ANTİKÇAĞ KİNİKLERİ İLE İLK DÖNEM MUTASAVVIFLARIN YAŞAM TARZI -BAZI SÛFİ VE KİNİK METİNLERİ ÖRNEĞİ-

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 3, 35 - 49

Dr. Ömer Bozkurt

Öz

Felsefe ile Tasavvuf arasındaki sıkı ilişki, bu alanlarda okuma yapanların dikkatlerini celb etmiştir. Özellikle de Antik dönemde ortaya çıkmış olan kinik felsefesiyle ilk dönem mutasavvıfların züht ve riyâzet anlayışları benzeşmektedir. Buna binaen mevcut araştırmada Kuşeyrî’nin ‘er-Risâle’ adlı eserindeki tasavvufî metinler ile Georg Luck’un, ‘Köpeklerin Bilgeliği’ kitabındaki kinik felsefesini yansıtan metinler üzerinden bir karşılaştırma yapılacaktır. Araştırmada Antik dönem kinik metinleri ile ilk sûfîlerden aktarılan menkıbeler mukayese edildiğinden, evvel emirde kinikler ve ilk dönem sûfileri hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde belirlenmiş iki ana kaynak merkeze alınarak ilgili metinler, karşılaştırılmıştır. Müşahede edildiği kadarıyla farklılıklar temel olarak itikadî meselelere dayanmaktadır. İman temelde çok önemi haiz bir mesele ise de her iki zümre arasında yaşam tarzı açısından köklü bir farklılığa sebep olmadığı görülmektedir. Okuyucu tarafından bu neticenin daha sarih bir şekilde görülmesi için ve benzer yönlere dair örnekleri muhtasaran nakledebilmek gayesiyle yeni bir başlık açılmıştır. Bu alt başlıkta ilgili metinler yorumlanmadan okuyucuya misal kabilinden arz edilmiştir. Araştırma neticesinde ulaşılan sonuç söz konusu zümrelerin inançları haricinde bir farklılık olmadığıdır. Başka bir deyişle yaşam tarzı, hayata bakış açıları veçhesiyle benzeştikleri rahatlıkla müşahede edilebilir. Belki de bunun sebebi ilgili mutasavvıfların yaşadıkları zaman dilimidir.

Anahtar Kelimeler

felsefe, Kinik Metinleri, er-Risâle, Sûfî Metinler, Riyâzet

The Lifestyle of Ancient Cynics and Early Sufis -Some Examples of Sufi and Cynic Texts-

Öz

The close relationship between philosophy and Sufism, reading in these fields has attracted the attention of those who do. Especially those that emerged in antiquity cynical philosophy and the early Sufis' understanding of asceticism and asceticism are similar. Therefore, in the present study, the Sufi philosophy in al-Qushayrī's work 'al-Risāla' and the cynical texts of Georg Luck's 'The Wisdom of Dogs'. A comparison will be made through texts reflecting his philosophy. In the research A comparison of ancient cynical texts and the manna from early Sufis Therefore, first of all, information about the cynics and the Sufis of the first period is given. As far as can be observed, the differences are basic is based on atters of faith. Faith is fundamentally a matter of great importance However, it causes a radical difference in lifestyle between the two groups. is not. Related texts in this subheading It is presented to the reader as an example without interpretation. As a result of the research The conclusion reached is that there is no difference except for the beliefs of these groups. is not.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Cynic Texts, er-Risâle, Sufi Texts, Asceticism.

Kaynakça

• Antıstenes. Diogenes. 2020. Kinik Felsefe Fragmanları. Çev. C. Cengiz Çevik. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
• Akpınar, A. (2002). İşârî Tefsir ve Kuşeyrî’nin Besmele Tefsiri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(9), 53-92.
• Arslan, A. (2010). İlk Çağ Felsefesi. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Arifoğlu. Yunus. (2019) İlk Dönem Horasan Melâmîliği’nin Antikçağ Yunan Kinizmi ile Mukayesesi USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi. 3/2 126-140.
• Ateş, S. (1993). Cüneyd-i Bağdadî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 8, ss. 119-121). TDV Yayınları.
• Ateş, S. (2000). İhlas. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 21, ss. 535-537). TDV Yayınları.
• Bakır. Kemal. 2011. “Çağdaş Anarşizmin Antik Yunan Düşüncesindeki Kökleri: Kinikler ve Erken Stoacılar”. Eskiyeni 20. 46-51.
• Başer, B. (2009). Ebû Nasr es-Serrâc et-Tûsî’nin, Tasavvuf Anlayışı [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı.
• Bolat. Ali. (2003). Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melâmetîlik. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (1999). Seyyid Burhaneddin’in Bazı Kur’an Âyetlerine Getirdiği İşarî Yorumlar. Tasavvuf Dergisi, 9-19.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü (3. bs). Paradigma Yayınları.
• Cündioğlu, D. (2021, Ocak 6). Bir Yaşam Biçimi Olarak Felsefe. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=Zkqzyfs29mY
• Çelikkol, S. (2019). Stoa Felsefesinin Temel Görüşleri Üzerine Bir İnceleme. Bilimname, 1225-1245.
• Demir, N. (1998). Felsefenin Menşeî Üzerine Bazı Düşünceler. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 383-407.
• Demirli, E. (2013). Kuşeyriden İbn Arabî’ye, İşârî Yorumculuk Hakkında Bir Değerlendirme: İşârî Yorumdan Tahkike Doğru Kur’an-ı Kerim Yorumculuğunun Gelişimi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40.
• DİA. (2004). Melâmiyye. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 29, ss. 25-29). TDV Yayınları.
• Ebû Zeyd, N. H. (2015). Hermenötik ve Metin Yorumu (M. Coşkun, Çev.). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46(46), 237-266. https://doi.org/10.15370/muifd.07141
• Erdoğan, İ. (2000). Yeni Eflatunculuğun İslam Tasavvufuna Tesiri. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 597-606.
• Gezgin, A. G. (2000). Kur’an’da Huşû Kelimesinin Semantik Analizi. Tasavvuf Dergisi, 79-106.
• Gölpınarlı. A. (1931). Melamilik ve Melamiler. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• Gürsoy, K. (2002). Tasavvuf Kültürü ve Felsefe Geleneğimiz. Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, 9-15.
• Hanoğlu, İ. (2012). Gazali Düşüncesinde Nominalizm ve Eşyanın Hakikati Sorunu. Birey ve Toplum Dergisi, 2(3), 85-98.
• Işık, İ. (2009). Bir Mutasavvıf Olarak Kuşeyrî’nin Kelâmî Görüşleri. İslâm İlimler Dergisi, 2(1), 257-274.
• Kaya, V. (2018). Felsefe ve Vahiy Sa’îd b. Dâdhürmüz ve Felsefî Risaleleri. Klasik Yayınları.
• Kılıç, M. E. (1999). İbn Arabî,. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 20, ss. 493-516). TDV Yayınları.
• Klasik Düşünce Okulu. (2020a, Şubat 28). Ekrem Demirli, Kuşeyri Okumaları, 1.Seminer. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=1nQXIwiFiIk&list=PLADMQ9VgSO5nxeR5u_hOGic_KyAZyWHFB&index=157
• Klasik Düşünce Okulu. (2020b, Mart 1). Ekrem Demirli, Kuşeyri Okumaları, 2.Seminer. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=q_i-_I 7wik&list=PLADMQ9VgSO5ktTpA5auhL039M0yJtAyX1&index=2.
• Klasik Düşünce Okulu. (2020c, Haziran 8). Ekrem Demirli, Kuşeyri Okumaları, 5. Seminer. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=EkGKIx5OJTg&list=PLADMQ9VgSO5nxeR5u_hOGic_KyAZyWHFB&index=162.
• Kokaçya, M. H., & Ortanca, İ. (2020). Frontal Lob Sendromu ve Adli Psikiyatrik Yönleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(12), 507-518.
• Kuşeyrî, E.-K. A. el-. (2019). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi (S. Uludağ, Çev.). Dergâh Yayınları.
• Luck, G. (2011). Köpeklerin Bilgeliği Antikçağ Kiniklerinden Metinler (O. Özügül, Çev.). Say Yayınları.
• Önal. Mehmet. Emin Çelebi. 2020. “Kendi Kendine Yetme Eylemi Olarak Aylaklık: Kinikler Örneği”. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi 6/6. 189-195.
• Öngören, R. (2009). Sûfî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 37, ss. 471-472). TDV Yayınları.
• Öngören, R. (2011). Tasavvuf. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 40, ss. 119-126). TDV Yayınları.
• Rosenberg, D. (2017). Dünya Mitolojisi Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi (K. Akten, B. Odabaşı, & E. Cengizoğlu, Çev.; 5. bs). İmge Kitapevi.
• Salıya, Derya Aybakan. “Plotınus’un Hayatı, Kişiliği Ve Felsefî Üslûbu Üzerine Kısa Bir Deneme”. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 26 (Nisan 2016), 143-157.
• Soysaldı, M. (1996). Kur’an Semantiği Açısından Takva. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 21-42.
• Sülemî, Ebu Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin. İslâm Tarihinde İlk Melamet, Çeviren Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1950.
• Şehristânî, E.-F. T. M. eş-. (2016). Milel ve Nihal -İslam Kelâmı ve Mezhepleri- (M. Öz, Çev.; 1. bs). Litera Yayıncılık.
• Tûsî, E. N. A. b. A. b. M. es-Serrâc et-. (1960). El-Lüma‘. Dâru’l-Kutübi’l-Hadis.
• Uludağ, S. (2002). Abdulkerim Kuşeyrî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 26, ss. 473-475). TDV Yayınları.
• Üner, A. (2014). Kavramsal Açıdan Nesnellik. Mavi Atlas GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, 54-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumusmaviatlas/98779
• Weber, A. (2015). Felsefe Tarihi (H. V. Eralp, Çev.; 1. bs). Kabalcı Yayıncılık. Yardımcı. Alper Bilgehan. Sinoplu Filozof Diogenes (Diyojen) Ve Etik Anlayışı, ed. Özgür Kıran 1. Baskı, (Ankara: Berikan Yayıncılık, 2018).
• Yücesoy, H. (2020). Mihne. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 26-28). TDV Yayınları.
• Zehebî, M. H. ez-. (1976). Et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn (1-3). Mektebetu’l-Vehbe.