012, 371–386.
• Yıldız 2021 V. Yıldız, “Metropolis Aşağı Hamam Palaestra’da (Han Yıkığı) Ele Geçen Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri”, Cedrus IX, 2021, 389–426.
• Zabehlicky-Scheffenegger 1995 S. Zabehlicky-Scheffenegger, “Subsidiary Factories of Italian Sigillata Potters”, The Ephesian Evidence, Ephesos, Metropolis of Asia, Harvard Theological Studies, Ed. H. Koester, 1995, 217–228.
• Zahn 1904 R. Zahn, “Tongeschirr”, Priene: Ergebnisse der Ausgrabungen und Untersuchungen in den Jahren 1895- 1898, Ed. T. Wiegand ve H. Schrader, Berlin, 1904, 394–468.
• Zanten v.d. 1975 D. V. Zanten, R. S. Thomas, G. M. A. Hanfmann, “The City Walls”, A Survey of Sardis and the Major Monuments Outside the City Walls, Harvard University Press Cambridge, Massachusetts and London, England, 1975, 35–52.
• Zelle 1997 M. Zelle, Die Terra Sigillata aus ders Westtor-Nekropole in Assos, Asia Minor Studien Band 27, Bonn, 1997.