PSİKOLOJİK DANIŞMANLARIN VE PSİKOLOJİK DANIŞMAN ADAYLARININ REHABİLİTASYON PSİKOLOJİK DANIŞMANLIĞINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2022, Sayı: 63, 49 - 77, 31.07.2022

Hazel Duru Filiz Gültekin

https://doi.org/10.21764/maeuefd.964773

Öz

Bu çalışma, psikolojik danışmanların ve psikolojik danışman adaylarının rehabilitasyon psikolojik danışmanlığına ilişkin görüş/algı/değerlendirmelerini araştırmaktadır. Türkiye’de psikolojik danışma alanında ağırlıklı olarak okul psikolojik danışmanlığına yönelik eğitim ve istihdam imkânı bulunmaktadır. Bu durum diğer alt alanların az tanınmasına neden olmakta, psikolojik danışmanların ve psikolojik danışman adaylarının bu alanlarda kendilerini geliştirmelerini engellemektedir. Bu çalışmanın amacı, açık uçlu soru formları yoluyla psikolojik danışmanların ve psikolojik danışman adaylarının PDR’nin en az tanınan alanlarından biri olan rehabilitasyon psikolojik danışmanlığına ilişkin görüşlerini almak ve bu alanın gelişmesi için ne tür öneriler sunduklarını belirlemektedir. İçerik analizi yoluyla yapılan veri analizi sonucunda, rehabilitasyon psikolojik danışmanlığının özel gereksinimli bireylere yönelik bir hizmet olarak algılandığı görülmüştür. Katılımcılar psikolojik danışmanların genel olarak sahip olması gereken özelliklerin yanı sıra rehabilitasyon psikolojik danışmanlarının psikolojik sağlamlıklarının yüksek olması gerektiğini düşünmektedirler. Ayrıca çalışma bulguları doğrultusunda rehabilitasyon psikolojik danışmanlığının Türkiye’de gelişmediği, psikolojik danışma eğitimi alan kişilerce bile pek bilinmediği görüşünün doğrulandığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

rehabilitasyon psikolojik danışmanlığı, psikolojik danışmanlar, psikolojik danışman adayları, psikolojik danışman eğitimi

EVALUATIONS OF PSYCHOLOGICAL COUNSELORS AND COUNSELOR CANDİDATES ON REHABILITATION COUNSELING

Öz

This study investigates the opinions/perceptions/evaluations of psychological counselors and counselor candidates regarding rehabilitation counseling. In Turkey, there are training and employment opportunities mainly for school counseling in the field of psychological counseling. This situation causes under-recognition of other sub-fields and prevents psychological counselors and counselor candidates from developing themselves in these fields. The aim of this study is to get the opinions of psychological counselors and counselor candidates about rehabilitation counseling, which is one of the least known areas of PCG, through open-ended question forms and to determine what kind of suggestions they offer for the development of this area. As a result of the data analysis made through content analysis, it was seen that rehabilitation counseling was perceived as a service for individuals with special needs. Participants think that in addition to the characteristics that psychological counselors should have in general, the psychological resilience of rehabilitation counselors should be high. In addition, according to the findings of the study, it can be said that the view that rehabilitation counseling is not developed in Turkey and that it is not well known even by those who receive counseling training can be said to be confirmed.

Anahtar Kelimeler

rehabilitation counseling, psychological counselors, counselor candidates, counselor training

Kaynakça

• Akalın, S. (2014). Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan rehber öğretmenlerin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin gereksinimleri. International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 115 – 142.
• Akinola, O. A. (2019). Employment and education outcomes of transition-age youth with depressive-mood disorders: Insights from the Federal-State vocational rehabilitation program (Unpublished doctoral dissertation). The University of Texas, Austin.
• Alver, B., Bozgeyikli, H., ve Işıklar, A. (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik programı öğrencilerinin kaynaştırma eğitimine yönelik tutumlarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 155-168.
• Arıcıoğlu, A. ve Gültekin, F. (2017). Zihinsel engelli çocuk annelerinin sosyal destek ve gelecek algıları: Psikolojik danışmanların rolleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 1-26.
• Azimli, Ö. ve Akacan, B. (2017). Ortaöğretim kademesinde görevli okul yöneticilerinin rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerine ilişkin algı ve görüşleri. Turkish Studies, 12(29), 129-150.
• Ballou, M., Balogun, O., Gittens, G., Matsumoto, A., & Sanchez, W. (2015). Trauma and returning to work: women’s lived experiences and its implications for vocational rehabilitation counseling. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 46(1), 25-33. DOI: 10.1891/0047-2220.46.1.25
• Bengisoy, A. ve Özdemir, M. H. (2019). Psikolojik danışman/rehber öğretmenlerin bakış açısıyla psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3), 189-93.
• Boyacı, M. (2018, 28 Haziran-1 Temmuz). Türkiye’de psikolojik danışman eğitimi ve karşılaşılan sorunlar: Güncel bir durum değerlendirmesi. International Congresses on Education’da sunulan bildiri. İstanbul
• Brickham, D., Kim, J. H., Gonzalez, R., & Rosenthal, D. (2016). Vocational outcomes of people with alcohol abuse/dependence who received state vocational rehabilitation services. Journal of Vocational Rehabilitation, 45(3), 267-279.
• Buys, N., Matthews, L. R. & Randall, C. (2015) Contemporary vocational rehabilitation in Australia. Disability and Rehabilitation, 37(9), 820-824, DOI: 10.3109/09638288.2014.942001
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (2. Baskı). Pegem Akademi: Ankara.
• Camadan, F., Şanlı, E , Şenocak, R . (2020). Subspecialty areas in psychological counseling and guidance: opinions of psychological counselors. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 10 (57), 159-200.
• Chan, F., Chronister, J., Allen, C. A., Catalano, D. E., & Lee, E. J. (2004). Foundations of rehabilitation counseling. Directions of Rehabilitation Counseling, 15, 1-11.
• Chou, C.C., Chan, F., Chan, J.Y.C., Phillips, B., Ditchman, N., & Kaseroff, A. (2013). Positive psychology theory, research, and practice: A primer for rehabilitation counseling professionals. Rehabilitation Research, Policy, And Education. 27 (3), 131-153. DOI: http://dx.doi.org/10.1891/2168-6653.27.3.131
• Chan, F., & Thomas, K. R. (Eds.). (2015). Counseling theories and techniques for rehabilitation and mental health professionals. New York: Springer Publishing Company.
• Çimşir, E. (2019). Türkiye’ de mesleki rehabilitasyon hizmetleri ve ihmal edilmiş bir alan olarak rehabilitasyon danışmanlığı. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 114-124.
• Duru, H., ve Gültekin, F. (2019). Psikolojik danışma ve rehberlik lisans öğrencilerinin, lisansüstü öğrencilerinin ve öğretim üyelerinin PDR alanına ilişkin değerlendirmeleri. 21th International Congress on Psychological Counseling and Guidance, Antalya.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri: Yaklaşım, yöntem ve teknikler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2020). Erişim adresi: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/42250/istatistik-bulteni-2020-mart.pdf
• Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Prev Med Bull, 8(4):315-322
• Kaya, C., & Chan, F. (2017). Vocational rehabilitation services and outcomes for working age people with depression and other mood disorders. Journal of Rehabilitation, 83(3), 44- 52.
• Kaya, C., ve Sarı, E. (2018). Rehabilitasyon psikolojik danışmanlığına giriş: Türkiye uygulamalarının temelleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(51), 247- 265.
• Kayıhan, H. ve Köse, B. (2018). Türkiye’de ve dünyada mesleki rehabilitasyon. Türkiye Klinikleri, 3(1), 30-41.
• Kuzgun, Y. (2016). Rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: Nobel Yayınları.
• Leahy, M., Chan, F., & Saunders, J. (2003). A work behavior analysis of contemporary rehabilitation counseling practices. Rehabilitation Counseling Bulletin, 46, 66-81.
• Lusk, S. L., & Veale, F. R. (2018). Increasing successful vocational rehabilitation outcomes for individuals with substance use disorders. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 49(1), 4-10.
• Marshall, C. ve Rossman, G. B. (2006). Designing qulitative research (Fourth Edition). Thousand Oaks, CA: Sage.
• McCarthy, H., & Leierer, S. J. (2001). Consumer concepts of ıdeal characteristics and minimum qualifications for rehabilitation counselors. Rehabilitation Counseling Bulletin, 45(1), 12-23.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Erişim adresi: http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf
• Nye-Lengerman, K. (2017). Vocational rehabilitation service usage and outcomes for individuals with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 41, 39-50.
• Özgüven, İ. E. (2007). Çağdaş eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: PDREM Yayınları.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Premuda-Conti, P. & Lewis, A. N. (2011). Vocational rehabilitation counseling in the United States. Psicología, Conocimiento y Sociedad, 4, 52 -82.
• Sarı, E. (2017). Psikolojik danışma ve psikoterapi, 4. Baskı. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Sarı, E., Kaya, C. ve Arslan, A. (2019). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik uygulama ve araştırma merkezleri. IX. Uluslararası Yükseköğretimde Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Araştırmaları Kongresi, İstanbul.
• Şensoy, G., Akıman, H., Balkan, K., Gül, Y. S., Kaval, A., Sevinç, A., Yeğintürk, G. ve Uz Baş, A. (2018). Eğitim fakültesi akademisyen ve öğrencilerinin üniversite psikolojik danışma birimine yönelik görüşleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 194-201.
• Tuzgöl Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (23), 389 – 407.
• Türk PDR Derneği. (2020). Erişim adresi: https://pdr.org.tr/wp- content/uploads/2020/10/T%C3%BCrk-PDR-Derne%C4%9Fi- Y%C4%B1ll%C4%B1k-Faaliyet-Raporu-1.pdf
• Ulu Ercan, E. (2019). Yükseköğretimde psikolojik danışmanlık ve rehberlik hizmetlerine genel bir bakış. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 46-56.
• Yazıcıoğlu, T. (2019). Rehberlik öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) biriminin işleyişine ilişkin görüşleri. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(5) 225–234
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, İ. ve Bengisoy, A. (2019). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin okul rehberlik servisinden beklentileri ile ilgili görüşleri. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 1-23.
• Yüksel, K., Diken, İ. H., Aksoy, V., & Karaaslan, Ö. (2012). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (1), 137-148.