INVESTIGATION OF TEACHERS’ VIEWPOINTS REGARDING VALUES EDUCATION IN SOCIAL STUDIES COURSES

Yıl 2020, Sayı: 56, 61 - 91, 25.10.2020

İlker Dere , Muhammet Yavuzay

Öz

The purpose of
the research is to analyze the experiences and opinions of teachers regarding
values education in social studies courses. The study group of the research
consists of 16 social studies teachers (10 males, 6 females) teaching at
various secondary schools in the central districts of Antalya. The collection
of the data was performed by using the semi-structured interview form prepared
by the researchers. The interview form, which was prepared in compliance with
the research questions, consists of two sections and 9 open-ended questions. The
data transcripted with Microsoft Word program were subjected to content
analysis.

The results of
the study first reveal that social studies teachers explain the concept of
"value" by referring to its social, individual and universal
dimensions. Second, it was concluded that the primary values that social
studies teachers wanted to teach their students were patriotism, respect,
honesty, and justice. Third, it is observed that social studies teachers hold
particularly families and then school and society responsible for teaching
values. Fourth, it is seen that that social
studies teachers mostly use "exemplification", i.e.
inculcation approach, in values education. Finally, various problems that
teachers faced during values education were determined.

Anahtar Kelimeler

value education, social studies teachers, inculcation approach, patriotism

SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE DEĞERLER EĞİTİMİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Bu
araştırmanın amacı, öğretmenlerin sosyal bilgiler derslerinde değer eğitimiyle
ile ilgili tecrübelerini ve görüşlerini incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu,
Antalya ili merkez ilçelerindeki çeşitli ortaokullarda öğretmenlik yapmakta
olan 16 sosyal bilgiler öğretmeni (10 erkek, 6 kadın) oluşturmaktadır.
Araştırma verilerinin toplanması, araştırmacılar tarafından hazırlanan
yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma sorularına uygun olarak hazırlanan
görüşme formu, iki bölüm ve 9 açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Microsoft Word
programıyla yazıya aktarılan veriler, içerik analizine tabi tutulmuştur.

Araştırma
sonuçları, ilk olarak sosyal bilgiler öğretmenlerinin “değer” kavramının
toplumsal, bireysel ve evrensel boyutlarına atıf yaparak açıkladıklarını
göstermektedir. İkincisi, sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğrencilerine
kazandırmak istediği öncelikli değerlerin vatanseverlik, saygı, dürüstlük ve
adalet olduğu sonucuna varılmıştır. Üçüncüsü, sosyal bilgiler öğretmenlerinin
değerlerin öğretiminden öncelikle aileleri, sonrasında okul ve toplumu sorumlu
tuttukları tespit edilmiştir. Dördüncüsü, sosyal bilgiler öğretmenlerinin
değerler eğitiminde en çok “örneklendirme”yi, yani telkin yaklaşımını
kullandıklarını görülmüştür. Son olarak öğretmenlerin değerler eğitimi
sırasında karşılaştığı çeşitli sorunlar belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, sosyal bilgiler öğretmenleri, telkin yaklaşımı, vatanseverlik

Kaynakça

• Acun, İ., Yücel, C., Önder, A. & Tarman, B. (2013). Değerler: kim ne kadar değer veriyor? Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 191-206.
• Aktepe, V. & Tahiroğlu, M. (2016). Değerler eğitimi yaklaşımları ve etkinlik örnekleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 42, 361-384.
• Aslan, S. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 7(25), 203-227.
• Ata, B. (2015). Sosyal bilgiler öğretim programı. İçinde Ed. Cemil Öztürk, Sosyal bilgiler öğretimi, demokratik vatandaşlık eğitimi (ss. 33-47). Ankara: Pegem Akedemi Yayınları.
• Avcı, N. (2007). Toplumsal değerler ve gençlik. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Bacanlı, H. (2017). Değer bilinçlendirme yaklaşımı. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Baysal, N. (2013). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimi uygulamalarının öğretmenler yönüyle değerlendirilmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Berkowitz, M. W. (2011). What works in values education? International Journal of Educational Research, 50(3), 153-158.
• Brownlee, J. M., Edwards, A., Berthelsen, D. C., & Boulton-Lewis, G. M. (2011). Self-authorship in child care student teachers. In Brownlee, J. M., Schraw, G., & Berthelsen, D. C. (Eds.) Personal epistemology and teaching education (pp. 68-83). New York, N.Y: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Coşkun, D. (2014). Değerler eğitimi. İçinde İnan, S. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimine giriş, kavramlar, yaklaşımlar, ilkeler (ss. 111-128). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çalışkan, H. & Öntaş, T. (2018). Biyografilerle değerler eğitimi. Çalışkan, H. & Öntaş, T. (Ed.), Değerlerimizle değerliyiz: Biyografilerle değerler eğitimi, etkinlik kitabı (ss. 1-17). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• Çelikkaya, T., & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni sosyal bilgiler programında 4. ve 5. sınıfta kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin kazanımların içeriğe yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(36), 7-38.
• Çengelci, T., Hancı, B. & Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56.
• Çoban, O. (2016). Sokratik sorgulama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Demir, S. B. (2016). Sosyal bilgiler eğitimi ve vatandaşlık bilgisi. İçinde Demir, S. B. (Ed.), Vatandaşlık bilgisi (ss. 1-11). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demircioğlu, İ. H. (2006). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilimler hakkındaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 161-172.
• Demirhan-İşcan, D. (2014). Öğretmen adaylarının değerler eğitimindeki tercihleri. İlköğretim Online, 13(4), 1203-1222.
• DeNobile, J. (2014). Values education: what, how, why and what next? Journal of Ethnic Minorities Research, 8(1), 30-33.
• Doğanay, A. (2015). Değerler eğitimi. İçinde Öztürk, C. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi, demokratik vatandaşlık eğitimi (ss. 225-256). Ankara: Pegem Akedemi Yayınları.
• Ersoy, F. & Şahin, T. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535–1558.
• Ferreira, C. & Schulze, S. (2014). Teachers’ experience of the implementation of values in education in schools: “Mind the gap”. South African Journal of Education, 34(1), 1-13.
• Fisher, R. (2005). Philosophy for children: How philosophical enquiry can foster values education in schools. In Gardner, R., Cairns, J. & Lawton, D. (Eds.), Education for values: Morals, ethics and citizenship in contemporary teaching (pp. 49-66). United States: Kogan Page.
• Freakley, M., Burgh, G., & MacSporran, L. T. (2008). Values education in schools: A resource book for student. Camberwell Victoria: Acer Press.
• Gür, Ç., Koçak, N., Şirin, N., Şafak, M. & Demircan, A. (2015). İlköğretim öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri ve karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi: Ankara örneği. Asya Öğretim Dergisi, 3(1), 78-91.
• Gürdoğan-Bayır, Ö., Çengelci-Köse, T. & Deveci, H. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarına göre ilkokullarda değer eğitimi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 17(3), 317-339.
• Halstead, J. M. & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge journal of education, 30(2), 169-202.
• Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138-145.
• Karacan, H. (2018). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitaplarında yer alan milli ve evrensel değerlerin analizi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 1(1), 1-10.
• Katılmış, A. (2017). Values education as perceived by social studies teachers in objective and practice dimensions. Educational Sciences: Theory and Practice, 17(4), 1231-1254.
• Katılmış, A. & Balcı, A. (2017). Coğrafya öğretmeni adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (35), 1-12.
• Kılıçoğlu, G. (2015). Sosyal bilgiler tanımı, dünyada ve ülkemizde gelişimi ve önemi. İçinde Safran, M. (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss. 3-16). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• Koç, S. (2016). Ortaokul Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi Konusundaki Görüşleri. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 377-396.
• Kurtdede-Fidan, N. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: Nitel bir araştırma. International Journal of Social Science, 6(3), 361-388.
• Kuş, Z., Merey, Z. & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Mahmood, M., Rizvi, S. A. & Perveen, U. (2017). Value related practices used by teacher educators at a public university, Islamabad. Journal of Education and Educational Development, 4(2), 301-320.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: TTKB.
• Özer, M. (2014). Öyküler, karikatürler, güzel sözler, 10 numara yazılarla değerler eğitimi. Ankara: Berikan Ofset Matbaa.
• Print, M. (2009). Teaching about political and social values. In Saha, L. J. & Dworkin, A. G. (Eds). International handbook of research on teachers and teaching (pp. 1001-1014). Boston, MA: Springer Science & Business Media.
• Sağlam, H. İ. (2017). Bir değer ve eğitim merkezi olarak aile. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Sezer, A. & Çoban, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sorumluluk değeri algıları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39.
• Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama (Çev. Ed. Erkan Dinç). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• Şeker, M. & Bulduklu, Y. (2018). Neden kurumlarda değerler? İçinde Şeker, M., Bulduklu, Y. & Dilmaç, B. (Ed.), Kurumlarda değerler (ss. 5-12). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Şimşek, A. (2014). Araştırma modelleri. İçinde Şimşek, A. (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (ss. 80-107). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Tay, B. (2009). Prospective teachers’ views concerning the values to teach in the course of social sciences. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 1187-1191.
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24(7), 1791-1798.
• Tonga, D. (2017). Rol model olarak sosyal bilgiler öğretmeni. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 17-30.
• Topkaya, Y. & Tokcan, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programının belirlediği değerlerin 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıma düzeylerinin karşılaştırılması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 33-43.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2019). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 12.04.2019 tarihinde http://sozluk.gov.tr/ adlı siteden alınmıştır.
• Ulusoy, K. (2016). Tarih öğretmenlerine göre türkiye’de birlik beraberliğin güçlenmesi ve uzlaşı kültürünün geliştirilmesi sürecinde gerekli ortak değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(32), 103-126.
• Ulusoy, K. & Dilmaç, B. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• Ünlü, İ. & Kaşkaya, A. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2656-2679.
• Yaşar, Ş. & Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
• Yazar, T. (2012). Öğretmen adaylarının değerler hakkındaki görüşleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(1), 61-68.
• Yazar, T., Özekinci, B. & Lala, Ö. (2017). Öğretmen ve okul yöneticilerinin değerler eğitimi kavramına ilişkin metaforik algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 245-269.
• Yel, S. & Aladağ, S. (2015). Sosyal bilgilerde değerlerin öğretimi. Ed. Mustafa Safran, Sosyal bilgiler öğretimi (s. 119-150). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• Yıldırım, S. G., Becerikli, S. & Demirel, M. (2017). Farklı bakış açılarına göre sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi. İlköğretim Online Dergisi, 16(4), 1575-1588.