ERKEN ÇOCUKLUKTA DİJİTAL OYUN BAĞIMLILIK EĞİLİMİ: ÇOCUK VE EBEVEYN ÖZELLİKLERİNİN ETKİLERİ

Yıl 2023, Sayı: 66, 1 - 25, 29.04.2023

Kadriye Selin Budak , Nesrin Işıkoğlu

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1081497

Öz

Bu araştırma çocukların dijital oyun bağımlılık eğilimleri ve buna etki eden çocuk ve ebeveynlere dair faktörlerin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada çocukların dijital oyun bağımlılık eğilim düzeyleri ve ebeveynlerin uygulamayı tercih ettikleri stratejiler ile çocukların problem davranışları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Denizli il merkezinde yaşayan, okul öncesi eğitim kurumuna devam eden çocuğu olan 437 ebeveyn oluşturmuştur. Araştırmada Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimi Ölçeği(DOBE), Dijital Oyun Ebeveyn Rehberlik Stratejileri Ölçeği(DOERS), Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme Ölçeği-30 ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre bulgular çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğiliminin düşük düzeyde olduğunu göstermekte, tüm yaş gruplarında erkek çocuklarının bağımlılık eğilimlerinin kız çocuklarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Ebeveynlerin çocuklarının dijital oyunlarına aracılık ederken “aktif” rehberlik stratejisini en fazla tercih ettiklerini ayrıca eğitim düzeyi yüksek olan annelerin “aktif” rehberlik stratejilerini, eğitim düzeyi düşük olan babaların “serbest” rehberlik stratejilerini daha fazla tercih etikleri saptanmıştır. Son olarak araştırma sonuçları cinsiyet, öfke-agresyon düzeyi ve ebeveyn rehberlik stratejilerinin çocukların dijital oyun bağımlılık eğilimlerinin anlamlı olarak yordadığını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Dijital oyun, dijital oyun ebeveyn rehberlik stratejileri, dijital oyun bağımlılığı, problem davranış

DIGITAL PLAY ADDICTION TENDENCIES IN EARLY CHILDHOOD: EFFECTS OF CHILD AND PARENT CHARACTERISTICS

Öz

The purpose of this study is to examine children's digital play addiction tendencies and the factors that may affect them. A correlational survey model was used to reveal the relationship between children's digital play addiction tendency levels and the strategies that parents prefer to implement, and children's problem behaviors. The participants of the study were 437 parents who had children attending public preschools in Denizli. Data were collected through the Digital Play Addiction Tendency Scale (DOBE), Digital Play Parental Mediation Scale (DOERS), Social Competency and Behavior Evaluation Scale-30 and demographic information form. Research results showed digital play addiction tendencies of children to be low, whereas boys had higher addiction tendencies than girls across all age groups. Furthermore, parents preferred "active" parental mediation when mediating their children's digital play, and mothers with a high level of education preferred "active" mediation more, and fathers with a low level of education preferred "permissive" mediation more. In conclusion, the findings of the study revealed that gender, anger-aggression levels, and parental mediation attributed to an increase in children's addiction to digital play.

Anahtar Kelimeler

Digital playparental mediation, digital play addiction, problem behavior

Kaynakça

• Akçay, D., & Özcebe, H. (2012). Okul öncesi eğitim alan çocukların ve ailelerinin bilgisayar oyunu oynama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi, 12(2), 66-71.
• Alter, A. (2018). Karşı konulmaz- bağımlılık yapıcı teknolojinin yükselişi ve bizim ona esir edilişimiz. (çev. D. İrengün). İstanbul: Paloma Yayınevi, 2018. (Orijinal çalışmanın basım tarihi 2017).
• American Academy of Pediatrics [AAP] Council of Communications and Media. Policy statement (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), 1-6. doi:10.1542/peds.2016-2591
• American Psychiatric Association (APA) (2018). Internet gaming. https://www.psychiatry.org/patients- families/internet-gaming sayfasından 11.08. 2020 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Anderson, C. A., Shibuya, A., Ihori, N., Swing, E. L., Bushman, B. J., Sakamoto, A., … & Saleem, M. (2010). Violent video game effects on aggression, empathy, and prosocial behavior in eastern and western countries: a meta-analytic review. Psychological Bulletin, 136(2), 151–173.
• Ataman-Yengin, D. (2019). Dijital oyun bağımlılığı. G.H. Karadağ (Ed.), Dijital hastalıklar içinde (117-135). İstanbul: Der Yayınları.
• Ateş, M. & Durmuşoğlu Saltalı, N. (2019). KKTC’de Yaşayan 5-6 Yaş Çocukların Tablet ve Cep Telefonu Kullanımına İlişkin Ebeveyn Görüşlerinin İncelenmesi . Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 62-90.
• Auxier, B., Anderson, M., Perrin, A. & Turner, E. (2020). 4. Parents’ attitudes and experiences – related to digital technology. Parenting Children in the age of screens. Pew Research Center Internet & Technology. Parents’ attitudes and experiences related to digital technology, Pew Research Center.
• Bektaş, M. (2018). Davranışsal Bağımlılık: Tanımı, Türleri ve Sınıflandırılması. H. Ateş ve A. Koçak (Ed.), Bir kamu politikası olarak- bağımlılıkla mücadele içinde (147-159). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Beyens, I., & Beullens, K. (2017). Parent-child conflict about children’s tablet use: The role of parental mediation. New Media & Society, 1-42. doi:10.1177/1461444816655099
• Bilgi, A. (2005). Bilgisayar oyunu oynayan ve oynamayan ilköğretim öğrencilerinin saldırganlık, depresyon ve yalnızlık düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) . Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Brito, R. (2016). “Who taught you how to play?”, “I did!” Digital practices and skills of children under 6. Media Education, 7(2), 281-302. doi: 10.14605/MED721607
• Brito, R., Francisco, R., Dias, P., & Chaudron, S. (2017). Family dynamics in digital homes: the role played by parental mediation in young children’s digital practices around 14 european countries. Contemporary Family Therapy, 39, 271–280. doi: 10.1007/s10591-017-9431-0
• Budak, K. S. (2020). Okul öncesi dönem çocukları için dijital oyun bağımlılık eğilimi ölçeğinin ve dijital oyun ebeveyn rehberlik stratejileri ölçeğinin geliştirilmesi, problem davranışlarla ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Chaudron, S., Di Gioia, R., & Gemo, M. (2018). Young Children (0-8) and Digital Technology - A qualitative study across Europe. Jrc Science for Policy Report. doi: 10.2760/294383
• Chiong, C., & Shuler, C. (2010). Learning: Is there an app for that? Investigations of young children’s usage and learning with mobile devices and apps. The Joan Ganz Cooney Center, 34, 13-20.
• Clark, L. S. (2011). Parental mediation theory for the digital age. Communication Theory, 21(4), 323 343. doi: 10.1111/j.1468-2885.2011.01391.x
• Çetinkaya, L., & Sütçü, S. S. (2016). Çocukların gözüyle ebeveynlerinin bilişim teknolojileri kullanımlarına yönelik kısıtlamaları ve nedenleri. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 7(1), 79-116.
• Çorapçı, F., Aksan, N., Arslan-Yalçın, D., & Yağmurlu, B. (2010). Okul öncesi dönemde duygusal, davranışsal ve sosyal uyum taraması: Sosyal yetkinlik ve davranış değerlendirme-30 ölçeği. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 17, 3-14
• Deyreh, E. (2011). Psychological pathology of computer and video games among elementary students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 3095-3097.
• Ergür, G. (2015). Şiddet içerikli bilgisayar oyunu oynayan ikinci kademe öğrencilerinin saldırganlık eğilimlerinin ve benlik saygı düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Gentile, D. (2009). Pathological video-game use among youth ages 8 to 18: A national study. Psychological Science, 20(5), 594-602. http://dx.doi.org/10.1111/j.1467- 9280.2009.02340
• Gentile, D., Choo, H., Liau, A., Sim, T., Li, D., Fung, D., & Khoo, A. (2011). Pathological video game use among youths: a two-year longitudinal study. Pediatrics, 127(2), 319- 329. doi: 10.1542/peds.2010-1353
• Gözüm, A.İ.C., & Kandır, A. (2020). Okul öncesi çocukların dijital oyun oynama sürelerine göre oyun eğilimi ile konsantrasyon düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 82-100. doi: 10.33418/ataunikkefd.777424
• Güvendi, B. , Tekkurşun Demir, G., & Keskin, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinde Dijital Oyun Bağımlılığı ve Saldırganlık . OPUS International Journal of Society Researches , 11(18) , 1194-1217 . DOI: 10.26466/opus.547092
• Güzen, M. (2021). Covıd-19 pandemi öncesi ve pandemi sürecinde 4-6 yaş çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğilimleri ve ebeveyn rehberlik stratejilerinde görülen farklılıkların incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Hazar, K., Özpolat, Z., & Hazar, Z. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılığı Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi (Niğde İli Örneği). Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(1), 225-234.
• Horzum, M.B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 56- 68.
• Hygen, B. W., Zahl‐Thanem, T., Wichstrøm, L., Belsky, J., Stenseng, F., Kvande, M. N. & Skalicka, V. (2019). Time spent gaming and social competence in children: Reciprocal effects across childhood. Child Development. https://doi.org/10.1111/cdev.13243
• Işıkoğlu, N., & Ergenekon, E. (2021). Bebeklerin teknolojik araçları kullanmalarıyla ilgili anne görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54(1), 117-140. doi: 10.30964/auebfd.767338
• Işıkoğlu, N., Bayraktaroğlu, E., & Aytekin-Dülger, D. N. (2021). Children’s play preferences and behaviors in digital or non-digital play. Pamukkale University Journal of Education, 1-24. doi: 10.9779/pauefd.758529.
• Işıkoğlu, N., Erol, A., Atan, A., & Aytekin, S. (2021). A qualitative case study about overuse of digital play at home. Current Psychology, 1-11.
• Işıkoğlu-Erdoğan, N. (2019). Dijital oyun popüler mi ? ebeveynlerin çocukları için oyun tercihlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 1-17. doi:10.9779/pauefd.446654
• Işıkoğlu-Erdoğan, N., Johnson, J.E., Dong, P.I., & Qiu, Z. (2019). Do parents prefer digital play? examination of parental preferences and beliefs in four nations. Early Childhood Education Journal, 47, 131-142. doi: 10.1007/s10643- 018-0901-2
• İçen, B. (2018). İlköğretim birinci kademe öğrencilerin sanal oyun bağımlılık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın.
• Karahan, B. (2021). Ebeveyn rehberliğinde ekran kullanımının okul öncesi çocuklarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kars, G. B. (2010). Şiddet içerikli bilgisayar oyunlarının çocuklarda saldırganlığa etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keya, F. D., Rahman, M. M., Nur, M. T., & Pasa, M. K. (2020). Parenting and child’s (five years to eighteen years) digital game addiction: A qualitative study in North-Western part of Bangladesh. Computers in Human Behavior Reports, 2, 100031.
• Kurtbeyoğlu, Ş. (2018). Ortaokul öğrencilerinin demografik özelliklerinin oyun bağımlılığı ile ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Teknolojisi Bilim Dalı, İstanbul.
• Küçük, Yavuz & Çakır, Recep. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 5(2), 133-154.
• Lauricella, A. R., Wartella, E., & Rideout, V. (2015). Young children’s screen time: The complex role of parent and child factors. Journal of Applied Developmental Psychology, 36, 11–17.
• Lemmens, J. S., Valkenburg, P. M., & Peter, J. (2009). Development and validation of a game addiction scale for adolescents. Media Psychology, 12(1), 77-95.
• Livingstone, S., & Helsper, E. (2008). Parental mediation and children’s internet use. Journal Of Broadcasting & Electronic Media, 52 (4), 581-599.
• Livingstone, S., Mascheroni, G., Dreier, M., Chaudron, S., & Lagae, K. (2015). How parents of young children manage digital devices at home: The role of income, education and parental style. London: EU Kids Online, LSE.
• Lwin, M. O., Stanaland, A.J.S., & Miyazaki, A.D. (2008). Protecting children’s privacy online: how parental mediation strategies affect website safeguard effectiveness. Journal of Retailing, 84(2), 205–217.
• Mustafaoğlu, R., & Yasacı, Z. (2018). Dijital oyun oynamanın çocukların ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Bağımlılık Dergisi, 19(3), 51-53.
• Nevski, E., & Siibak, A. (2016). The role of parents and parental mediation on 0–3-year olds’ digital play with smart devices: Estonian parents’ attitudes and practices. Early Years, 36(3), 227–241. https://doi.org/10.1080/09575146.2016.1161601.
• Nikken, P., & Schols, M. (2015). How and why parents guide the media use of young children. Journal of Child and Family Studies, 24, 3423–3435. doi: 10.1007/s10826-015-0144-4.
• Ostrov J.M., Gentile D.A., & Crick N.R. (2006). Media exposure, aggression and prosocial behavior during early childhood: a longitudinal study. Social Development, 15(4), 612-27.
• Rideout, V., & Robb, M. B. (2020). The Common sense census: media use by kids age zero to eight. Common Sense Media. https://www.commonsensemedia.org/research/the- common-sense-census- media-use-by-kids-age-zero-to-eight-2020 08.09.2021 tarihinde sayfasından erişim sağlanmıştır.
• Sallayıcı Z., & Yöndem Z. (2020). Çocuklarda bilgisayar oyun bağımlılığı düzeyi ile davranış problemleri arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 21(1), 13-23.
• Sapsağlam, Ö. (2018). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Değişen Oyun Tercihleri. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 1122-1135
• Songur, A. (2019). Dijital Nesillerin Teknoloji Bağımlılığı (Tüketim Kültürü, Dijital Kültür ve Dijital Ebeveynlik), (Aygül, H. H. & Eke, E. Ed.). İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Staude-Muller, F., Bliesener, T., & Luthman, S. (2008). Hostile and Hardened? An Experimental Study on (De-)Sensitization to Violence and Suffering through Playing Video Games. Swiss Journal of Psychology, 67, 41-50. http://dx.doi.org/10.1024/1421-0185.67.1.41
• Şahin, C., & Tuğrul, V. M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağimlilik düzeylerinin incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(3), 115-130.
• Taş, İ., & Güneş, Z. (2019). 8-12 yaş arası çocuklarda bilgisayar oyun bağımlılığı, aleksitimi, sosyal anksiyete, yaş ve cinsiyetin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 22, 83- 92.
• Trentacosta,C. J., &Fine, S. E. (2010). Emotion Knowledge, Social Competence, and Behavior Problems in Childhood and Adolescence: A Meta-Analytic Review. Soc Dev., 19(1), 1-29. doi: 10.1111/j.1467-9507.2009.00543.x.
• Tso, W. W., Reichert, F., Law, N., Fu, K. W., de la Torre, J., Rao, N., ... & Ip, P. (2022). Digital competence as a protective factor against gaming addiction in children and adolescents: A cross-sectional study in Hong Kong. The Lancet Regional Health-Western Pacific, 20, 100382.
• Ulum, H. (2016). Çocuklarda bilgisayar oyunu bağımlılığı ile duygu ayarlayabilme arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yenice/Tarsus.
• Ünsal, A. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının duygusal zekâsı ve dijital oyun bağımlılıklarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Vahedi, S., Farrokhi, F., & Farajian, F. (2012). Okul öncesi çocuklarda sosyal yeterlilik ve davranış sorunları. İran Psikiyatri Dergisi, 7(3), 126-134.
• We are Social (2021) Digital 2021. https://datareportal.com/reports/digital-2021-turkey sayfasından 03.06.2021 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Yalçın Irmak, A., & Ardıç, A. (2018). Dijital Oyunların Çocuk ve Ergenler Üzerindeki Etkileri: Literatür İnceleme. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 6(16), 71-84.
• Yeşilay (2021). Teknoloji bağımlılığı. https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/teknoloji- bagimliligi sayfasından 03.06.2021 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Yıldırım, Y. (2018). Dijital kültürde çocuk yetiştirmek. Nisan Kitabevi: Eskişehir.
• Yumrukuz, Ö. (2017). Şiddete karşı duyarsızlaşma ve sosyal medya ilişkisi üzerine bir inceleme. Marmara İletişim Dergisi, 28, 89-106.
• Zamani, E., Kheradmand, A., Cheshmi, M., Abedi, A., & Hedayati, N. (2010). Comparing the social skills of students addicted to computer games with normal students. Addiction & health, 2(3-4), 59-65.
• Zehir, H., Zehir, K., Yalçın, F. A., & Yalçın, M. (2019). Okul öncesi dönemde çocukların teknolojik araç kullanımı ve ailelerin bu araçların kullanımını sınırlandırmada kullandığı stratejiler. Current Research in Education, 5(2), 88-103.