THE CONSTRUCTION OF ALPARSLAN TURKES RESISTANCE IN THE PRESS AFTER THE MAY 27 MILITARY COUP: THE SAMPLE OF AKİS MAGAZINE

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 30, 29.10.2021

Enes Bahadır Kızak

https://doi.org/10.53425/madergisi.906791

Öz

Akis, started its publication life in 1954. However, it was closed just before 27 May and resumed its broadcasting life after the military coup. The fact that Metin Toker, the privileged owner of the magazine,
is also the son-in-law of CHP Chairman Ismet Inonu brings Akis to an important point in reading political life. Akis also devoted an important place to Alparslan Turkes, who became the Undersecretary of the Prime Ministry after May 27 and differentiated from other actors with him ideas. During the period from 27 May until the end of November when Alparslan Turkes was also liquidated, Turkes has been the subject of almost all publications. Especially the idea of not leaving the power of Alparslan Turkes and people close to Turkes to CHP was met with concern in Akis and a publication policy against Turkes was developed based on these ideas. There are also cases where Alparslan Turkes's personality is praised; However, when evaluated in general, Turkes and his ideas have been criticized since May 27, and especially Metin Toker's "Necip-Nasir" analogy has also affected the perceptions towards Turkes. In this respect, it is also meaningful
to use the term "mighty colonel". Akis, on the other hand, dealt with this situation regarding Alparslan Turkes intensively in him publications and followed a publication policy against Turkes's ideas.

Anahtar Kelimeler

27 May, Alparslan Turkes, Metin Toker, Akis, National Unity Committee

27 MAYIS ASKERİ DARBESİNİN ARDINDAN ALPARSLAN TÜRKEŞ KARŞITLIĞININ BASINDA İNŞASI: AKİS MECMUA ÖRNEĞİ

Öz

Akis, 1954 yılında yayın hayatına başlamıştır. Ancak 27 Mayıs’tan hemen önce kapatılmış ve askeri darbenin ardından yayın hayatına yeniden başlamıştır. Derginin imtiyaz sahibi Metin Toker’in aynı zamanda CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’nün damadı olması, Akis’i siyasi yaşamı okumada önemli bir noktaya taşımaktadır. Akis, 27 Mayıs sonrasında Başbakanlık Müsteşarı olan ve fikirleriyle diğer aktörlerden farklılaşan Alparslan Türkeş’e de önemli bir yer ayırmıştır. 27 Mayıs’tan, Alparslan Türkeş’in de tasfiye edildiği Kasım ayının sonuna kadar geçen sürede Türkeş, neredeyse bütün yayınların konusu olmuştur. Özellikle Alparslan Türkeş’in ve Türkeş’e yakın isimlerin iktidarı CHP’ye bırakmama fikri, Akis’te endişeyle karşılanmış ve bu fikirler üzerinden Türkeş’e karşı bir yayın politikası geliştirilmiştir. Alparslan Türkeş’in kişiliğinin övüldüğü durumlar
da söz konusudur; ancak genel olarak değerlendirildiğinde, 27 Mayıs’tan itibaren Türkeş ve fikirleri eleştiri konusu haline getirilmiş, özellikle Metin Toker’in “Necip-Nasır” benzetmesi Türkeş’e yönelik algıları da etkilemiştir. Bu açıdan “kudretli albay” nitelemesinin kullanılması da anlamlıdır. Akis yayınlarında Alparslan Türkeş’e yönelik bu durumu yoğun bir şekilde işleyerek, Türkeş’in fikirlerine karşı bir yayın politikası izlemiştir.

Anahtar Kelimeler

27 Mayıs, Alparslan Türkeş, Metin Toker, Akis, Milli Birlik Komitesi

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. Modern Türkiye’nin Oluşumu. Kaynak Yayınları. İstanbul 2014.
• Akyaz, Doğan. Müdahalelerin Orduya Etkisi. İletişim Yayınları. İstanbul 2009.
• Aydemir, Talat. Hatıratım. Yapı Kredi Yayınları. İstanbul 2010.
• Bahar, İlhan. Alparslan Türkeş ve Ülkücü Hareket: Üçüncü Yol. Hareket Yayınları. İstanbul 2011.
• Erkanlı, Orhan. Anılar.. Sorunlar... Sorumlular. Baha Matbaası. İstanbul 1973.
• Esin, Numan. Devrim ve Demokrasi: Bir 27 Mayısçının Anıları”, Doğan Kitap, İstanbul 2005
• Hale, William. Türkiye’de Ordu ve Siyaset. Alfa Yayınları. çev. Ahmet Fethi. İstanbul 2014.
• İpekçi, Abdi ve Ömer Sami Coşar. İhtilalin İçyüzü. Türkiye İş Bankası Yayınları. İstanbul 2012.
• Kayalı, Kurtuluş. Ordu ve Siyaset 27 Mayıs - 12 Mart. İletişim Yayınları. İstanbul 1994.
• Küçük, Yalçın. Türkiye Üzerine Tezler: 3. Tekin Yayınevi. İstanbul 1990.
• Metin, İbrahim. İhtilalciler Hesaplaşıyor: 27 Mayıs - 14’ler ve Dündar Taşer. Töre Devlet Yayınları. Ankara 2012.
• Örtülü, Erdoğan. 3 İhtilalin Hikayesi. Milli Ülkü Yayınevi. İstanbul 1966.
• Özdağ, Ümit. Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali. Boyut Yayınları. İstanbul 1997.
• Sanlı, Ferim Salim. “13 Kasım 1960 Tasfiyesine Giden Süreçte Alparslan Türkeş ve Milli Birlik Komitesi İçinde İhtilaf”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. S. 27 (Bahar 2018). s. 213-249.
• Taşkın, Yüksel ve Suavi Aydın. 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İletişim Yayınları. İstanbul 2015.
• Taylak, Muammer. 27 Mayıs ve Türkeş. Hamle Yayınları. İstanbul 1994.
• Toker, Metin. “Akis’in Hikâyesi 1954-1968”. Akis. 31 Aralık 1967.
• Toker, Metin. “Bir Adam”. Akis. 18 Kasım 1960.
• Toker, Metin. “Biz Bunlarla Başa Çıkabiliriz”. Akis. 3 Ağustos 1960.
• Turgut, Hulusi. Şahinlerin Dansı: Alparslan Türkeş’in Anıları. ABC Basın Ajans Yayınları. İstanbul 1995.
• Çelebi, Onur. “Gazeteciliğe Adanmış Bir Ömür: Metin Toker”. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi. 2015.
• Tokatlı, Şule. “Metin Toker ve Akis Ekseninde Türk Siyasi Hayatına Bakışı”. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi. 2018.