RESİMLİ ÖYKÜ KİTAPLARININ BAKIŞ AÇISI ALMA BECERİSİNE YER VERMESİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 60, 1 - 21, 12.11.2021

Hilal Karoğlu , Mübeccel Gönen

Öz

Bu araştırma resimli öykü kitaplarının çocukların bakış açısı alma becerisini destekleyici anlatım ve çizim içerip içermediklerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Kitaplar ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Buna göre incelenen kitapların 2015-2019 yılları arasında basılmış olması, içerik olarak üç-altı yaş grubu çocuklar için uygun olması ölçüt alınmıştır. Yayınevlerinin çevrimiçi katalog taraması yapılarak incelenen 173 kitaptan ölçütleri karşılayan rastgele seçilmiş 40 resimli öykü kitabı araştırmaya dâhil edilmiştir. Veriler Kitap Künye Formu ve Kontrol Listesi’ ne kaydedilmiştir. Araştırmada doküman incelemesi yapılmış veriler içerik analiziyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; incelenen resimli öykü kitaplarında metinlerde içsel durum sözcüklerine yer verildiğine ulaşılmıştır. Algı ve duygu/duygulanım kategorilerinde yer alan içsel durum sözcüklerine sıklıkla yer verilirken, en az yer verilen kategorinin ahlaki/zorunluluk/yükümlülük olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. İncelenen 40 resimli öykü kitabın 24’ünde, karakter tarafından görülemeyecek nesne veya kişiye yer verildiği ulaşılan diğer bir bulgudur. Bu araştırmanın sonucunda resimli öykü kitaplarının, çocukların bakış açısı alma becerilerini destekleyebilecek sözcükleri ve görselleri içerdiği ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Bakış açısı alma, resimli öykü kitabı, duygu, okul öncesi, çocuk

Kaynakça

• Aldrich, N.J., Tenenbaum, H.R.,Brooks, P.J, Harrison, K.,& Sines, J. ( 2011). Perspective taking in children’s narratives about jealousy, British Journal of Developmental Psychology, 29, 86–109.
• Alper, T. (2012). Resimli kitaplardaki karakterlerin duygu durumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Anastassiou-Hadjicharalambous, X., & Warden, D. (2008). Cognitive and affective perspective-taking in conduct-disordered children high and low on callous-unemotional traits. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 2:16, 1-11. doi:10.1186/1753-2000-2- 16.
• Aslan, D. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının bakış açısı alma becerilerine empati eğitim programının etkisinin incelenmesi (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bal, Ö. (2013). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 4-6 yaş çocukların kişilerarası problem çözme becerileri ve bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cigala, A., Mori, A.& Fangareggi, F. (2015). Learning others’ point of view:perspective taking and prosocial behaviour in preschoolers. Early Child Development and Care,185,(8), 1199-1215.
• Coşkun, E. (2019). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden dört-beş yaş grubu çocukların sosyal problem çözme ve bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Dağlıoğlu, H.E.& Çakmak ,Ö.Ç. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi, Türk Kütüphaneciliği, 23 (3), 510-534.
• Değirmenci, G.Y. (2014). Ankara il merkezinde bağımsız anaokullarına devam eden 48-60 aylık çocukların görsel algı becerileri ile bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dege, Ö. (2008). Resimli hikâye kitaplarıyla verilen dramatik etkinlik uygulamalarının altı yaş çocuklarının bakış açısı kazanımlarına etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi).Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Denham, S.A. (1986). Social cognition, prosocial behavior and emotion in preschoolers: Contextual Validation, Child Development, 57, 1, 194-201. Deretarla Gül, E. (2017). Okul öncesi çocuklara okuma alışkanlığı kazandırma. M.Gönen (Ed). Çocuk edebiyatı içinde (s. 305-312). Ankara: Eğiten Kitap.
• Erdem, A.Ü, Aydos, E.H.& Çoban, A. (2017). Resimli çocuk kitaplarında yer alan olumsuz duygular ve karakterlerin kullandığı baş etme stratejileri, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 2, 914-931.
• Er, M., Aykaç, T.& Çabuk, B. (2018). Resimli öykü kitaplarının okul öncesi eğitim programındaki sosyal-duygusal gelişim özelliklerine yönelik olumlu davranışları içerme durumları. 5. Ulusal Çocuk Gelişimi Öğrenci Kongresi, https://www.researchgate.net/publication/325119928
• Er, S. (2016). Okulöncesi dönemde anne babaların etkileşimli hikâye kitabı okumalarının önemi, Baskent Unıversity Journal Of Education, 3 (2), 156-160.
• Gençöz, T. (2000). Pozitif ve negatif duygu ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Türk Psikoloji Dergisi, 15 (46), 19-26.
• Gönen, M. (2017). Cumhuriyet öncesi ve cumhuriyet döneminde okul öncesi çocuk edebiyatı. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s. 15-30). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gönen, M. & Veziroğlu, M. (2017).Çocuk edebiyatının genel hedefleri. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s. 1-12). Ankara: Eğiten Kitap
• Hoş ,G. (2018). Bilişsel edebi yaklaşım açısından resimli öykü kitaplarındaki duygu ifadelerinin incelenmesi ve 60-72 aylık çocuklara bu duyguların yansıması. (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• İpek Yükselen, A. (2017). Yaş gruplarına göre çocuk kitapları. M.Gönen (Ed). Çocuk edebiyatı içinde (s.57-71). Ankara: Eğiten Kitap.
• Kalenderoğlu, İ.& Arslan, H. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarında duygu bildiren ifadeler, 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, 17, 503-519.
• Koçak, D.C. (2018). Ankara ilindeki üniversitelere bağlı anaokullarında bulunan 2005-2017 yılları arasında basılmış resimli öykü kitaplarının duygusal okuryazarlık açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurdek, L. (1977). Structural components and intellectual correlates of cognitive perspective taking in first-through fourth-grade children, Chıld Development, 48 (4), 1503-1511.
• Külük, C.Ş. (2013). Resimli çocuk kitaplarının nitelik sorunsalı ve çocuğun sanat eğitimi sürecindeki yeri: “Delioğlu’nun Resimlediği Yapıtlar Üzerine Bir İnceleme. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 393-417.
• Krevans, J.,& Gibbs, J.C. (1996). Parent’s use of inductive discipline: Relations to children’s empathy and prosocial behavior. Child Development, 67 (6), 3263-3277.
• Martucci, K. (2014). Shared storybook reading in the preschool setting and considerations for young children’s theory of mind development, Journal Of Early Childhood Research, 14, 1, 55-68.
• Mendoza, J.& Reese, D. (2001). Examining multicultural picture books fort he early childhood classroom: Possibilities and pitfalls. Early Childhood Research and Practise, 3, (2), https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED458040.pdf
• Özer, G. (2016). Empati eğitim programının anaokulu çocuklarının empatik ve prososyal becerilerine etkisinin incelenmesi. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Putri, M.A., Harto, S.& Moecharam, N.Y. (2017). Promoting character education in efl clasroom: using chıldren’s literature as a teaching material. Journal Of English and Education, 5 (2), 163-169.
• Sever, S. (1995). Çocuk kitaplarında bulunması gereken yapısal ve eğitsel özellikler. Abece Eğitim ve Ekin ve Sanat Dergisi, 107, 14-15.
• Şahin, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuk kitaplarında görsel uyaran olarak resim. Turkısh Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkısh or Turkic, 9/3, 1309-1324.
• Şener, T. (1996). 4-5 Yaş anaokulu çocuklarında dramatik oyunun ve inşa oyunun bakış açısı alma becerisine etkisi (Yüksek Lisans Tezi).Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tan-Niam, C. (2003). Thematic fantasy play: Effects on the perspective-taking ability of preschool children, İnternational Journal Of Early Years Education, 2 (1), 5-16.
• Tokgöz Dayan, İ. (2006). Okul öncesi çocuklarına yönelik kitapların dil gelişimi ve anlambilim açısından değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tümer-Kabadayı, E.,& Koçak-Alan (2013). Duygu tipolojilerinin tüketici davranışları üzerindeki etkisi ve pazarlamadaki önemi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 5,1, 93-115.
• Ural, S. (2017). Okul öncesi çocuk kitaplarının tanımı. M. Gönen (Ed). Çocuk edebiyatı içinde (s. 33-55 ). Ankara: Eğiten Kitap.
• Uzmen, S.& Mağden, D. (2002). Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi, M.Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15,193-212.
• Watson, D., Clark, A.L, & Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of positive and negative affect: The PANAS Scales, Journal Of Personnality and Social Psychology, 54, 1063-1070.
• Yıldırım, A.,& Şimşek, H. (2013). (9.Baskı). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, C.& Güney-Karaman, N. (2017). Erken çocukluk döneminde yaratıcılık ve bakış açısı alma, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 50, 2, 33-58.
• Yılmaz, G. (2010). Çocukta mekan algısının gelişiminde masalın etkisi/önemi (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.