ERGENLERDE KARİYER KAYGISININ MÜKEMMELİYETÇİLİK VE ÇEŞİTLİ DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERCE YORDANABİLİRLİĞİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Sayı: 69, 52 - 79, 31.01.2024

Osman Cırcır Kıvanç Uzun Ozlem Tagay Osman Gönültaş

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1358105

Öz

Bu çalışmanın amacı, mükemmeliyetçilik, cinsiyet, algılanan sosyoekonomik düzey ve algılanan akademik başarı değişkenlerinin ergenlerin yaşadıkları kariyer kaygısını ne düzeyde yordadığını belirlenmektir. Buradan hareketle, değişkenlerin arasında beklenen muhtemel ilişkiyi belirlemek için ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır. Çalışma grubunun oluşturulması ise uygun örneklemeyle yapılmıştır. Araştırmacıların hazırladığı uygulama formu, Türkiye’nin *** ilinde bulunan ve ergenlik döneminde olan 352 katılımcıya uygulanmıştır. Araştırmanın verileri, araştırmacılarca hazırlanan ve kişisel bilgilerin sorulduğu bir form, Kariyer Kaygısı Ölçeği ve Üstün Yetenekli Ortaokul Öğrencileri için Psiko-Sosyal Özellikler Ölçeği’nin mükemmeliyetçilik alt boyutu kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen verilerin analiz işlemlerinde, çoklu doğrusal regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında ulaşılan sonuçlar, mükemmeliyetçi olmanın, kadın olmanın, orta düzeyde sosyoekonomik duruma sahip olmanın ve düşük düzeyde akademik başarıya sahip olmanın ergenlerdeki kariyer kaygısı ile pozitif yönde; erkek olmanın, yüksek düzeyde sosyoekonomik duruma sahip olmanın ve yüksek düzeyde akademik başarıya sahip olmanın ise ergenlerdeki kariyer kaygısı ile negatif yönde ilişkili ve anlamlı birer yordayıcı oldukları şeklindedir. İlgili alanyazından destek alınarak, ulaşılan sonuçların tartışması yapılmıştır ve bu tartışmadan hareketle gelecekte yapılması planlanan araştırmalara öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kariyer kaygısı, mükemmeliyetçilik, cinsiyet, sosyoekonomik düzey, akademik başarı, ergenler

Prediction of the Career Anxiety in Adolescents through Perfectionism and Various Demographic Variables

Öz

In the current study, it was aimed to determine the extent to which the variables of perfectionism, gender, perceived socio-economic status and perceived academic achievement predict career anxiety of adolescents. To this end, the relational survey model was used to determine the relationship between the variables. The study group was formed by using the convenience sampling method. The form prepared by the researchers was administered to 352 adolescent participants in the city of Burdur, Turkey. The data in the study were collected by Career Anxiety Scale and the perfectionism sub-dimension of the Psycho-Social Characteristics Scale for Gifted Secondary School Students. In the analysis of the collected data, the multiple linear regression analysis. As a result of the study, it was concluded that being perfectionist, being female, having middle socio-economic status and having a low level of academic achievement are positively and significantly correlated with the career anxiety in adolescents and that being male, having high socio-economic status and having a high level of academic achievement are negatively and significantly correlated with the career anxiety in adolescents. The results were discussed in light of the relevant literature and suggestions were made for future research.

Anahtar Kelimeler

career anxiety, perfectionism, gender, socio-economic status, academic achievement, adolescents.

Kaynakça

• Acemoglu, D., & Pischke, J. S. (2001). Changes in the wage structure, family income, and children's education. European Economic Review, 45(4-6), 890-904. https://doi.org/10.1016/S0014-2921(01)00115-5
• Akbaş, M. G., & Okutan, E. (2020). Lise öğrencilerinin kariyer kaygısına yönelik alan araştırması. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(20), 158-187.
• Akkoç, F. F. (2009). Lise öğrencilerinin kariyer düşüncelerini etkileyen faktörlerin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ayyıldız, Y. (2015). Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin sosyo-demografik özelliklerine göre işsizlik kaygılarının incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(20), 175-187.
• Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler (10.Basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bandura, A., Barbaranelli, C., Vittorio Caprara, G., & Pastorelli, C. (2001). Self-efficacy beliefs as shapers of children's aspirations and career trajectories. Child Development, 72(1), 187-206. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00273
• Başkal, S. (2009). Anadolu, fen ve genel liselerde eğitim alan son sınıf öğrencilerinin bir üst öğrenime geçişte meslek seçimi ile ilgili yaşadıkları kaygıların çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Muğla ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Battistich, V., Solomon, D., Kim, D.-i., Watson, M., & Schaps, E. (1995). Schools as communities, poverty levels of student populations, and students' attitudes, motives, and performance: A multilevel analysis. American Educational Research Journal, 32(3), 627-658. https://doi.org/10.2307/1163326
• Bong, M., Hwang, A., Noh, A., & Kim, S.-i. (2014). Perfectionism and motivation of adolescents in academic contexts. Journal of Educational Psychology, 106(3), 711-729. https://doi.org/10.1037/a0035836
• Burns, D. D. (1980). The perfectionist’s script for self-defeat. Psychology Today, 14(6), 34-52.
• Campagna, C., & Curtis, G. J. (2007). So worried I don’t know what to be: anxiety is associated with increased career indecision and reduced career certainty. Australian Journal of Guidance and Counselling, 17(1), 91-96. https://doi.org/10.1375/ajgc.17.1.91
• Ciminli, A. (2023). Ortaöğretim öğrencilerinin kariyer kaygısının yordayıcıları olarak mükemmeliyetçilik ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 35-43. https://doi.org/10.17556/erziefd.1163647
• Coogan, P. A., & Chen, C. P. (2007). Career development and counselling for women: Connecting theories to practice. Counselling Psychology Quarterly, 20(2), 191–204. https://doi.org/10.1080/09515070701391171
• Correll, S. J. (2001). Gender and the career choice process: The role of biased self-assessments. American Journal of Sociology, 106(6), 1691-1730.
• Cüceloğlu, D. (1994). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Çetin-Gündüz, H., & Nalbantoğlu-Yılmaz, F. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 1008-1022. https://doi.org/10.17860/mersinefd.282397
• Çiftçi, C., & Kangallı, S. G. (2015). Eğitim ve gelir. Ege Akademik Bakış, 15(1), 141-152.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (3.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Daniels, L. M., Stewart, T. L., Stupnisky, R. H., Perry, R. P., & LoVerso, T. (2011). Relieving career anxiety and indecision: The role of undergraduate students' perceived control and faculty affiliations. Social Psychology of Education: An International Journal, 14(3), 409-426. https://doi.org/10.1007/s11218-010-9151-x
• Dilekçi, U. (2023). Spor lisesi öğrencilerinin kariyer kaygılarına yönelik inceleme: İstanbul ili örneği. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(3), 118-136.
• Dooley, D., & Prause, J. (2004). The social costs of underemployment: Inadequate employment as disguised unemployment. Cambridge: Cambridge University Press.
• Duncan, G. J., & Murnane, R. J. (2011). Whither opportunity? Rising inequality, schools, and children’s life chances. New York: Russell Sage Foundation.
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S., & Çinko, M. (2018). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi (7.Basım). İstanbul: Beta Yayınevi.
• Erdoğan-Morçin, S. (2013). Türk kültüründe kadın girişimciliği: Kavramsal bir değerlendirme. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2), 167-190.
• Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: Morton.
• Fan, W., & Williams, C. M. (2010). The effects of parental involvement on students' academic self-efficacy, engagement and intrinsic motivation. Educational Psychology, 30(1), 53-74. https://doi.org/10.1080/01443410903353302
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3.Basım). London: Sage Publications Ltd.
• Flett, G. L., & Hewitt, P. L. (1991). Dimensions of perfectionism and irrational thinking. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 9(3), 185-199.
• Flett, G. L., Sawatzky, D. L., & Hewitt, P. L. (1995). Dimensions of perfectionism and goal commitment: A further comparison of two perfectionism measures. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 17(2), 111–124. https://doi.org/10.1007/BF02229013
• Frost, R. O., Marten, P., Lahart, C., & Rosenblate, R. (1990). The dimensions of perfectionism. Cognitive Therapy and Research, 14(5), 449–468. https://doi.org/10.1007/BF01172967
• Gati, I., Gadassi, R., Saka, N., Hadadi, Y., Ansenberg, N., Friedmann, R., & Asulin-Peretz, L. (2011). Emotional and personality-related aspects of career decision making difficulties: Facets of career indecisiveness. Journal of Career Assessment, 19(1), 3-20.
• Geçtan, E. (2013). Psikodinamik psikiyatri ve normaldışı davranışlar. Ankara: Metis Yayınları.
• Germeijs, V., Verschueren, K., & Soenens, B. (2006). Indecisiveness and high school students’ career decision-making process: Longitudinal associations and the mediational role of anxiety. Journal of Counseling Psychology, 53(4), 397-410. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.4.39
• Gorman, E. H. (2005). Gender stereotypes, same-gender preferences, and organizational variation in the hiring of women: Evidence from law firms. American Sociological Review, 70(4), 702-728. https://doi.org/10.1177/000312240507000408
• Göncü-Akbaş, M. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygısı üzerine bir araştırma: Antalya ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Gönültaş, O., & Tagay, O. (2020). Üstün yetenekli ortaokul öğrencileri için psiko-sosyal özellikler ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Humanistic Perspective, 2(2), 53-67.
• Granovetter, M. (2018). Getting a job: A study of contacts and careers. Chicago: University of Chicago press.
• Greene, M. J. (2006). Helping build lives: Career and life development of gifted and talented students. Professional School Counseling, 10(1), 34-42. https://doi.org/10.5330/prsc.10.1.b55j504360m48424
• Gürgân, U., & Beler, S. N. (2021). Lise düzeyindeki öğrencilerin korona virüs fobisinin okula yönelik tutum ve kariyer kaygılarına etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 35-61.
• Gürsoy, F. (2006). Farklı sosyo ekonomik düzeydeki ergenlerin benlik tasarım düzeyleri ile kaygı düzeylerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 183-190.
• Hamachek, D. E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. Psychology: A Journal of Human Behavior, 15(1), 27-33.
• Herr, E. L., Cramer, S. H., & Niles, S. G. (2004) Career Guidance and Counseling through the life-Span (6.Basım). Boston: Pearson Education.
• Hewitt, P. L., & Flett, G. L. (1991). Perfectionism in the self and social contexts: conceptualization, assessment, and association with psychopathology. Journal of Personality and Social Psychology, 60(3), 456-470. https://doi.org/10.1037/0022-3514.60.3.456
• Hollender, M. H. (1965). Perfectionism. Comprehensive Psychiatry, 6(2), 94-103. https://doi.org/10.1016/S0010-440X(65)80016-5
• Honicke, T., & Broadbent, J. (2016). The influence of academic self-efficacy on academic performance: A systematic review. Educational Research Review, 17, 63-84. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2015.11.002
• Kaptan, S. (1995). Bilimsel Araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Bilim Yayınları.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24.Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kay, K., & Shipman, C. (2014, Mayıs). The confidence gap. The Atlantic. Erişim adresi: http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2014/05/the-confidence-gap/359815/
• Kayadibi, S. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygıları ile beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Küçükkeskin, F. (2021). Yaşam doyumu ve umutsuzluk arasındaki ilişkide kariyer kaygısının aracı rolü: Rekreasyon bölümü öğrencileri üzerine bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79-122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
• Lin, N. (1999). Building a network theory of social capital. Connections, 22(1), 28-51.
• Locke, E. A., & Latham, G. P. (2002). Building a practically useful theory of goal setting and task motivation: A 35-year odyssey. American Psychologist, 57(9), 705-717. https://doi.org/10.1037/0003-066X.57.9.705
• Mertler, C. A., & Vannatta, R. A. (2016). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (6.Basım). CA: Pyrczak Publishing. https://doi.org/10.4324/9781315266978
• Nalbantoğlu-Yılmaz, F., & Çetin-Gündüz, H. (2018). Career indecision and career anxiety in high school students: An investigation through structural equation modelling. Eurasian Journal of Educational Research, 78, 23-42.
• Nalbantoğlu Yılmaz, F., & Çetin Gündüz, H. (2018). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1585-1602.
• Noyan-Yalman, İ., & Özkaynar, K. (2018). Öğrencilerin özgüven seviyeleri ile mesleki başarı düzeyleri arasındaki ilişki: Cumhuriyet Üniversitesi meslek yüksekokullarında uygulama. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 223-233.
• Okutan, E., & Akbaş, M.G. (2019). 15-24 yaş arası öğrencilerin kariyer kaygılarını incelemeye yönelik literatür araştırması. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 33-41.
• Oyserman, D., & Destin, M. (2010). Identity-based motivation: Implications for intervention. The Counseling Psychologist, 38(7), 1001-1043. https://doi.org/10.1177/0011000010374775
• Ozcan, D. (2017). Career decision-making of the gifted and talented. South African Journal of Education, 37(4), 1-8. http://dx.doi.org/10.15700/saje.v37n4a1521
• Özyürek, R. (2013). Kariyer psikolojik danışmanlığı kuramları: Çocuk ve ergenler için kariyer rehberliği uygulamaları. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Pisarik, C. T., Rowell, P. C., & Thompson, L. K. (2017). A phenomenological study of career anxiety among college students. The Career Development Quarterly, 65(4), 339-352. https://doi.org/10.1002/cdq.12112
• Reardon, S. F. (2011). The widening academic achievement gap between the rich and the poor: New evidence and possible explanations. G. J. Duncan & R. J. Murnane (Ed.), Whither opportunity? Rising inequality, schools, and children’s life chances içinde (ss. 91-116). New York: Russell Sage Foundation.
• Reeve, J., Jang, H., Carrell, D., Jeon, S., & Barch, J. (2004). Enhancing students' engagement by increasing teachers' autonomy support. Motivation and Emotion, 28(2), 147-169. https://doi.org/10.1023/B:MOEM.0000032312.95499.6f
• Rowland, K. D. (2004). Career decision-making skills of high school students in the Bahamas. Journal of Career Development, 31(1), 1-13.
• Schunk, D. H., & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. A. Wigfield & J. Eccles (Ed.), Development of achievement motivation (ss. 15-31). San Diego: Academic Press.
• Shafran, R., & Mansell, W. (2001). Perfectionism and psychopathology: A review of research and treatment. Clinical Psychology Review, 21(6), 879–906. https://doi.org/10.1016/S0272-7358(00)00072-6
• Super, D. E. (1990). A life span, life-space approach to career development. D. Brown & L. Brooks (Ed.), Career choice and development (2. Basım) (ss. 197-261). San Francisco: Jossey–Bass.
• Şama, H. (2020). Ergenlerin kariyer kaygısını yordamada aile desteği ve umudun rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Vignoli, E., Croity-Belz, S., Chapeland, V., de Fillipis, A., & Garcia, M. (2005). Career exploration in adolescents: The role of anxiety, attachment, and parenting style. Journal of Vocational Behavior, 67(2), 153-168. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2004.08.006
• Vignoli, E. (2015). Career indecision and career exploration among older french adolescents: The specific role of general trait anxiety and future school and career anxiety. Journal of Vocational Behavior, 89, 182-191. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2015.06.005
• White, L., & Rogers, S. J. (2000). Economic circumstances and family outcomes: A review of the 1990s. Journal of Marriage and the Family, 62(4), 1035-1051. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01035.x
• Yayla, İ. E. (2023). Lise öğrencilerinde kariyer kaygısı ile mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yıldırım-Kurtuluş, H., Kurtuluş, E., & Yaman, K. G. (2022). Ergenlerin benlik saygısı ile kariyer kaygısı arasındaki ilişki: Gelecek beklentisinin aracı rolü. Ekev Akademi Dergisi, 26(90), 283-302.
• Yörükoğlu, A. (2004). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar (12.Basım). İstanbul: Özgür Yayınları.