GENEL BİLİM METODU YAKLAŞIMIYLA BİR KÜLTÜR VE MEDENİYET TEORİSİ

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 63 - 70, 15.01.2014

Yılmaz Özakpınar

Öz

Kültür ve medeniyet oluşturma, canlı türleri arasında insana özgü bir olgudur. Bu olgu, başka hiçbir canlı türünde bulunmayan sembol yaratma ve sembollerle zihin işlemi yapma kapasitesinin ürünüdür. İnsan, algıladıklarına tepki yapmakla kalmaz, onları sembollerle temsil ederek zihnine taşır ve algı planından bağımsız olarak o sembollerle soyut zihin düzleminde işlemler yaparak yeni sonuçlara varır; sonra da o yeni sonuçları dış dünyada eylemleriyle gerçekleştirmeye çalışır. İnsanı biyolojik ihtiyaçları tatmin düzeyinden düşünce ve duygu yaratışları düzeyine yükselten, sembollerle temsil ve işlem kapasitesidir. Her toplumun bir kültürü vardır. Bütün kültürler, toplum üyelerinin ortaklaşa benimsediği ve onların süreklilik içinde bir arada yaşamalarını sağlayan bir inanca ve o inanca bağlı bir ahlâk nizamına dayanır. Bilinçli, soyut ve rasyonel düzeyde muhasebesi yapılan ve muhakemeyle kendisiyle bağdaşan ve bağdaşmayan sonuçların çıkarılabildiği bir inanç, medeniyet kaynağı olur ve kültürün değişmesine, çeşitlenmesine ve zenginleşmesine yol açar. Öz olarak böyle ifade edilebilen medeniyet teorisi, kültür ve medeniyet konusundaki birçok karışıklıkları gidermiştir. Yaptığı kavramlaştırma ile kültür ve medeniyeti birbirine karıştırılamayacak biçimde ayırt etmiştir. Bununla birlikte kültür ve medeniyet arasındaki bağı göstermiştir. Kültür, insan zihninin sembolik düşünme ve tasarım gücünün eseri olduğu için maddi kültür-manevi kültür öğeleri ayrımı gereksizdir; bu nedenle, ancak kültürün somut ve soyut tezahürlerinden söz edilebilir. Teori, kültür antropologlarının ısrarla vurguladığı, her kültürün bütünlük gösteren bir oluşum olmasını, kuşatıcı bir inanç ve ahlâk nizamının kültürü şekillendirici etkisine bağlamıştır. Kültür değişmesi ve medeniyet değiştirme meselesindeki tutarsızlığı ve yanılgıyı gideren kavramsal bir açıklama getirmiştir. Teori, medeniyetin doğuşunu, belirli niteliklerdeki ve koşullardaki bir inanç ve ahlâk nizamına, inanç ve ahlâk nizamının içeriğini belirlemeksizin bağlayarak medeniyet kavramını bilimsel ölçüte göre inşa etmiştir.

Anahtar Kelimeler

anahtarkelime

A THEORY OF CULTURE AND CIVILIZATION

Öz

Creating culture and civilization is an exceptionally human phenomenon. The theory put forward in the paper assumes that the human capacity for creating and using symbols in mental representation of both external reality and one’s own thinking and imagination is at the basis of culture and civilization. A structured and stable society must operate on rules based on an implicitly assimilated belief and a code of ethics derived from it. The explicated theory makes the categorization of “primitive” and civilized” culture depend on an objective criterion. Every society has a culture, but civilization appears when culture is based on a rational belief whose implied conclusions can be drawn by reasoning. This attribute of civilized culture makes it amenable to change. There is a conceptual distinction between culture and civilization. Culture comprises everything one can observe in the life of a society. Civilization is the source which gives to the culture attached to it a general orientation and makes the culture selective. Thus, despite the conceptual distinction, there is an organic tie between culture and civilization. The theory makes the distinction between material and spiritual culture superfluous, because culture is essentially a product of mind, and for this reason it is only proper to speak of concrete and abstract manifestations of culture. The explicated theory, by advancing the view that the birth of civilization is due to a belief with certain qualities and a code of ethics stemming from it without determining the contents of the belief, makes the concept of civilization suit the requirement of scientific explanation.

Kaynakça

• Gökalp, Ziya. 1958. Türkçülüğün Esasları (1923). Varlık Büyük Cep kitapları. (Özellikle“Hars ve Tehzib”; “Hars ve Medeniyet” ve “Garba Doğru” makaleleri.)
• MacIver, R. M. 1947. Society: A Textbook of Sociology. New York: Rinehart.
• Özakpınar, Yılmaz. 1996. “Ziya Gökalp’ta Kültür ve Medeniyet Kavramı’’. Türk Yurdu, Mart.
• --2000. “Ziya Gökalp bugün ne düşündürüyor?’’. Nizam-ı Âlem, Aralık 1999- Ocak 2000.
• --2002. “Ziya Gökalp’ın Türk Düşünce Tarihindeki Yeri,’’ Türkler içinde, derleyenler H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca, Cilt 14, 835-850. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• --2003. Kültür Değişmeleri ve Batılılaşma Meselesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• --2009. Bir Medeniyet Teorisi: Kültür ve Medeniyete Yeni Bir Bakış. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• --2010. “Türkiye’de Kültür Değişmeleri: Mümtaz Turhan ve Sonrası’’. Sosyoloji Yazıları 2, Ankara: Hacettepe Üniv. Yayınları, 289-302.
• Turhan, Mümtaz. 1951. Kültür Değişmeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.