ANNE-BABALARIN EBEVEYNLİĞE YÖNELİK TUTUMLARI İLE ÇOCUKLARININ MİZAÇ ÖZELLİKLERİNİ DEĞERLENDİRMELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, Sayı: 57, 219 - 237, 30.01.2021

Hatice Özaslan , Yasin Demir , Hatice Kumcağız

Öz

Bu araştırmada, anne-babaların ebeveynliğe yönelik tutumları ile çocuklarının mizaçlarına yönelik değerlendirmeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca anne-babaların ebeveynliğe yönelik tutumları ile çocuklarının mizaç özelliklerine ilişkin değerlendirmeleri katılımcıların cinsiyetlerine göre incelenmiştir. Araştırmada korelasyonel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Samsun il merkezinde yaşayan 288 (%54.75) anne ile 238 (%45.25) baba olmak üzere 526 ebeveyn oluşturmuştur. Araştırmanın çalışma grubu kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi kullanılarak oluşturulmuştur. Araştırmanın verileri Seçer, Çeliköz ve Yaşa (2008) tarafından Türkçeye uyarlanan “Ebeveynliğe Yönelik Tutum Ölçeği (EYTÖ)”, Yağmurlu ve Sanson (2009) tarafından Türkçeye uyarlanan “Çocuklar İçin Kısa Mizaç Ölçeği (ÇİKMÖ)” ve “Kişisel Bilgi Formu” ile toplanmıştır. Veriler analiz edilmeden önce verilerin normal dağılım gösterip göstermeme durumları incelenmiş, çarpıklık ve basıklık değerleri incelendiğinde verilerin normal dağılım gösterdiği görülmüştür. Verilerin analizi t testi ve Pearson Korelasyon Analizi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde ebeveynliğe yönelik tutum tüm alt faktörlere göre cinsiyet açısından anlamlı farklılık göstermediği saptanmıştır. Anne-babaların ebeveynliğe yönelik doyum puanları ile ebeveynliğe yönelik ilgi ve ebeveynliğe yönelik yeterlik algısı puanları arasında pozitif yönde ilişkiler olduğu saptanmıştır. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar alan yazın dikkate alınarak tartışılmış ve sonrasında çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ebeveynliğe yönelik tutum, Ebeveynliğe yönelik doyum, Ebeveynliğe yönelik ilgi, Ebeveynliğe yönelik yeterlik algısı

Kaynakça

• Akın, S.B. (2018). Mizaç özellikleri ve gelişime etkileri. Türkiye Klinikleri, 4(1), 5-9.
• Aydoğdu, F. & Dilekmen, M. (2016). The evaluation of parents’ attitudes in terms of different variables. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 569-585.
• Aytemiz, T. (2010). Ebeveynin kişiliği, çocuğun mizacı ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Barron, A. P. & Earls, F. (1984). The relation of temperament and social factors to behavior problems in three‐year‐old children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 25(1), 23-33.
• Berk, L. E. (2013). Çocuk gelişimi. (Çev. Ali Dönmez). Ankara: İmge
• Cirhinlioğlu, F.G. (2015). Çocuk gelişimi ve ruh sağlığı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık . Çetin, S. B. (2017). Çocuklarda ayrılık kaygısı ile anne-babanın ayrılık kaygısı ve ebeveynliğe yönelik tutumları Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Gibaud-Wallston, J. & Wandersmann, L. P. (1978). Development and utility of the Parenting Sense of Competence Scale. John F. Kennedy center for research on education and human development. Paper presented at the meeting of the American Psychological Association, Toronto, Canada.
• Hosseini, F., Yassini A., S. M., Shadcaam, M. N., Kholasezadeh, G., Khoshabi, K., & Shahmansouri, N. (2013). The effect of the parenting skills in the attitude of preschool students’ mothers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84, 1053-1058. Işıkoğlu Erdoğan, N. I., Yoleri, S., & Tetik, G. (2017). Ebeveyn tutumlarının okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile ilişkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 226-239.
• Jago, R., Davison, K. K., Brockman, R., Page, S. A., Thompson, L. J. & Fox, R. K. (2011). Parenting styles, parenting practices, and physical activity in 10-to 11- year olds. Preventive Medicine, (52), 44-47.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri: kavramlar, teknikler ve ilkeler (27. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kaytez, N. & Durualp, E. (2016). Annelerin kabul-red düzeylerinin çocuğun mizacı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (58), 418-431.
• Kochanska, G., Friesenborg, A., Lange, L.A., & Martel, M.M. (2004). Parents’ personality and infants’ temperament as contributors to their emerging relationship. Journal of Personality and Social Psychology, 86, 744-759.
• Komsi, N., Raıkönen, K., Pesonen, A. Keskivaara, P., Jorvenpaa, A., & Strandberg, T.E. (2008). Transactional Development of Parent Personality and Child Temperament. European Journal of Personality, 22, 553- 573.
• Lengua, L.J. & Kovacs, E.A. (2005). Bidirectional associations between temperament and parenting and the prediction of adjustment problems in middle childhood. Applied Developmental Psychology, 26, 21-38.
• Özdemir, A. D. (2012). Bazı değişkenler açısından okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal becerilerinin ve ailelerinin ebeveynliğe yönelik tutumları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Özgüven, İ. E. (2001). Ailede iletişim ve yaşam. Ankara: PDRM
• Özel, E. & Zelyurt, H. (2016). Anne baba eğitiminin aile çocuk ilişkilerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16 (36), 9-34.
• Özmen, S. K. (2013). Anne-baba eğitim programının çocuklardaki davranış sorunları ve anne-babaların depresyon düzeylerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(167), 98-113.
• Prior, M.R., Sanson, A.V., & Oberklaid, F. (1989). The Australian temperament project. In G.A. Kohnstamm, J.E. Bates, & M.K. Rothbart (Eds.), Temperament in childhood (pp. 537-554). Chichester, England: Wiley.
• Pedlow, R., Sanson, A., Prior, M., & Oberklaid, F. (1993). Stability of maternally reported temperament from infancy to 8 years. Developmental Psychology, 29(6), 998.
• Sanders, M R. (2003). Triple p-positive parenting program: A population approach to promoting competent parenting. Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health. 2(3), 1-17
• Seçer, Z., Çeliköz, N., & Yaşa, S. (2007). Bazı kişisel özelliklerine göre okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların babalarının babalığa yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 425- 437.
• Seçer, Z., Çeliköz, N., & Yaşa, S. (2008). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların annelerinin ebeveynliğe yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 413-428.
• Seven, S. (2011). Çocuk ruh sağlığı, Ankara: Pegem
• Strıght, A.D., Gallager, K.C., & Kelley, K. (2008). Infant temperament moderates relations between maternal parenting in early childhoodand children’s adjustment in first grade. Child Development, 79, 1, 186-200.
• Svrakic, D.M., Cloninger, C.R. (2007). “Kişilik Bozuklukları”, Comprehensive Textbook of Psychiatry, (Çev.Edit.Aydın, H. ve Bozkurt, A.), Ankara: Güneş Kitabevi.
• Şahin, F. T. (2003). Çocuğun gelişimi ve eğitiminde babanın rolü. (Edit. Müzeyyen Sevinç). Erkençocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar, İstanbul: Morpa Kültür.
• Tunca, T. (2012). Türkiye’de değişen aileye çocuğa yüklenen anlamlar. (Edit. Nurşen Adak), Değişen toplumda değişen aile sosyolojik tartışmalar, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Yağmurlu, B., Sanson, A., & Köymen, S. B. (2005). Ebeveynlerin ve çocuk mizacının olumlu sosyal davranış gelişimine etkileri: Zihin kuramı belirleyici rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 20(55), 1-20.
• Yağmurlu, B. & Sanson, A. (2009). Parenting and temperament as predictors of prosocial behaviour in Australian and Turkish Australian children. Australian Journal of Psychology, 61(2), 77-88.
• Yeşil, R., Şahan, E., & Aslanderen, M. (2018). Ebeveynin çocuk eğitimi konusundaki yeterliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1828-1849.