Kura-Aras Seramiğinin Bezeme Repertuvarına İşlevsel ve Estetik Yaklaşımlar Erzurum Yöresi Spiral Motifi Üzerine Gözlemler
Öz
Günümüzden yaklaşık 6500 yıl önce ilk olarak Kafkasya’nın güneyinde ve daha sonra göç ve kültürel etkileşim yoluyla Toros, Kafkas ve Zagros dağ sıralarının yaylalarından Levant kıyılarına kadar çok geniş bir yayılıma sahip olan Kura Aras Kültürü Yakındoğu Arkeolojisinde özellikli bir yere sahiptir. Bu kültürün taşıyıcısı halklar çamur-dal örgü ve kerpiçten yapılmış yuvarlak, kare ve dikdörtgen planlı evleri; antropomorfik ve zoomorfik sabit ve taşınabilir ocakları, kilden insan hayvan figürinleri, standartlaşmış kemik, obsidyen ve taş aletleri, sınırlı sayıdaki metal objeleri, hiçbir statü göstergesi içermeyen standart nitelikteki mezarları ve kendine özgü özellikler taşıyan çanak çömlek gelenekleri ile tanınmaktadırlar. Kura-Aras Kültürünün ortak kültürel kimliğini temsil eden bu unsurlar içerisinde kuşkusuz kültürün seramik geleneği ve bezeme repertuvarı önemli bir yere sahiptir. Kültüre dair birçok hikâyenin baş rol oyuncusu bu seramiklerdir. Ev tipi bir organizasyon ile üretilen bu seramikler el ile şekillendirilmiş ve kırmızı-siyah renk kontrastına sahiptir. Yüzeylerinde bazen çeşitli geometrik şekiller ve figüratif tasarımlar barındıran bu seramikler bölgesel unsurlarla zenginleşen bir bezeme repertuvarına sahiptir. Bu bezeme repertuvarları birçok bakımdan bölgesel nitelik taşımanın yanında kültürün temsilcisi halkların beğeni ve estetik yönlerini de yansıtmaktadır. Bu makale Erzurum Yöresi Kura-Aras seramik bezeme repertuvarı içerisinde bölgesel ve özel bir motif olduğunu düşündüğümüz spiral motifin bölgesel ölçekte bir dizi gözlemlerini içermektedir.
Anahtar Kelimeler
Doğu Anadolu Bölgesi Kura-Aras Kültürü Seramik Bezeme Spiral
Destekleyen Kurum
Bu makale “Doğu Anadolu Bölgesi Kura-Aras Seramik Bezemelerinin Analizi ve Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Bu Doktora Tez çalışması, Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince (Proje Numarası: SDK-2021-9204) ve Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından Desteklenmiştir.
Kaynakça
- A. N. Bilgen - M. Savrum-Kortanoğlu, “Seyitömer Höyük’te Bir İlk Tunç Çağ III Yapısına Dair Gözlemler”, Anadolu, Arkeoloji, Zaman ve Mekan, (Ed.) G. Coşkun, Ankara, 2017, 31-42. E. Mackay, A Sumerian Palace and the “A” Cemetery at Kish, Mesopotamia, Chicago, 1929. E. Strommenger - K. Kohlmeyer, Tall Bia/Tuttul I, Die Altorientalischer Bestatungen, Saarbrücken, 1998. G. Emberling - J. Cheng - T. E. Larsen - H. Pittman - T. B. B. Skuldboel - J. Weber - H. T. Wright, “Excavations at Tell Brak 1998: Preliminary Report”, Iraq, Vol. 61, 1999, 1-41. G. Dardeniz - A. Öztan, “Acemhöyük Fayans ve Frit Eserleri”, Belleten, Cilt: 84, Sayı: 301, 2020, 837-886. G. Sazcı, The Thereasures of Troia, İstanbul, 2007.
Functional and Aesthetic Approaches to the Decoration Repertoire of Kura-Aras Ceramics Observations on the Spiral Motif of Erzurum Region
Öz
through migration and cultural interaction, from the plateaus of the Taurus, Caucasus and Zagros mountain ranges to the Levant coast, made of mud-braided and adobe bricks, round, square and rectangular houses; They are known for their anthropomorphic and zoomorphic portable hearths and figurines, standardized bone, obsidian and stone tools, a limited repertoire of metal objects, tombs without any status indicators, and pottery traditions. Among these elements that represent the common cultural identity of the Kura-Aras Culture, the ceramic tradition and decoration repertoire of the culture undoubtedly have an important place.
These ceramics, produced by a home-style organization, are shaped by hand and have a red-black color contrast. These ceramics, which sometimes contain various geometric shapes and figurative designs on their surfaces, have a decoration repertoire enriched with regional elements.
This article contains a series of regional observations of the spiral motif, which we think is a regional motif within the Kura-Aras ceramic decoration repertoire of the Erzurum Region.
Anahtar Kelimeler
Eastern Anatolia Region Kura-Araxes Culture Ceramic Decoration Spiral
Kaynakça
- A. N. Bilgen - M. Savrum-Kortanoğlu, “Seyitömer Höyük’te Bir İlk Tunç Çağ III Yapısına Dair Gözlemler”, Anadolu, Arkeoloji, Zaman ve Mekan, (Ed.) G. Coşkun, Ankara, 2017, 31-42. E. Mackay, A Sumerian Palace and the “A” Cemetery at Kish, Mesopotamia, Chicago, 1929. E. Strommenger - K. Kohlmeyer, Tall Bia/Tuttul I, Die Altorientalischer Bestatungen, Saarbrücken, 1998. G. Emberling - J. Cheng - T. E. Larsen - H. Pittman - T. B. B. Skuldboel - J. Weber - H. T. Wright, “Excavations at Tell Brak 1998: Preliminary Report”, Iraq, Vol. 61, 1999, 1-41. G. Dardeniz - A. Öztan, “Acemhöyük Fayans ve Frit Eserleri”, Belleten, Cilt: 84, Sayı: 301, 2020, 837-886. G. Sazcı, The Thereasures of Troia, İstanbul, 2007.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arkeoloji Bilimi, Arkeolojide Seramik, Erken Tunç Çağ Arkeolojisi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Temmuz 2024 |
| Kabul Tarihi | 1 Ağustos 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 10 |
Lycus Dergisi, Anadolu Arkeolojisi, Tarihi Coğrafyası olmak üzere Prehistorik Dönem’den başlayarak, günümüze kadar olan kültür mirası, buluntular, arkeolojik kazı ve yüzey araştırmalarının sonuçları, restorasyon, konservasyon, müzecilik, antropoloji, epigrafi, etno-arkeoloji gibi bilimsel çalışmaları kapsar. Bunların dışında ilk defa yapılan tespitler, uygulamalar ve analiz çalışmalarının yer aldığı yazıları içerir.