LOCAL SCHOOLS IN KEMENCE TRADITION OF BLACK SEA REGION

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 24, 124 - 136, 12.12.2018

Onur Yılmaz

https://doi.org/10.12981/mahder.445756

Cited By: 1

Öz

It is known that
people bring culture to the point where they can exist in nature and meet their
needs. The relationship between man and space is influential in shaping the way
of life according to the geography where man lives. There is a strong
relationship between culture and geography, along with many factors affecting
the formation of cultures. Reflections of this relationship arise when folklore
products are examined. The Black Sea region is at the forefront of the regions
where cultural and geographical relations are important given by folklore. The
region, which is torn by deep valleys along a long shoreline, has laid the
groundwork for the creation of different areas of interaction within it. A
folklore product that is produced in the region, the shape, content, purpose of
use and such can acquire a dimension that can be evaluated separately in terms
of directions. In this respect, it is observed that the kemençe (a stringed
musical instrument), which has been confronted as a traditional music and dance
judge in the whole of the region, has a structure that can create “ekol” in
different areas of interaction.

In this study, it was
tried to determine the different enforcement areas and schools of the Black Sea
kemençe the region on the basis of geography and culture relation. As a result,
while Ağasar, Kelkit, Sürmene and “Rum form” styles were determined as school,
the usage style of kemençe was evaluated under the title of “other regions” in
the areas outside this classification. In the study of the basic criteria of
geography, complementary criteria such as shape features of kemençe, cultural
texture of the region and historical background were taken into consideration.

Anahtar Kelimeler

Folklore, traditional music, Black Sea, kemençe, school

DOĞU KARADENİZ KEMENÇECİLİK GELENEĞİNDE YÖRESEL EKOLLER

Öz

İnsanın
doğada var olma ve ihtiyaçlarını karşılayabilme noktasında kültürü meydana
getirdiği bilinmektedir. İnsan-mekan ilişkisi, insanın yaşadığı coğrafyaya göre
yaşam biçimini şekillendirmesinde etkilidir. Kültürün oluşumunu etkileyen
birçok unsur olmakla birlikte kültür ve coğrafya arasında güçlü bir ilişki
vardır. Bu ilişkinin yansımaları folklor ürünleri incelendiğinde ortaya
çıkmaktadır. Kültür ve coğrafya ilişkisinin folklorik bakımdan önemli veriler
sunduğu bölgelerin başında Karadeniz bölgesi gelmektedir. Uzun bir kıyı şeridi
boyunca derin vadilerle yarılan bölge, ulaşımı belirli yönlerde mümkün kılmış
ve kendi içerisinde farklı etkileşim sahalarının oluşmasına zemin
hazırlamıştır. Bölgeye has özelliklerle meydana gelen bir folklor ürünü; bu
sahalar içerisinde şekil, içerik, kullanım amacı vb. yönler itibarıyla
birbirinden ayrı biçimde değerlendirilebilecek bir boyut kazanabilmektedir. Bu
bakımdan bölgenin genelinde geleneksel müzik ve dansın hâkim çalgısı olarak
karşımıza çıkan kemençenin, farklı etkileşim alanları içerisinde belirli
özellikleri yönüyle “ekol” oluşturabilecek bir yapı sergilediği gözlemlenmektedir.

Bu
çalışmada coğrafya ve kültür ilişkisi temelinde Karadeniz kemençesinin bölge içerisindeki
farklı icra alanları ve ekolleri saptanmaya çalışılmıştır. Görele, Ağasar,
Kelkit, Sürmene ve “Rum tarzı” stiller ekol olarak belirlenirken, bu
sınıflandırmanın dışında kalan sahalarda ise kemençenin kullanımı ekol
oluşturacak düzeye erişmediği için “diğer yöreler” başlığı altında öne çıkan
bazı özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Coğrafyanın temel ölçüt
alındığı çalışmada kemençenin şekil özellikleri, bölgenin kültürel dokusu ve
tarihî arka planı gibi tamamlayıcı birtakım ölçütler de göz önünde
bulundurulmuştur.  

Anahtar Kelimeler

geleneksel müzik, Karadeniz, kemençe, ekol, Folklor, ekol

Kaynakça

• AKAT, Abdullah (2012) Doğu Karadeniz Bölgesinde Çepniler ve Müzik. Trabzon: Serander Yayınları.
• ________________(2010). (B)Ağsal Düşünce Çerçevesinde Doğu Karadeniz Bölgesi Müziklerinin Değişim Süreci. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BOSTAN, M. Hanefi (2002). “Anadolu’da Çepni İskânı”. Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, C. 6, s. 299-312.
• EKİCİ, Savaş (1990). “Giresun İli Halk Müziği Üzerine Bir Araştırma”. Millî Folklor, S.6, s. 47-48.
• KÖPRÜLÜZADE, Mehmed Fuad (1925). “Oğuz Etnolojisine Dair Tarihi Notlar”. Türkiyat Mecmuası, S. 1, s. 185-211.
• KÜÇÜK, Abonoz (2014). Giresun Çepni Folkloru. İstanbul: Gece Kitaplığı.
• ____________________ (2015). Giresun Yöresi Kemençecilik Geleneği Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• REİNHARD, Kurt- Ursula (2007). Türkiye’nin Müziği (Çev: Sinemis Sun). C. 2, Ankara: Sun Yayınevi.
• SÜMER, Faruk (1992). Çepniler. İstanbul: TDAV Yayınları.
• ____________ (1992). Tirebolu Tarihi. İstanbul: TDAV Yayınları.
• TELLİOĞLU, İbrahim (2007). Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz'de Türkler. Trabzon: Serander Yayınları.
• YALÇIN, Alemdar; UYSAL, Başak; DİKEROĞLU, Güzzade (2005). “Karadeniz Çepnileri 3: Şalpazarı Ve Gürgentepe”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 35, s. 43-46.