Türkiye’de yunus parkları üzerine bir değerlendirme*

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 3, 124 - 130, 30.12.2020

Gökhan Aslım , Ali Yiğit , Çağrı Çağlar Sinmez , Aşkın Yaşar

https://doi.org/10.24880/maeuvfd.757892

Öz

Türkiye'de “yunus rehabilitasyonu”, “yunus terapisi”, “yunus tedavisi”, “bilimsel araştırmalara katkı” gibi çeşitli nedenler gösterilerek büyük çoğunluğu eğlence amaçlı hizmet veren “Yunus Parkları” bulunmaktadır. Çalışmada Türkiye’de bulunan yunus parklarının hayvan gönenci, etik ve mevzuat çerçevesinde değerlendirilmesi amaçlandı.
Çalışmanın materyalini yunuslar ve yunus parkları ile ilgili olabilecek Ulusal ve Uluslararası mevzuat; Ocak 2013-Mayıs 2020 yılları arasında Basın İlan Kurumu verilerine göre Türkiye'de internet arşivi olan, en yüksek tiraja sahip dört gazete oluşturdu. Gazetelerin internet arşivlerinde arama motorlarına, konuya ilişkin olarak “yunus”, “yunus parkı”, “yunus parkları” anahtar kelimeleri yazılarak haber taraması yapıldı.
Türkiye’de Yunus Parklarına ilişkin özel bir yasal düzenleme olmadığı; genel olarak deniz memelilerinin korunmalarına yönelik bazı uluslararası düzenlemelere taraf olunduğu tespit edildi. Yapılan gazete taramalarında yunus parklarının, eğlence (insan için) ya da işkence (yunuslar için) arasında yapılan değerlendirmede, hayvanların korunması amacıyla sivil toplum kuruluşları tarafından gerçekleştirilen yunus parklarının kapatılması, buradaki hayvanların özgür bırakılması yönündeki eylem, imza gibi çeşitli etkinliklere yönelik haberlerin ön planda yer bulduğu belirlendi.
Son yıllarda kamuoyunda oldukça fazla tartışılmaya başlanan yunus parklarının kapatılması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Hayvan gönenci, Hayvanları koruma, Hayvan kullanım etiği, Mevzuat, Yunus Parkları

An evaluation on dolphin park in Turkey

Öz

In Turkey, there are “Dolphin Parks”, most of which provide entertaining services by showing various reasons such as “dolphin theraphy”, “dolphin treatment”, “contribution to academic research”. The study aimed to evaluate the dolphin parks in Turkey in terms of animal welfare, ethics and legislation.
The data of the study were obtained from National and International legislations relevant to dolphin parks as well as four newspapers (Habertürk, Hürriyet, Milliye and Sabah) having the highest circulation rate and internet archive in Turkey according to Press Announcement Association data of January 2013-May 2020. In research engines of online archives of the newspapers, news scanning was made with the key words “dolphin”, “dolphin park”, “dolphin parks”.
It was found out that there did not exist a specific regulation on Dolphin Parks in Turkey, but that the country had been a party to some international regulations upon the protection of marine mammals. As a result of the newspaper analysis, in the evaluation of dolphin parks in terms of entertainment (for humans) or torture (for dolphins), it was concluded that the news regarding activities such as demonstration or signature collecting which was carried out by civil society with the aim of closing the dolphin parks to protect animals was foregrounded.
It can be said that the dolphin parks, which have been widely discussed in recent years, should be closed.

Anahtar Kelimeler

Animal welfare, Animal protection, Animal ethics, Legislation, Dolphin parks

Kaynakça

• Hall D, Brown F. Towards a welfare focus of tourism research. Progress in Tourism and Hospitality Research. 1996;2:41-57.
• Dilek SE. Hayvanlar üzerinden yaratılan turistik ürün çeşitleri. Metalaşan Turizm Metalaştırılan Hayvanlar. Ed: Küçükaltan Günlü E, Dilek SE. Nobel Yayınları, Ankara, 2017. p. 4-16.
• Hughes P. Animals, values and tourism-structural shifts in UK dolphin tourism provision. Tourism Management. 2001;22:321-29.
• Babacan Aktaş E. Sorumlu turizm ve hayvan refahı. Metalaşan Turizm Metalaştırılan Hayvanlar. Ed: Küçükaltan Günlü E, Dilek SE. Nobel Yayınları, Ankara, 2017. p. 17-33.
• World Society for the Protection of Animals (WSPA). The contribution of animal welfare and tourism for sustainable development [İnternet]. 2012 [Erişim tarihi: 02 Şubat 2018]. Erişim adresi:https://www.responsibletravel.org/docs/Sustainable%20Tourism%20&%20Animal%20Welfare.pdf).
• Macbeth J. (2012). Not all fun and games: the missing ethics of animals in tourism [İnternet]. 2012 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: https://theconversation.com/not-all-fun-and-games-the-missing-ethics-of-animals-in-tourism-8986
• Can Kırlar B. Turizm cazibe merkezleri ve hayvan kullanımı. Metalaşan Turizm Metalaştırılan Hayvanlar. Ed: Küçükaltan Günlü E, Dilek SE. Nobel Yayınları, Ankara, 2017. p. 37-68.
• Constantine R, Brunton DH, Dennis T. Dolphin-watching tour boats change bottlenose dolphin (Tursiops truncatus) behaviour. Biological Conservation. 2004;117:299-307.
• U.S. Commission on Ocean Policy. “Protecting marine mammals and endangered marine species” [İnternet]. 2004 [Erişim tarihi: 01 Şubat 2018]. Erişim adresi: https://govinfo.library.unt.edu/oceancommission/documents/prelimreport/chapter20.pdf
• World Animal Protection (WAP). Don’t be fooled by a smile [İnternet]. 2019 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: https://www.worldanimalprotection.org/our-work/animals-wild/dolphins-in-captivity
• Aytolun Z. Bu kirli oyuna son verin. Cumhuriyet Gazetesi, [İnternet]. 2014 [Erişim tarihi: 01 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/surdurulebilir_yasam/150719/Bu_kirli_oyuna_son_verin.html
• Aytemiz I. Deniz memelilerinin korunmasına ilişkin uluslararası anlaşmalar ve AB ile Türkiye’nin olası politika ve uygulamaları. GTHB AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, AB Uzmanlık Tezi, Ankara, 2015.
• Yunuslara Özgürlük Platformu (YÖP). Bir zamanlar tutsak olan yunus denizde yavrusuyla görüldü [İnternet]. 2016 [Erişim tarihi: 01 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://www.yunuslaraozgurluk.com/bir-zamanlar-deniz-parkinda-tutsak-olan-yunus-denizde-yavrusuyla-goruldu
• Bengil F, Kankuş J, Sönmez R, Danyer E, Sevim M, Tamtürk Z. Havuz tutsakları: Yunuslar. Sualtı Araştırmaları Derneği-Deniz Memelileri Araştırma Grubu, [İnternet]. 2010 [Erişim tarihi: 01 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://sad.org.tr/images/stories/demag_tutsaklik_raporu_2010.pdf
• Yıldırım A, Şimşek H. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Genişletilmiş 9. Baskı. Seçkin/Sosyal Bilimler, Ankara, 2013, p. 217-32.
• Cohen E. The wild and the humanized: Animals in Thai tourism. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research. 2009;20(1):100-18.
• Fennel DA. Tourism and animal rights. Tourism Recreation Research. 2012;37(2):157-66.
• Fennel DA. Ethics in tourism. Education for sustainability in Tourism. A Handbook of Processes, Resources and Strategies. Ed: Gianna Moscardo, Pierre Benckendorff. Springer, 2015 p.45-57
• Kıraç CO. Yunus gösteri merkezleri değil, yunus işkence merkezleri… Su Altı Araştırmaları Derneği. Ankara. [İnternet]. 2010 [Erişim tarihi: 01 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://www.sad.org.tr/files/YunusGosteriMerkezleriDegilYunusIskenceMerkezleri.pdf
• Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı. Akdeniz’deki yunus ve balinaların korunması için eylem planı. [İnternet]. 2011 [Erişim tarihi: 01 Şubat 2018]. Erişim adresi: http://dcm.dka.gov.tr/App_Upload/4.AKDENIZ_YUNUS_VE_BALINALAR_EYLEM_PLANI.pdf
• ANSA. Govt shuts down Rimini dolphinarium for good [İnternet]. 2015 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: https://www.ansa.it/english/news/2015/01/22/govt-shuts-down-rimini-dolphinarium-for-good_8f538b3e-1525-4623-b77e-637362ac79fc.html
• Meikle J. STA Travel ends ‘unethical’ animal trips. [İnternet]. 2014 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: https://www.theguardian.com/world/2014/may/16/sta-travel-ends-unethical-animal-trips-elephants-seaworld Erişim tarihi: Haziran 2020.
• Yunuslara Özgürlük Platformu (YÖP). 2014 yunus parklarına en büyük darbe oldu! [İnternet]. 2014 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: http://www.yunuslaraozgurluk.com/2014-yunus-parki-karsiti-eylemlerin-yili-oldu
• World Wild Foundation (WWF). Yunus merkezi kapatıldı! [İnternet]. 2014 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: https://www.wwf.org.tr/basin_bultenleri/guncel_haberler/?1188
• Zimmermann T. Freed aquarium dolphin spotted with baby in the wild. [İnternet]. 2016 [Erişim tarihi: 04 Haziran 2020]. Erişim adresi: https://www.nationalgeographic.com/news/2016/04/160426-dolphins-oceans-science-animals-captivity/
• Geraci JR, Ridgway SH. On disease transmission between cetaceans and humans. Marine Mammal Science. 1991;7(2):191-94.
• Samuels A, Spradlin TR. Quantitative behavioral study of bottlenose dolphins in swim-with-dolphin programs in the United States. Mar. Mammal Sci. 1995;11(4):520-44.
• Webster LS, Neil DT, Madden CA. Dolphin-initiated inter -and intra- specific contact and aggression during provising at Tangalooma. Department of Geographical Sciences and Planning, University of Queensland, St. Lucia, Queensland, 1998;241-44.
• Marino L, Lilienfeld SO. Dolphin-assisted therapy: More flawed data and more flawed conclusions. Antrozoös, 2007;20(3):239-49.