ÖZEL VE RESMİ OKULLARDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ VE SINIF YÖNETİM BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2021, Sayı: 58, 290 - 311, 03.05.2021

Ahmet Melih Güneş

Öz

Özet: Bu araştırmanın amacı özel ve resmi okullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve sınıf yönetim becerileri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini özel ve resmi okullarda görev yapan toplam 321 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak “Maslach Tükenmişlik Envanteri” ve “Sınıf Yönetimi Becerisini Değerlendirme Ölçeği”, kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistik yöntemlerinden frekans, yüzde, ortalama, standart sapma, T-testi, Tek faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) ve Pearson Moments çift yönlü korelâsyon analizi kullanılmıştır. Araştırmada özel okullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin orta ve sınıf yönetim becerilerinin ise yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada resmi okullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve sınıf yönetim becerilerinin yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada özel okullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermediği; mesleki kıdeme göre ise anlamlı bir farklılık gösterdiği; sınıf yönetimi becerilerinin ise cinsiyet ve mesleki kıdem değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Resmi okullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve sınıf yönetimi becerilerinin cinsiyet ve mesleki kıdem değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada ayrıca hem özel hem de resmi okullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve sınıf yönetim becerileri arasında bir ilişki olmadığı sonucuna da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, sınıf yönetim becerileri, özel okul

Kaynakça

• Adıgüzel, İ. & İpek, C. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri ve tükenmişlik düzeyleri. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(23), 247-273.
• Akkaya Çelik, N. (2006). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin sınıf yönetimi becerilerine ilişkin algıları (Denizli ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Akkoç, İ. & Tunç, H. (2015). Örgüt çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin araştırılması: Balıkesir il milli eğitim müdürlüğü örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,18(34), 1-21.
• Aloe, A. M., Amo, L. C. & Shanahan, M. E. (2014). Classroom management self-efficacy and burnout: A multivariate meta-analysis. Educ Psychol Rev, 26,101-126. Al-Asadi, J., Khalaf, S., Al-Waaly, A., Abed, A. & Shami, S.(2018). Burnout among primary school teachers in Iraq: prevalence and risk factors. East Mediterr Health J., 24(3), 262–268.
• Baloğlu, N. (1998). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimindeki planlama yeterlilikleri hakkında ilköğretim müfettişlerinin görüşleri. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Konya.
• Baloğlu, N. (2001). Etkili sınıf yönetimi. Ankara: Baran. Başol, G. & Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(2), 191-216.
• Başturan, C. (2018). Devlet ve özel okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin mesleki sorun tanımlarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Birkan, R. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin iş yaşam dengeleri üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Blum, R. W. (2007). Best practices: Building blocks for enhancing school environment. Baltimore, MD: Johns Hopkins Boomberg School of Public Health.
• Bozan, S. & Ekinci, A. (2020). Öğretmenlerin mesleklerinin ilk yıllarında sınıf yönetiminde yaşadıkları sorunlara ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Education Journal, 28(1), 137-153.
• Bozgeyikli, H. & Gözler, A. (2016). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri ile öğrencileri motive etme düzeyleri arasındaki ilişki. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 589-606.
• Budak, G. & Süregevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 20(2), 95-108.
• Canpolat, S. (2004). Öğretmenlerde yaşanan tükenmişlik sendromunun sınıf yönetimi sorunlarını çözme becerisine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cemaloğlu, N. & Kayabaşı, Y. (2007). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ile sınıf yönetiminde kullandıkları disiplin modelleri arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 123-155.
• Chenevey, J. L., Ewing, J. C. & Whittington, M. S. (2008). Teacher burnout and job satisfaction among agricultural education teachers. Journal of Agricultural Education, 49(3), 12-22.
• Cülha, A. (2014). Eğitim fakültesinden mezun olan öğretmenler ile diğer fakültelerden mezun olan öğretmenlerin sınıf yönetimi becerilerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Çağlar, Ç. & Demirtaş, H. (2011). Dershane öğretmenlerinde tükenmişlik ve iş doyumu. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2, 30-49.
• Çalık, T. (2011). Sınıf yönetimi ile ilgili temel kavramlar. L. Küçükahmet (Ed.), Sınıf yönetimi içinde (s.2-16). Ankara: PegemA.
• Çoğaltay, N., Anar, S. & Karadağ, E. (2017). Öğretmenlerin tükenmişliğini etkileyen faktörler: cinsiyetin ve medeni durumun etkisine yönelik bir meta-analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 695–707.
• Coşkun, M. K. (2012). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(41), 64-77.
• Çubukçu, Z. & Girmen, P. (2008). Öğretmenlerin sınıf yönetimi becerilerine ilişkin görüşleri. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 44, 123-142.
• Demir, T. (2015). Oku löncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik algılarının ve sınıf yönetimi stratejilerinin çocuk–öğretmen ilişkileri üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Dinçer, Ç. & Akgün, E. (2015). Okul öncesi öğretmenleri için sınıf yönetimi becerileri ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmenlerin sınıf yönetimi becerilerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisi. Eğitim ve Bilim, 40(177), 187-201.
• Ekici, G., Aluçdibi, F. & Öztürk, N. (2012). Biyoloji öğretmenlerinin sınıf yönetimi profillerinin cinsiyet ve kıdem değişkenleri açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4(8), 13-30.
• Ergül, H. F., Saygın, S. & Tösten, R. (2013). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(10), 266-285.
• Ersoy Yılmaz, S., Yazıcı, N. & Yazıcı, H. (2014). Öğretmen ve yönetici öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24, 135-157.
• Evertson, C. M., & Emmer, E. T. (2013). İlkokul öğretmenleri için sınıf yönetimi. (A. Aypay, Çev.). Ankara: Nobel.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
• Girgin, G. (2010). Öğretmenlerde tükenmişliğe etki eden faktörlerin araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 32-48.
• Göksal, S. (2018). Matematik öğretmenlerinin algıladıkları okul iklimi ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gülünay Sivri, D. (2012). İlköğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi eğilimlerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gürbüz, F. & Yeğen, M. (2019). Sınıf öğretmenlerine ait sınıf yönetimi yeterliklerinin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(9), 27-44.
• İlgar, L. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kale, M. & Baburşah, D. (2017). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi eğilimlerinin belirlenmesi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 5, 75-88.
• Kanbur, O. (2020). Fizik öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karakelle, S. & Canpolat, S. (2008). Tükenmişlik düzeyi yüksek ilköğretim öğretmenlerinin öğrencilere yaklaşım biçimlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(147), 106-120.
• Karayaka, B. (2019). Resmi ve özel okullarda beden eğitimi öğretmenlerinde örgütsel sinizm ve tükenmişlik düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Kayan, M. F. & Kozikoğlu, İ. (2017). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin sınıf yönetimi davranışlarını yordama gücü. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 72-103.
• Kelgökmen, A. H., Saçlı Uzunöz, F. & Demirhan, G. (2016). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin saptanması ve karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1503-1516.
• Koçoğlu, A. M. (2013). İlkokullardaki sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerilerinin çok boyutlu olarak incelenmesi (İstanbul ili Sancaktepe örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Korkut, K. & Babaoğlan, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 146-156.
• Lou, Y. & Chen, L. (2016). A study of the English teachers’ burnout in a local comprehensive university in China. Creative Education, 7(4), 646-654.
• Manassero, M. A., Buades, E. G., Torrens, G., Ramis, C., Vázquez, A. ve Ferrer, V. A. (2006). Teacher burnout: Attributional aspects. Psychology in Spain, 10(1), 66-74.
• Marzano, R. J., Marzano, J. S., & Pickering, D. J. (2008). Etkili sınıf yönetimi stratejileri (S. Sakacı, Çev.). İstanbul: SEV.
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422.
• Ocakcı, E. & Samancı, O. (2019). Birleştirilmiş sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi yeterlilikleri ve sınıf yönetimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 604-620.
• Olçun, H. (2020). Fen bilgisi öğretmenlerinin sınıf yönetimi yeterliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Oliver, R. M., & Reschly, D. J. (2007). Effective classroom management: Teacher preparation and professional development. TQ Connection Issue Paper on improving student outcomes in general and special education. Washington: National Comprehensive Centre for Teacher Quality.
• Oliver, R., Wehby, J. ve Daniel, J. (2011). Teacher classroom management practices: Effects on disruptive or aggressive student behavior. Campbell Systematic Reviews 4, 1–55.
• Özçelik, F. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri ile öz yeterlikleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Öztürk, M. A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Riaz, M. N. (2009). Leadership styles as predictor of decision making styles. Unpublished M. Phil dissertation. National Institute of Psychology, Quaid-i-Azam University, Islamabad.
• Rumschlag, K. E. (2017). Teacher burnout: A quantitative analysis of emotional exhaustion, personal accomplishment, and depersonalization. International Management Review, 13(1), 22-36.
• Sağır, M., Ercan, O., Duman, A. & Bilen, K. (2014). Matematik öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11(27), 277-294.
• Sağlam Arı, G. & Çına Bal, E.(2018). Tükenmislik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T. & Nas, E. (2017). Okul öncesi eğitim kurumlarında ve ilkokul kademesinde görev yapan rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin karşılaştırılması. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1),404-433.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H. & Avcı Yücel, Ü. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Sezer, F. (2018). Teachers' perceptions for problematic student behaviors: examination according to teachers’ burnout situations. European Journal of Education Studies, 4(6), 378-393.
• Sezgin, F. & Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 103-127.
• Smetackova, I. (2017). Self-efficacy and burnout syndrome among teachers. The European Journal of Social and Behavioural Sciences, 20, 2476-2488.
• Sorakin Balli, Y., Basari, S. & Guldal Kan, S. (2020). The relation between classroom management skills and empathic tendencies of high school teachers high school teachers’ classroom management skills and empathic tendencies. Cypriot Journal of Educational Science,15(1), 144-152.
• Şahin, I. & Altunay, U. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin sınıf yönetimi davranışları. İlköğretim Online, 10(3), 905-918.
• Şanlı, Ö. & Tan, Ç. (2017). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 131-142.
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 91-108.
• Turan, S. (2014). Sınıf yönetiminin temelleri. M. Şişman & S. Turan (Ed.), Sınıf yönetimi içinde (s.1-19). Ankara: PegemA.
• Uslu, M. A. & Acar, S. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin Maslach Tükenmişlik Envanteri ile incelenmesi: Batman ilinde yapılan bir araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1) 277-284.
• Uslu, T. & Avcı, M. (2016). Eğitim fakültesi öğretim elemanlarının sınıf yönetimi becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 611-637.
• Ünsal, S. & Çetin, A. (2019). Özel okul ve devlet okulunda görev yapmış sınıf öğretmenlerinin öğretim programlarını uygulamada karşılaştıkları farklılıklar. Kastamonu Education Journal, 27(4), 1541-1551.
• Vatansever Bayraktar, H. & Güney, B. (2016). Examination of job satisfaction of the medical vocational high school teachers. Journal of Education and Training Studies, 4(4), 228-236.
• Yaman, Z. B. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi beceri düzeyleri ile iş yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yeğin, H. İ. (2014). Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. EKEV Akademi Dergisi, 18(58), 315-332.
• Yeşilyurt, E. & Çankaya, İ. (2008). Sınıf yönetimi açısından öğretmen niteliklerinin belirlenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 274-295.
• Yıldız, M. & Üzüm, P.A. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin sınıf yönetimi becerileri ile ilişkisi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(24), 156-174.
• Yılmaz Toplu, N. (2012). Okul öncesi ve ilköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Yılmaz, N. Z. & Aydın, Ö. (2015). İlköğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerilerine ilişkin algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 148-164.
• Yüksel, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerilerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.