Shihab Al-Din Suhrawardi Al-Maqtul on Categories

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 104 - 117, 01.07.2019

Kamil Kömürcü

Öz

Aristotle is known to be the first to develop the category
theory in the history of logic. There have been many discussions on the
categories in the later periods. There were also those who developed different
category theory from Aristotle. One of these names is Immanuel Kant.

Shihab al-Din Suhrawardi al-Maqtul has an important place in
Islamic thought. He is a Masha’i at the beginning of his thought adventure. He
later developed the doctrine of mystic philosophy called is Ishraqi. Suhrawardi
introduced important ideas in many issues, especially in philosophical topics
such as logic, physics and metaphysics. It also has a authentic approach to
categories. That is why we have studied Suhrawardi's views on the categories.
In order to be able to comprehend his approach on this subject, we used the
previous forms of explanation about the categories. As mentioned earlier, the
subject of categories, which is the source of knowledge at the center, has been
examined by many thinkers from Aristotle. The most intense discussion about
categories is about which discipline they are the subject of. Some thinkers
claim that it is the subject of logic, while some others think that the
metaphysics of the categories are within the study area

Anahtar Kelimeler

Categories, Shihab al-Din Suhrawardi al-Maqtul, Aristotle, logic

Şihâbüddin Sühreverdî’nin Kategoriler Konusuna Yaklaşımı

Öz

Mantık tarihinde ilk kategori teorisini ortaya atan kimsenin
Aristoteles olduğu kabul edilir. Varlığın genel yüklemleri olarak tanımlanan
kategorileri Aristoteles, öncelikli olarak Organon’un ikinci kitabı kabul
edilen Kategoriler’de işlemiştir. Bunun yanında o, kategorileri Metafizik’te de
ele almıştır. Sonraki süreçte kategoriler üzerine birçok tartışma olmuştur.
Bunların başında kategorilerin sayısı ve onların mantığın konusu olup olmadığı
meseleleri gelir.

Kategoriler, düşüncenin ilkeleridir. Bu yönüyle onların
mantığın inceleme alanına girdiği ileri sürülebilir. Ancak bunun dışında
mantıkla bağlantısı olmayan bir konudur. 
Söz konusu gerekçeden dolayı kategoriler konusu çoğunlukla metafizik
ilmi içerisinde ele alınmıştır. Ancak kategorilerin en genel kavramlar olarak
telakki edilmesi, onların klasik mantık içinde incelenmesini gerekli kılmıştır.

En genel anlamda kategorilerin sınırsız olduğu söylenebilir.
Ancak felsefeciler belli sayıda kategori kabul etmeyi tercih etmişlerdir.
Aristoteles bunları münhasıran bir kitapta ele alma ihtiyacı duymuştur. Aristoteles;
cevher, nicelik, nitelik, görelik, zaman, mekân, durum, sahip olma, etki ve
edilgi olmak üzere on kategori kabul etmiştir.

“el-Maktül” unvanıyla bilinen Şihabüddin Sühreverdî’nin İslam
düşüncesinde önemli bir yeri vardır. O, özellikle geliştirmiş olduğu mistik
felsefe öğretisiyle bilinir. Sühreverdî başta mantık, fizik ve metafizik gibi
felsefi konular olmak üzere birçok meselede önemli düşünceler ortaya koymuştur.
O, kategorilerin yeri ve sayısı konusunda da kendine özgü bir yaklaşım
sergilemiştir. İşte bu çalışmada onun kategoriler konusundaki görüşleri
incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kategoriler, Şihabüddin Sühreverdî, Aristoteles, Logic

Kaynakça

• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1994.
• Ali Sedat, Mizânu’l-Ukûl-fi’l-Mantık ve’l-Usûl, yrsz, trsz.
• Ali, Mahmud Muhammed, el-Mantıku’l-İşrakî ınde Şihabüddin es-Sühreverdî, Kahire 1999.
• Aristoteles, Organaon I: Kategoryalar, (çev. H.R. Atademir), Ankara 1963.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, İstanbul 1999.
• Cihan, A. Kâmil, “Sühreverdî ve İşrâkîlik” (İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler; içinde, Edit: M. Cüneyt Kaya), İstanbul 2013.
• İbn Sînâ, Kategoriler, (Kitâbu’ş-Şifâ; el-Mekûlât, çev. Muhittin Macit), İstanbul 2010.
• İbn Sînâ, Mantığa Giriş (Kitâbu’ş-Şifa: el-Medhal, çev. Ö. Türker), İstanbul 2006.
• Kant, Immanuel, Arı Usun Eleştirisi, (çev. A. Yardımlı), İstanbul 1993.
• Kayacık, Ahmet, Bağdat Okulu ve İslam Düşüncesindeki Yeri, İstanbul 2004.
• Kömürcü, Kâmil, Esîrüddin el-Ebherî’nin Mantık Anlayışı, Ankara 2010.
• Kutbuddin Şîrâzî, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, (Edit: A. Nûrânî, M. Muhakkık), Tahran 1383.
• Öner, Klasik Mantık, Ankara 1986, s. 33. Ross, David, Aristoteles, (çev. Komisyon), İstanbul 2002.
• Sühreverdî, İşrâk Felsefesi (çev. Tahir Uluç), İstanbul 2012.
• Şemsüddin Şehrezûrî, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, (Tashih ve tahkik: Hüseyin Ziyâî Torbâtî), Tahran 1993.
• Şihâbüddin Sühreverdî, el-Meşâri’ (İlahiyat), (Mecmûei Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 1375 (1996).
• Şihâbüddin Sühreverdî, el-Mukâvamât (İlahiyat), (Mecmûei Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 1375 (1996).
• Şihâbüddin Sühreverdî, el-Mukâvamât (İlahiyat), (Mecmûei Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 1375 (1996).
• Şihâbüddin Sühreverdî, et-Telvîhât (İlahiyat), (Mecmûme-i Musennefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 2001.
• Toktaş, Fatih, İslam Düşüncesinde Felsefe Eleştirileri, İstanbul 2004.
• Walbridge, “Sühreverdî ve İşrâkîlik”, İslam Felsefesine Giriş; içinde, Edit: P. Adamson, R. C. Taylor, çev. M. Cüneyt Kaya), İstanbul 2008.
• Yaren, M. Tahir, İbn Sîna Mantığına Giriş, Ankara 2003.