RAYLI SİSTEMLERİN KENT MAKROFORMUNA ETKİSİ: İstanbul-Başakşehir örneği

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 91 - 108, 20.11.2023

Ali Kam Bilge Ulusay Alpay

Öz

Kentlerin gelişmesini etkileyen çok sayıda etken vardır, bu etkenlerin en önemlilerinden biri de kuşkusuz ulaşım sektörü ve gelişmeleridir. Ulaşımın sürdürülebilir olması için raylı toplu taşıma sistemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Gelişmiş metropol kentlerin ulaşımında raylı sistemler tüm kentsel alana hizmet etmektedir. Bu çalışmada, dünyadaki kentlerde ve İstanbul raylı toplu taşıma sistemlerinin kent makroformuna doğrudan veya dolaylı etkisinin olup olmadığının tespit edilmesi amaçlanmıştır. İstanbul’da hayata geçirilemeyen raylı sistem hatları proje aşamalarından başlayarak incelenmiş, özellikle Taksim-Levent alanında ve Başakşehir bölgesi detayında etkileri değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, dünya kentlerindeki raylı sistemlerin kent makroformuna etkisi araştırılmış ve raylı sistemlerin kente doğrudan etkilerinin hem geçmiş dönemlerde hem de günümüzdeki durumu aktarılmıştır. Çalışmada nitel bir araştırma yöntemi olan literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Yazılı literatür verileri ile görsel kaynaklar olarak hava fotoğrafları ve haritalar çalışmanın ana materyalini oluşturmaktadır. Sonuç olarak, raylı sistemlerin kent makroformunu değiştirmede ve dönüştürmede doğrudan etkili olduğu tespit edilmiştir. Çalışma özelinde, İstanbul’un gelişmekte olan bölgelerinde raylı sistemlerin makroforma etkileri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Raylı sistemler, kent, makroform, kentsel gelişme, İstanbul-Başakşehir

Kaynakça

• Aktuğlu Aktan, Ö. (2006). Kent Biçimi – Ulaşım Etkileşimine İlişkin (Tarihsel ve Güncel) Yaklaşımlar ve İstanbul Örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). YTÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Anlağan, M. A. (2015). Kent İçi Raylı Sistem Hatlarının Entegrasyonu: Kirazlı-Başakşehir olimpiyat Metro (M3) Hattının Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Aru, K. A. (1998). Türk Kenti. İstanbul: YEM Yayınları, 151.
• Avcı, H. (2023). Danimarka’nın Başkenti Kopenhag. https://www.arkitera.com/haber/danimarkanin-baskenti-kopenhag/ adresinden 4 Mayıs 2023’te alınmıştır.
• Balcı, E. (2010). Kamulaştırma Maliyetinin İstanbul Ulaşım Yatırımlarına Etkilerinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Baraçlı, H. (2013). Türkiye’de Toplu Taşımacılıkta Bir Öncü Kuruluş: İETT XIX. Yüzyıl. İstanbul: Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3,19-40.
• Başkan, F. (2014). Kent Makroformunun Dönüşümünde Ulaşımın Rolü; Pendik. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bozyokuş, İ. (2019). Ataköy Toplu Konutlarının Tasarım Kriterleri Açısından Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Maltepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, T. Ö. (2013). Kentsel Ölçekte Gayrimenkul Yatırımlarının Mekânsal Gelişme Üzerindeki Etkisi - Başakşehir Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çiftçi, M. (2010). Kent Morfolojisi Bağlamında İmar Gelişiminin İncelenmesi Başakşehir İlçesi Örneği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İlkim Değişikliği Bakanlığı. (2023). Başakşehir İlçesi, Mahmutbey ve İkitelli Rezerv Yapı Alanına İlişkin Nazım İmar Planı. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İstanbul İl Müdürlüğü.
• Danışman, Ö. (2002). İstanbul Metrosu’nun arazi kullanımına etkilerinin irdelenmesi: Levent örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Hızlı, K. (2015). İstanbul'un Ulaşım Projeleri (1856-1920). 1. Baskı, İstanbul: İETT.
• Kılınçaslan, T. (2012). Kentsel Ulaşım. 1. Baskı, İstanbul: Ninova Yayınları, 141.
• Kurtoğlu, A. (2012). Atlı Tramvaydan Metrobüse Toplu Ulaşım Araçları. 1. Baskı, İstanbul: İETT.
• Kuru, Z. (2018). Sayfiye yerleşimlerinde villa tipi konut gelişiminin incelenmesi: Dragos, Orhantepe Mahallesi örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Naryaprağı, S., & Polat, E. (2020). Kent Makroformu ve Kent içi Ulaşım Etkileşimi: Isparta Örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 5(2), 201-220.
• NTV. (2023). İstanbul'da 1,5 milyon konut nereye taşınacak? Rezerv alanlar neresi? https://www.ntv.com.tr/turkiye/istanbulda-1-5-milyon-konut-nereye-tasinacak-rezerv-alanlar-neresi,n_aPiT_WGk6yaCMyiAQmeQ adresinden 03.04.2023’te alınmıştır.
• Öğel, Z. (2010). İmparatorluk Başkentinden Cumhuriyet'in Modern Kentine: İstanbul Pera Müzesi Yayınları.
• Özalp, N. Y. (2021). Ulaşım Aktarım Noktalarının Kent Makroformu ile İlişkisi: İstanbul-Yeni Havalimanı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sendika.org. (2017). Marmaray’ın devam projesi devredildi: “Duvar yıkılsa Cengiz’e veriliyor”: https://sendika.org/2017/02/marmarayin-devam-projesi-devredildi-duvar-yikilsa-cengize-veriliyor-401840/ adresinden 03.04.2023’te alınmıştır.
• Şehir Planlama Müdürlüğü. (1980). 1980 Tarihli 1/50.000 ölçekli Metropoliten Alan Nazım Planı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Şehir Planlama Müdürlüğü
• Şehir Planlama Müdürlüğü. (1994). 1/50.000 ölçekli İstanbul Metropoliten Alan Alt Bölge Nazım Planı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Şehir Planlama Müdürlüğü
• Şehir Planlama Müdürlüğü. (1995). 1/50.000 ölçekli İstanbul Metropoliten Alan Alt Bölge Nazım Planı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Şehir Planlama Müdürlüğü.
• Şehir Planlama Müdürlüğü. (2006). 2006 Tarihli 1/100.000 ölçekli İstanbul İl Çevre Düzeni Planı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Şehir Planlama Müdürlüğü.
• Şehir Planlama Müdürlüğü. (2009). 1/100.000 ölçekli İstanbul İl Çevre Düzeni Planı İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Şehir Planlama Müdürlüğü
• Şehir Planlama Müdürlüğü. (2017). 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı (2017 revizyonu). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Şehir Planlama Müdürlüğü
• Tamçelik, S. (2000). Osmanlı Dönemi Demiryollarının Tarihî Gelişimi İçerisinde Siyasî ve İktisadi Sosyal Etkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TDK. (2022). https://sozluk.gov.tr/ adresinden alınmıştır.
• Tekdemir, A. (2012). Edirne Tramvay Projesi, Edirne'nin Fethinin 650. Yılı Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 1. Baskı: Edirne. Trakya Üniversitesi, s. 301-318
• Tezer, S. T. (2013). Kent Biçiminin Köprüler Etkisinde Değişiminin İncelenmesi, Floransa Örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ulaşım Planlama Müdürlüğü. (2011). İstanbul Metropolitan Alanı Kentsel Ulaşım Ana Planı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Ulaşım Planlama Müdürlüğü.
• Yıldırım, A. (2018). İstanbul Servis Araçları Âtıl Kapasite Araştırması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• URL-1 https://uralakbulut.com.tr/?p=33&lang=tr adresinden 02.05.2023’te alınmıştır.
• URL-2 https://terijoki.spb.ru/railway/rw_dir_sestr.php#red adresinden 04.05.2023’te alınmıştır.
• URL-3 https://www.nycsubway.org/wiki/New_York_City_Subway_Route_Map_by_Michael_Calcagno adresinden 06.2023’te alınmıştır.
• URL-4 https://www.ltmuseum.co.uk/collections/stories/transport/metropolitan-line adresinden 05.06.2023’te alınmıştır.
• URL-5 https://www.youtube.com/watch?v=iDzws2bUs4M adresinden 05.06.2023’te alınmıştır.
• URL-6 https://youtu.be/ov7Bcfrno_A?t=241 adresinden 05.06.2023’te alınmıştır.
• URL-7 https://iett.istanbul/icerik/kronolojik-tarihce adresinden 05.04. 2023’te alınmıştır.
• URL-8 https://www.metro.istanbul/Hatlarimiz/HatDetay?hat=T1 adresinden 08.05. 2023’te alınmıştır.
• URL-9 https://maps.app.goo.gl/TzjZTPMmbV9YyEmj7 adresinden 07.04. 2023’te alınmıştır.
• URL-10 https://maps.app.goo.gl/TCSkcp8iWT1GHJrw7 adresinden 07.04. 2023’te alınmıştır.