SALGINLA BAŞ ETME İLE YAŞAMIN ETKİLİLİĞİ ARASINDAKİ İLİŞKİDE AŞKINLIĞIN ARACI ROLÜ

Yıl 2023, Cilt: - Sayı: 67, 1 - 20, 30.07.2023

Asiye Dursun Oğuz Mercan

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1055559

Öz

Dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını bireyleri sadece fiziksel açıdan değil aynı zamanda psikolojik açıdan da etkilemektedir. Salgının etkileri düşünüldüğünde baş etme ve yaşamın etkililiği gibi kavramlar önem kazanmaktadır. Ayrıca uyum sağlama yeteneğine ihtiyaç duyulan salgın döneminde aşkınlık kavramı da dikkat çekmektedir. Çünkü aşkınlık, kendi iç sınırlarını aşmayı, bir çevre ve başkalarıyla ilişkili olmayı, geçmiş ile gelecek arasında şimdiyi anlamaya uyum sağlamayı içinde barındırmaktadır. Bu değişkenlerin ise salgın döneminde hem baş etme hem de yaşamın etkililiği ile ilgili olabileceği düşünülebilir. Bu bilgiler ışığında bu çalışmada da, yetişkinlerin salgınla baş etme ve yaşamın etkililiği (zihinsel esneklik) ilişkisinde aşkınlığın aracı rolü ele alınmaktadır. Araştırmaya ilişkin veriler gönüllü şekilde katılan 313 yetişkinden online olarak toplanmıştır. Araştırmada veriler Salgınla Başa Çıkma Ölçeği, Yaşam Etkiliği Ölçeği ve Aşkınlık Ölçeği’den elde edilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, salgınla başa çıkma ölçeği puanları ile yaşamın etkililiği ölçeğinin zihinsel esneklik alt ölçeği ve aşkınlık ölçeği puanları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca yaşamın etkililiği ölçeğinin zihinsel esneklik alt ölçeği puanları ile aşkınlık ölçeği arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Bununla birlikte salgınla başa çıkma ile yaşamın etkililiği arasında aşkınlığın aracı bir rol üstlendiği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular alanyazın bağlamında tartışılarak, araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 salgını, salgınla başa çıkma, yaşamın etkililiği, aşkınlık, aracılık modeli

Teşekkür

Çalışma tasarlama sürecinde yazar olarak yer alan fakat sağlık sorunu nedeniyle çalışmaya devam edemeyen Dr. Öğretim Üyesi Zerrin Bölükbaşı Macit’e etik kurul sürecindeki desteği için teşekkür ederiz.

MEDIATING ROLE OF TRANSCENDENCE IN THE RELATIONSHIP BETWEEN COPING WITH THE EPIDEMIC AND THE EFFECTIVENESS OF LIFE

Öz

The COVID-19 epidemic, which affects the world, affects individuals not only physically but also psychologically. Considering the effects of the epidemic, concepts such as coping and the effectiveness of life gain importance. In addition, the concept of transcendence draws attention in the epidemic process, which requires the ability to adapt. Because transcendence includes transcending its own inner limits, being related to an environment and others, adapting to understand the present between the past and the future. It can be thought that these variables may be related to both coping and the effectiveness of life during the epidemic period. In this study, the mediating role of transcendence in the relationship between adults' coping with the epidemic and the effectiveness of life is discussed. Data regarding the study were collected online from 313 adults who participated voluntarily. In the study, data were obtained from the Coping with the Epidemic Scale, the Life Efficiency Scale and the Transcendence Scale. According to the findings obtained as a result of the research, there was a positive significant difference between the scores of the scale of coping with the epidemic and the mental flexibility subscale of the effectiveness of life scale; It was observed that there was a positive and significant relationship between the scores of the transcendence scale. In addition, there is a positive and significant relationship between the mental flexibility subscale scores of the effectiveness of life scale and the transcendence scale. However, it has been concluded that transcendence plays a mediating role between coping with the epidemic and the effectiveness of life (mental flexibility). The findings were discussed in the context of the literature, and suggestions for researchers and practitioners were presented.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 pandemic, coping with the epidemic,, effectiveness of life, transcendence, mediation model

Kaynakça

• Aflakseir, A. (2012). Religiosity, personal meaning, and psychological well-being: A study among Muslim students in England. Pakistan Journal of Social and Clinical Psychology, 9, 27-31. https://gcu.edu.pk/pages/gcupress/pjscp/volumes/pjscp2012april-5.pdf
• Ahn, A. J., Kim, B. S., & Park, Y. S. (2008). Asian cultural values gap, cognitive flexibility, coping strategies, and parent-child conflicts among Korean Americans. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 14(4), 353. https://doi.org/10.1037/1099-9809.14.4.353
• Aktürk, H. (2020). Yeni koronavirüs hastalığı pandemisi döneminde online yaşam ve psikolojik etkileri. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Erişim Tarihi:18.04.2021. https://www.academia.edu/43045398/Yeni_Koronavir%C3%BCs_Hastal%C4%B1
• Alpago, H. (2015). The correlation between economic status and medical circumstances. Turkish Economic Review, 2(1), 3-8 htt:// dx.doi.org/10.1453/ter.v2il.123
• Baas, M., De Dreu, C. K., & Nijstad, B. A. (2008). A meta-analysis of 25 years of mood-creativity research: Hedonic tone, activation, or regulatory focus?. Psychological Bulletin, 134(6), 779-806. http://dx.doi.org/10.1037/a0012815
• Baloran, E. T. (2020). Knowledge, attitudes, anxiety, and coping strategies of students during COVID-19 pandemic. Journal of Loss and Trauma, 25(8), 635-642. https://doi.org/10.1080/15325024.2020.1769300
• Cañas, J. J., Quesada, J. F., Antolí, A. ve Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482-501. https://doi.org/10.11156/9381
• Çelebi, E., & Özgüzel, S. (2021). Covid-19 Pandemi Sürecine Yönelik Kamu Spotlarının Etkinliği Üzerine Bir Araştırma. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(Pandemi Özel Sayısı), 1-1. 3448-3468. https://doi.org/10.26466/opus.810640
• Çiçek, B. & Almalı, V. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde kaygı öz-yeterlilik ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki: özel sektör ve kamu çalışanları karşılaştırması. Turkish Studies, 15(4), 241-260. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43492
• Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253. doi: 10.1007/s10608-009-9276-4
• Doğan Laçin, B. G., & Yalçın, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinde öz-yeterlilik ve stresle başa çıkma stratejilerinin bilişsel esnekliği yordama düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 358-371. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018037424
• Doğanay, G., & Çopur, Z. (2020). Yaşlı nüfusun COVID-19 salgınına ilişkin görüşleri: Giresun ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 76(1), 59-74. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1294967
• Dong, L., Hu, S., & Gao, J. (2020). Discovering drugs to treat coronavirus disease 2019 (COVID-19). Drug Discoveries & Therapeutics, 14(1), 58–60. https://doi.org/10.5582/ddt.2020.01012
• Duncan, N. S., Zimmer-Gembeck, M. J., Gardner, A. A., & Modecki, K. (2021). The measurement and benefit of decentering for coping self-efficacy, flexibility, and ways of coping with interpersonal stress. Personality and Individual Differences, 179, 110932. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.110932
• Ekşi, H., Kaya, Ç. & Sancar, D. (2018). A convenient measure for psychoeducational effectiveness studies: the Psychometric properties of Life Effectiveness Questionnaire [Psikoeğitim etkililiği incelemeleri için elverişli bir araç: Yaşam Etkililiği Ölçeği’nin psikometrik özellikleri]. Paper presented at 8th International Conference on Research in Education- ICRE, May, 9-11, Manisa, Turkey (pp. 488-491). Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Derneği. http://ulead2018.ulead.org.tr/files/14/editor/files/ulead_2018_tam_metin_kitab_(4).pdf
• Erşan, A., Cengiz, P., Çiller, A., & Şakiroğlu, M. (2021). Salgını Aldığımız Önlemler mi Yavaşlattı: Salgına Önlem Alma Miktarı ile Önlemlerin Algılanan Faydalılığı ve Zorluğu, Sorumluluk Algısı ve Baş Etme Yolları Arasındaki İlişki. Electronic Turkish Studies, 16(1), 203-217. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.46567
• Faqih, N. (2019). Kesejahteraan Subjektif Ditinjau dari Virtue Transcendence dan Coping Stress. Tazkiya Journal of Psychology, 7(2), 145-154. https://doi.org/10.15408/tazkiya.v7i2.13475
• Gerhold, L. (2020). COVID-19: Risk perception and coping strategies. Erişim adresi: https://psyarxiv.com/xmpk4 Hatun, O., Dicle, A. N., & Demirci, İ. (2020). Koronavirüs salgınının psikolojik yansımaları ve salgınla başa çıkma. Electronic Turkish Studies, 15(4), 531-554. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44364
• Hayes, A. F. (2017). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. Guilford publications.
• Hoshi, M. (2008). Self-transcendence, vulnerability, and well-being in hospitalized Japanese elders (Unpublished master's thesis). The University of Arizona, Arizona.
• Johnson, B. T. (2016). The Relationship Between Cognitive Flexibility, Coping, and Symptomatology in Psychotherapy. (Unpublished Master's Theses). Marquette University, Wisconsin.
• Kakkar, S. (2019) "The goblet and two faces: Understanding transcendence and paradox from the perspective of Advaita Vedanta", The Learning Organization, https://doi.org/10.1108/ TLO-04-2018-0052
• Kaplan, H., Sevinç, K., & İşbilen, N. (2020). Doğal afetleri anlamlandırma ve başa çıkma: Covid-19 salgını üzerine bir araştırma. Electronic Turkish Studies, 15(4), 579-598. 8. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44477
• Keskin, G., Gümüş, A. B., & Engin, E. (2011). Bir grup sağlık çalışanında öfke ve mizaç özellikleri: İlişkisel bir inceleme. Dusunen Adam: Journal of Psychiatry & Neurological Sciences, 24(3). https:// dx.doi.org/10.5350/DAJPN2011240305
• Koesten, J., Schrodt, P., & Ford, D. J. (2009). Cognitive flexibility as a mediator of family communication environments and young adults' well-being. Health Communication, 24, 82-94. http://dx.doi.org/10.1080/10410230802607024
• Le, T. N. (2011). Life satisfaction, openness value, self-transcendence, and wisdom. Journal of Happiness Studies, 12(2), 171-182. https://doi.org/10.1007/s10902-010-9182-1
• Levenson, M. R., Jennings, P. A., Aldwin, C. M., & Shiraishi, R. W. (2005). Self-transcendence: Conceptualizations and measurements. International Journal of Aging and Human Development, 60(2), 127–143. https://doi.org/10.2190/XRXM-FYRA-7U0X-GRC0
• Maslow, A. H. (1969). Various meanings of transcendence. Journal of Transpersonal Psychology, 1(1), 56-66. https://www.atpweb.org/jtparchive/trps-01-69-01-056.pdf
• Meymand, H. A. E., Askarizadeh, G., Bagheri, M., & Arabnejad, (2021). The Role of Spiritual Intelligence, Sense of Coherence, and Cognitive Flexibility as Internal Resources in Predicting Perceived Stress in Patients With Multiple Sclerosis. Quarterly of The Horizon of Medical Sciences. 27(1). 114-129. https://doi.org/10.32598/hms.27.1.2986.2
• Neill, J., Marsh, H., & Richards, G. (1997). The life effectiveness questionnaire: Development and psychometrics (Unpublished). University of Western Sydney
• Özbay, Y., Palancı, M., Kandemir, M. ve Çakır, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal düzenleme, mizah, sosyal öz-yeterlik ve başa çıkma davranışları ile yordanması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 325-345. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/256487
• Özünlü, M. B. (2018). Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerde aşkınlık, kendini toparlama gücü ve iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Preacher, K. J., & Kelley, K. (2011). Effect size measures for mediation models: quantitative strategies for communicating indirect effects. Psychological methods, 16(2), 93-115. https://doi.org/10.1037/a0022658
• Ramer, L., Johnson, D., Chan, L. ve Barrett, M. T. (2006). The effect of HIV/AIDS disease progression on spirituality and self-transcendence in a multicultural population. Journal of Transcultural Nursing, 17(3), 280-289. https://doi.org/10.1177/1043659606288373
• Rudnik, A., Piotrowicz, G., Basińska, M. A., & Rashedi, V. (2019). The importance of cognitive flexibility and flexibility in coping with stress for the quality of life in inflammatory bowel disease patients during biological therapy. A preliminary report. Przeglad gastroenterologiczny, 14(2), 121. https://dx.doi.org/10.5114%2Fpg.2018.81081
• Smith, M. J. ve Liehr, P. R. (Ed.). (2013). Middle range theory for nursing. New York: Springer Publishing Company.
• Stevens, A. D. (2009). Social problem-solving and cognitive flexibility: Relations to social skills and problem behavior of at-risk young children. Unpublished doctoral thesis Available from ProOuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 3359050)
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Boston: Allyn and Bacon.
• Tekke, M. (2019). Maslow’un İhtiyaçlar hiyerarşisinin en son düzeyleri: kendini gerçekleştirme ve kendini aşmışlık. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1704-1712. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.7c.4s.17m
• Telef, B. B., Uzman, E., & Ergün, E. (2013). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluş ve değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(12), 1297-1307. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5699
• TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi). (2020). COVID-19 pandemi değerlendirme raporu. url: http://www.tuba.gov.tr/files/images/2020/kovidraporu/Covid-19%20RaporuFinal+.pdf. (Erişim Tarihi: 11. 10.2021).
• Uğraş Dikmen, A., Kına, M. H., Özkan, S., & İlhan, M. N. (2020). COVID-19 epidemiyolojisi: Pandemiden ne öğrendik? Journal of biotechnology and strategic health research, 4, 29-36. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1049524 ,
• Yumul, A. (2021). Yine bir salgın, yeni bir salgın. İnsan ve İnsan, 8(28), 13-31. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.868845
• Zhu Z, Xu S, Wang H, Liu Z, Wu J, Li G, Miao J, Zhang C, Yang Y, Sun W, Zhu S, Fan Y, Hu J, Liu J, Wang W. COVID-19 in Wuhan: Immediate Psychological Impact on Health Workers.. Erişim Tarihi: 11.10.2021 URL: https://www.medrxiv.org/search/Psychological%252Bresponses%252Bto%252Bthe%252Bcoronavirus%252BDisease%252B %2528COVID-19%2529%252Boutbreak