Mekansal Araştırmalar Dergisi bilimsel araştırmaların güncel araç ve tekniklerle yürütülmesini ve sunulmasını desteklemekle beraber, yeniliklerin kullanılmasında bilimsel araştırma ve yayın etiği ilkelerini öncelemektedir. Üretken Yapay Zeka (ÜYZ) araçlarının metin ve görüntü oluşturma potansiyeli araştırmacılar için büyük fırsatlar ve kolaylıklar yaratsa da hızlı gelişim gösteren bu araçların kullanımında olası etik sorunlar ve riskler bulunmaktadır.

Bilimsel araştırma ve yayınlarda ÜYZ kullanımında karşılaşılabilecek olası bazı etik sorunlara (intihal, veri uydurma, veri sahteciliği, veri tahrifatı, gizlilik ve mahremiyetin ihlal edilmesi vb.) sebebiyet verebilecek başlıca durumlar şunlardır:

Bilimsel bir makalenin yazarı olmak, hakem değerlendirmesini yapmak ve editoryal süreçlerini yönetmek yalnızca insanlara atfedilebilecek sorumluluklar içermektedir. Committee of Publication Ethics-COPE tüzel olmayan varlıklar olarak yapay zeka araçlarının, çıkar çatışmalarının varlığını veya yokluğunu iddia edemeyeceğini veya telif hakkı ve lisans anlaşmalarını yönetemeyeceğini bildirmektedir. Üretken yapay zeka veya yapay zeka destekli teknolojileri bu sorumlulukları üstlenebilecek etik değerlere ve insana özgü yetkinliklere sahip değildir. Eğitim ve araştırmalarda büyük bir potansiyele sahip olan ÜYZ sistemlerinin, etik ilkelere uygun ve bilimsel sorumluluk dahilinde kullanılabilmesinin sağlanabilmesi amacıyla dergi politikası geliştirilmeye çalışılmıştır. ÜYZ politikamız editörlerin, yazarların ve hakemlerin dikkatine sunulmaktadır.

Editörler, dergiye sunulan bir makaleyi veya makalenin herhangi bir bölümünü, yazarların gizliliğinin ve mülkiyet haklarının ihlal edilebileceği dikkate alınarak ÜYZ aracına yüklememelidir. Ayrıca makalenin kişisel olarak tanımlanabilir bilgiler içerdiği durumlarda veri gizliliğinin korunabilmesi için ÜYZ araçları dil ve yazım süreçleri de dahil olmak üzere editoryal süreçlerin hiçbir aşamasında kullanılmamalıdır.

Süreçlerden sorumlu olan editörün, bir makale için yazarın veya hakemin derginin yapay zeka politikasını ihlal ettiğini düşünmesi halinde dergi yönetimini bilgilendirmesi beklenmektedir. Editörler yazarların yapay zeka kullanım beyanlarını dikkatlice gözden geçirmeli ve gerekirse ek açıklama talep etmelidir. İzin verilen alanlar dışında ÜYZ kullanıldığı düşünülen makaleler editoryal olarak araştırılır, yazarlardan ek açıklama ve kanıtlayıcı belge talep edilebilir. Gerekli görülmesi halinde ilgili çalışma reddedilebilir. Daha fazla değerlendirme gerektiren durumlar derginin yayın kuruluna iletilmelidir.

Bir araştırmacı hakem olarak başka bir araştırmacının makalesini incelemeye davet edildiğinde, makale gizli bir belge olarak ele alınmalıdır. Değerlendirme sürecinde olan ve/veya henüz yayınlanmamış makalenin bütünü veya bir kısmı gizlilik ve fikri mülkiyet hakları için önemli bir tehdit oluşturabileceği dikkate alınarak ÜYZ’ye yüklenmemelidir. Ayrıca hakem değerlendirme raporları, yazım dilini ve okunabilirliği geliştirmek amacıyla olsa bile, bir yapay zeka aracına yüklenmemelidir. Değerlendirme sürecinin hiçbir aşamasında ÜYZ aracı kullanılmamalıdır. Hakemin, değerlendirmeye sunulan makalede izin verilen alanlar dışında, objektif tespitlere dayanarak, ÜYZ kullanıldığını düşünmesi halinde makaleden sorumlu editörü bilgilendirmesi beklenir.

Yazar(lar); dergiye sundukları makalelerin özgün ve bilimsel nitelikte olmasını sağlamakla yükümlüdür. Dergiye iletilen tüm çalışmalar, yazar(lar)ın orijinal görüşleri ve bulgularından oluşmalıdır.

Bilimsel çalışmalarda ÜYZ kullanımı yazarlık, telif hakkı ve intihal gibi etik sorunlar içerebilir. Bir makalenin kısmen ya da tamamı ÜYZ’ye yazdırılamaz. Anonim bilgiler bile olsa alıntılama ilkelerine uyulmamasının doğuracağı idari ve hukuki yaptırımlar göz ardı edilmemelidir.

Makale veya makale hazırlama süreçlerinde telif hakkı ve kişilik hakları ihlallerine neden olabilecek AI tarafından üretilen ses, metin, görsel ve video gibi hiçbir tür materyalin kullanılmasına izin verilmez.

ÜYZ, bir çalışmanın nihai halinin sorumluluğunu bir araştırmacı gibi alamaz. Bu nedenle bilimsel çalışmalarda ÜYZ yazar olarak yer alamaz. Değerlendirmeye sunulan makalelerde Üretken Yapay Zeka hiçbir şekilde yazar olarak belirtilemez.

Çalışmada yer alan herhangi bir görselin, tablonun veya şeklin orijinalinde bulunan belirli bir özelliği arttırma, gizleme, taşıma, kaldırma veya ekleme suretiyle ÜYZ kullanılarak manipüle edilmesine izin verilmez. Parlaklık, kontrast veya renk dengesi ayarlamaları, orijinalinde bulunan herhangi bir bilgiyi gizlemediği veya ortadan kaldırmadığı sürece kabul edilebilir.

Yapay Zeka Araçları Kullanımı Beyan Formuna buradan ulaşabilirsiniz.

Bu kapsamda bilimsel araştırma ve yayın hazırlama sürecinde ÜYZ araçları aşağıda sıralanan alanlarda kullanılabilir:

Derginin yapay zeka politikası yazarların akademik makalelere ilişkin referansları toplamasına, düzenlemesine, açıklama eklemesine ve kullanmasına olanak tanıyan referans yöneticilerini (Mendeley, EndNote, Zotero ve gibi) kapsamamaktadır. Bu araçlar, yazarlar tarafından açıklama yapmadan kullanılabilir. Bu politika, yayın için orijinal içerik oluşturmak amacıyla kullanılabilecek çıktılar üretebilen, Büyük Dil Modelleri gibi üretken yapay zeka ve yapay zeka destekli araçlara ilişkindir.

Araştırmada yukarıda belirtilen şekilde ÜYZ kullanımının olması halinde hangi ÜYZ aracının, çalışmanın hangi aşamasında nasıl kullanıldığı, ÜYZ’nin çalışmaya katkısı ve ilgili aracın versiyonu belirtilmelidir. Bu bilgi çalışmalarda metodoloji kısmında ve teşekkür kısmında verilmelidir. İlgili kısımda “kullanılan ÜYZ aracının tam adı (versiyon numarası), ne şekilde kullanıldığı, çalışmada kullanım amacı ve katkısı” verilmelidir.

Literatürde var olan bilginin atıf yapılmadan, uygunsuz şekilde alıntılanması etik sorunlar yaratır (OpenAI, 2025).

OpenAI. (2025). ChatGPT (GPT-4o) [Büyük dil modeli]. https://chat.openai.com/chat

Yazarlar, dergiye sunulan çalışmaların içeriğinin özgünlüğü, doğruluğu, güvenirliği, geçerliliği ve bütünlüğünden sorumludur. Yazarlardan ÜYZ araçlarını, sorumlu bir şekilde, yayın etiği ilkelerini gözeterek ve dergimizin yayın politikasına uygun şekilde kullanmaları beklenmektedir. Bir ÜYZ aracından yararlanılan çalışmada elde edilen çıktıların gözden geçirilmesi ve içeriğin doğruluğunun sağlanması yazarların sorumluluğundadır.

Üretken Yapay Zeka; çeşitli prompt ya da veri girişiyle metin ya da görsel gibi farklı biçimlerde içerik üreten ChatGPT veya Dall-e gibi araçları ifade eder. ÜYZ tarafından üretilen içerikte daha sonra önemli değişiklikler yapılmış olsa bile, içeriğin birincil yaratıcısı bir yapay zeka aracıysa, içerik "yapay zeka tarafından oluşturulmuş" olarak kabul edilir.

Daha fazla bilgi için: