NATIONAL IDENTITY AND FOLKLORE IN TATARS

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 24, 252 - 259, 12.12.2018

Mustafa Öner

https://doi.org/10.12981/mahder.462715

Cited By: 1

Öz

It is observed
that the first compilation and research activities on folklore, which is the
essence of national culture in the age when the national identities of
contemporary societies became clearer. The 19th century, rooted in
the modern era of modern education and training in the Turkic World and
especially Tatars, and the possibility of publishing periodical press and
books, is also the beginning of the first collections of folklore and their
studies. In this form of modernism, Muslim reformism is the first thing that
has multiplied, a search for a modernist Islam. Among the Tatar intellectuals,
names such as Galiman Barudi, Musa Carullah Bigiyev, Abdurreşid Ibrahim, Zakir
Kâdirî were in search of a powerful and modernized religion. Right next to them
are İsmail Gaspıralı, Rizaeddin Fahreddin, Fatih Kerimi and Hida Maksudi,
educational reformism is evident. Finally, as a result of these social and
cultural developments in the late 19th and early 20th centuries, the
contemporary Tatar national identity is seen to have come to fruition.

Tatar society
naturally found solid sources of national romanticism parallel to this
modernization, and therefore folk culture and folk language came forward in
this process. The intellectuals who are the forerunners of the society
proceeded to compile, to summarize and examine folk literature, much later in
the 19th century, the era of Marifetçilik revelation Tatars: here we find
the language and folklore knowledge like Abdul Qayyum al-Nashiri (1825-1902),
the founder of Tatar folklore studies holds a special place.

Abdullah Tukay,
the star of contemporary Tatar literature, is a poet who personally studied
Tatar folklore and collected folk songs. He published a scientific conference
entitled Folk Literature (1910) and published it as a book, as he gave the
first examples of an aesthetic literature directly based on Tatar folklore,
such as Şüreli, Su Anası, Kece bělen Sarık, Yana Kisek Baş. Gyula
Mezsaros, one of the researchers interested in Hungarians' old country in the
early 20th century, and Huca Bedii, an assistant in the field studies of
Idil-Ural, are among the leading Tatar folklorists. 

Anahtar Kelimeler

Tatars, national identity, folklore, Abdullah Tukay, Abdül Kayyum el-Nâsıri

TATARLARDA MİLLÎ KİMLİK VE FOLKLOR

Öz

Çağdaş
toplumların millî kimliklerinin belirginleştiği çağda millî kültürün özü olan
folklor üzerine ilk derleme ve araştırma faaliyetlerinin de başladığı
gözlenmektedir. Türk Dünyasında ve özel olarak da Tatarlarda modernizmin yeni
usül eğitim ve öğretim ve süreli basın ve kitap basım imkânları ile kökleştiği
XIX. yüzyıl aynı zamanda ilk folklor derlemelerinin ve incelemelerinin
başladığı çağdır. Bu modernizm biçiminde ilk göze çarpan Müslüman
reformculuğudur, modernist bir İslam arayışıdır. Tatar aydın zümresinden
Galimcan Barudi, Musa Carullah Bigiyev, Abdürreşid İbrahim, Zakir Kâdirî gibi
isimler güçlü ve modernleşmiş bir din arayışında olmuşlardır. Bunların hemen
yanında İsmail Gaspıralı, Rızaeddin Fahreddin, Fatih Kerimi, Hadi Maksudi
gibilerde ise eğitim reformculuğu belirgindir.
Nihayet XIX. yüzyıl sonları ila XX. yüzyıl başlarındaki bu toplumsal ve
kültürel gelişmeler sonucunda çağdaş Tatar millî kimliğinin meydana geldiği
görülüyor.

Tatar
toplumu bu çağdaşlaşmanın paralelinde tabii olarak millî romantizmin sağlam
kaynaklarını da bulmuş ve dolayısıyla halk kültürü, halk dili bu süreçte öne
çıkmıştır. Toplumun öncüsü olan aydınların halk edebiyatını derlemesi,
toplaması ve incelemeye başlaması, XIX. yüzyıl sonlarında, Tatarlarda tam bir
aydınlanma hareketi olan marifetçilik
devrinde çok ilerlemiştir: Burada Tatar folklor araştırmalarının kurucusu
sayacağımız Abdül Kayyum el-Nâsırî (1825-1902) gibi dil ve folklor bilgini özel
bir yer tutar.

Çağdaş
Tatar edebiyatının yıldızı olan Abdullah Tukay, bizzat Tatar folklor
araştırmaları yapan, halk türkülerini toplayan bir şairdir. Şüreli, Su Anası, Kece bělen Sarık, Yana
Kisěk Baş gibi doğrudan Tatar folkloruna dayanan bir estetik edebiyatın ilk
örneklerini verdiği gibi, Halık Edebiyatı
(1910) başlıklı bilimsel bir konferans da hazırlamış ve bunu kitap olarak
yayımlamıştır. Türkolojinin Avrupa’da ve Rusya’da geliştiği çağda, XX. yüzyıl
başlarında Macarların eski yurduna ilgi duyan araştırmacılardan Gyula Mezsaros,
İdil-Ural saha araştırmalarında asistanı olan Huca Bedii de önde gelen Tatar
folkloristlerinden biridir. 

Anahtar Kelimeler

Tatarlar, milli kimlik, folklor, Abdullah Tukay, Abdül Kayyum el-Nâsırî

Kaynakça

• ABDULLİN, Y. (1995). “Tanzimat ve İdil-Ural Tatarları Arasında Aydınlanma Hareketi”. (Akt: H. Develi), İlmî Araştırmalar, 1, 175-184.ABDULLİN, Y. (1999). “Ceditçělěk hem Hezěrgě Zaman”. Millet Yazmışı, Uylanuvlar. Kazan: Fen Neşriyatı, 43-51.ATNUR, G. (2011). “Ziya Gökalp ve Abdullah Tukay’ın Folklorla İlgili Çalışmaları”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi “Abdullah Tukay Özel Sayısı”, 32, 29-40.BAYRAM, B. (2011). “Folklor ve Edebiyat İlişkileri Bağlamında Abdullah Tukay’ın Şüreli ve Mihail Fedetov’un Arşuri Manzumeleri”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi “Abdullah Tukay Özel Sayısı”, 32, , 41-54.BEDİGIY, H. (1986). “İsěmde Kalgannar (Tukay Kazan’da)”. (Haz.: G. Halit), G. Tukay Turında Zamandaşları. İstelěkler, Mekaleler hem Edebiy Eserler Cıyıntıgı. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.BENZİNG, J. (1947). "The Forest-Demon”. A Tatar Poem of Gabdulla Tuqaj”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 12 (1), 73-85BEŞİROV, F. K. (2012). “Halık Edebiyatı”. Gabdulla Tukay Eserlerě, Süzlěk – Bělěşmelěk. (Haz.: Z. Remiev), Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 447-448.CAMALİEVA, L. F. (2018), “Tatar hem Başkort Halık Cırlarında Janr hem Tema Urtaklıkları”. Traditsionnaya Kultura Naradov Povolj’ya. Materialı IV Vserossiyskoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii s Mejdunardonnım Uçastiem. Kazan: İhlas.ÇAĞATAY, S. (1952), “Abd-ül-Kayyum Nâsırî (15.II.1825 – 2.IX.1902)”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, X(3-4), 147-160.DEVLET, N. (1986). “Büyük Tatar Şairi Abdullah Tukay’ın Tatar Halk Edebiyatı Hakkındaki Görüşleri”. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1986-1993, XXVI, 79-116.DEVLET, N. (1999). Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi. 2. Baskı, Ankara. TTK Yayınları.EREN, H. (1998). Türklük Bilimi Sözlüğü, I. Yabancı Türkologlar, Ankara: TDK Yayınları.GAYNULLİN, M. (1945). Kayum Nasıyriy (Tuvuvına 120 Yıl Tuluv Uñayı Bělen) Kazan: Tatgosizdat.İNALCIK, H. (2013). Osmanlı ve Modern Türkiye – Araştırmalar. İstanbul: Timaş Yayınları.KARİMULLİN, A. G. (1993). Tatarskiy Folklor. Annotirovannıy Ukazetel’ Literaturı (1612-1981) V. Dvux çastyax. Kazan: Akad. Nauk Tatarstan. LEMERCIER-QUELQUEJAY, Ch. (1984). Abdül Kayyum el-Nâsırî, 19 Yüzyılda Bir Tatar Islahatçı. (Çev.: Deniz Bozer), Ankara: ODTÜ Asya-Afrika Araştırmaları Grubu Yayınları.LEWIS, B. (1984). Modern Türkiye’nin Doğuşu. 2. Baskı, (Çev.: M. Kıratlı) Ankara: TTK Yayınları.MARDİN, Ş. (2017). “Türk Modernleşmesi”, Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları.MEHMÜTOV, H. (2005). “Kayum Nasıyriy hem Tatar Folkloristikası”. Kayum Nasıyri Saylanma Eserler. 4 Tomda, 3. Tom, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 3-14.ORTAYLI, İ. (2008). Gelenekten Geleceğe. 13. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.ÖNER, M. (1991). “Abdullah Tukay'ın Bir Şiiri: Şüreli”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6, 193-239.ÖNER, M. (2001). “Islah Edilmiş Arap Alfabesi ve Huca Bedii’nin Derlediği Tatar Ata Sözleri”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi “Üzbek Bayçura Özel Sayısı”, X, 213-313.ÖNER, M., KAYA M. Y., ÖZŞAHİN, M. (2010). “Lehçe-i Tatarî’nin Söz Varlığı Üzerine Bir Deneme”. Uçenıe Zapiski Tavriçeskogo Natsional’nogo Universiteta im. V. İ. Vernadskogo. Nauçnıy jurnal Seriya “Filologiya. Sotsialnıe kommunikatsii”, Tom 23 (62) No. 3. Simferepol’, 9-19.ÖNER, M. (2015). “Lehçe-i Tatari ve Türk-Tatar Leksikolojisi”. Soxranenie i Razvitie Yazıkov i Kul’tur v Polikul’turnom i Polikonfessional’nom Obşçestve: Mirovoy Opıt i Sovremennıe Texnologii (Mejdunarodnaya Nauçno-Praktiçeskaya Konferantsiya 14-16 Oktyabrya 2015 g.) Kazan’, 143-146.ÖZDEMİR, E. (2009). “Kazak Kültürel Hayatında Tatarların Etkisi ve Kazak Ceditçiliğinin Gelişimi”. Bilig, 48, 157-176.ÖZKAN, F. (1992). “Abdullah Tukay’ın Halk Edebiyatı ile İlgili Düşünceleri”. Milli Folklor, 16, 30-31.SZİLÁGYİ, Sz. (2007). Ignácz Kúnos Türk Folklor Araştırmalarında Bir Öncü. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.YAHİN, F. Z. (2012). “Şürelě”. Gabdulla Tukay Eserlerě, Süzlěk – Bělěşmelěk (Haz.: Z. Remiev) Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 259-262.YARMİ, H. (1967). Tatar Halkınıñ Poetik İcatı. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.YARMİ, H. (2016). “Tukay hem Halık İcatı”. Fenniy Yadkerler, 2, 124-138. URL-1: [http://ft.antat.ru/uploads/3025257335574798d4%D0%AF%D1%80%D0%BC%D0%B8_%D0%A5.%D0%A5..pdf]