ON THE CYCLICITY OF TIME IN THE OLD TURKISH CULTURE

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 26, 292 - 304, 17.06.2019

Ekber Enveri

https://doi.org/10.12981/mahder.564841

Cited By: 2

Öz

In many cultures from the
most archaic to modern society, the concept of time has always been attributed
to power and holiness in different ways. In other words, as it had the power to
destroy everything except itself, it was also the concept of time which enabled
everything to exist. It is understood that in the earliest periods, where God
thought was not developed, time took over the task of God. In fact, even today,
the public is responsible for everything in the world "cyclic time"
as the symbol of the "felek" is. Therefore, the conception of
nature-like time of cyclical time has always led to the emergence of folk
beliefs acting with the laws of nature.

On the
other hand, there is a inde fate inde destiny connected to the pele in folk
idea. This fate revolves as a result of a natural law in his orbit beneath the
galaxy. However, it is an understanding of the savior that will change an
undesirable fate and end the future with a happy ending. In a sense, the understanding
of the rebirth of the great shamanic spirit that we know from the past has been
designs that are not in a historical, but in accordance with the cyclical laws
of nature. In other words, the idea of ​​redemption is natural, the first
mental production that has emerged in folk idea against natural laws.

Anahtar Kelimeler

Mythos, history, eternal recurrence, Turkish, messianism

ESKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDEKİ DÖNGÜSEL ZAMAN ÜZERİNE

Öz

En arkaik toplumdan
modern topluma birçok kültürde “zaman”a farklı şekillerde de olsa hep bir güç
ve kutsiyet atfedilmiştir. Yani kendisinden başka her şeyi yok etme gücüne
sahip olduğu gibi her şeyin var olmasını sağlayan da yine “zaman”dır. Özellikle
henüz “tanrı” düşüncesinin gelişmediği en eski dönemlerde “zaman”ın tanrının
görevini üstlendiğini anlaşılmaktadır. Hatta günümüzde bile halk arasındaki kabullere
göre dünyadaki her şeyden sorumlu olan “döngüsel
zaman”ın sembolü durumundaki “felek”tir. Dolayısıyla döngüsel zamanın doğa
taklidi/benzeri zaman anlayışı da hep doğa yasalarıyla hareket eden halk
inanışlarının doğmasını sağlamıştır.

Öte
yandan halk düşüncesinde “felek”e bağlı bir “kader” anlayışı vardır. Bu kader
de feleğin altında onun yörüngesinde doğal bir yasa sonucu olarak dönmektedir.
Ancak istenmeyen bir kaderi değiştirecek ve geleceği mutlu sonla bitirecek olan
“kurtarıcı” anlayışıdır. Bir bakıma geçmişten tanıdığımız ulu şaman ruhunun
yeniden doğuşu anlayışı tarihsel değil doğanın döngüsel yasalarına uygun
tasarımlar olup bu yasaların baskısından kurtulmanın da ilk yolu olmuştur. Yani
“kurtarıcı” anlayışı doğal yasalara karşı halk düşüncesinde ortaya çıkmış ilk
zihinsel üretim olan bir doğa dışılıktır.

Anahtar Kelimeler

Mitos, Tarih, Bengi Dönüş, Türk

Kaynakça

• ARMSTRONG, Karen. (2006). Mitlerin Kısa Tarihi, (Çev: Dilek Şendil), İstanbul: MK Yayınları.
• BAYAT, Fuzuli. (2006). Oğuz Destan Dünyası, Oğuznamelerin Tarihi, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• BAYAT, Fuzuli. (2007). Türk Mitolojik Sistemi, 1 Ontolojik ve Epistomolojik Bağlamda Türk Mitolojisi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• COLLİNGWOOD, R. G. (1990). Tarih Tasarımı, (Çev: Kurtuluş Dinçer), İstanbul: Ara Yayıncılık.
• ELİADE, Mircea. (1994). Ebedi Dönüş Mitosu, (Çev.: Ümit Altuğ), Ankara: İmge Kitabevi.
• ENVERİ, Ekber, (2018). “Zülkarneyn ve Boynuzlu İskender (İskender-Nâmelerin Kökenine Dair)”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2018/12, ss. 86-97.
• ENVERİ, Ekber. (2018). “Tarihin Yeniden Tasarlanmasında Halk Anlatılarının Rolü: Kerbela Vakası”, Kültür Araştırmaları Dergisi, 2018, Cilt: 1, Sayı: 1, s. 47-63.
• ESİN, Emel (1978). İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş, (Türk Kültürü El Kitabı II, Cilt I/b’den Ayrı Basım) İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• GOODY, Jack. (2011). Yaban Aklın Evcilleştirilmesi, (Çev. Koray Değirmenci), İstanbul: Pinhan Yayınları.
• GOODY, Jack. (2013). Yazılı ve Sözlü Arasında Etkileşim: Okur-Yazarlık, Aile, Kültür ve Devlet Üzerine İncelemeler, (Çev. Osman Bulut), İstanbul: Pinhan Yayınları.
• HOOKE, S. H. (1993). Ortadoğu Mitolojisi, Mezopotamya Mısır Filistin Hitit Musevi Hıristiyan Mitosları, (Çev. Alâeddin Şenel), Ankara: İmge Kitabevi.
• KLOSSOWSKİ, Pierre. (1999). Nietzsche ve Kısırdöngü, (Çev:. Mukadder Yakupoğlu), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• LEVİ STRAUSS, Claude. (1994). Yaban Düşünce, (Çev: Tahsin Yücel), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• LEWİS, Bernard. (2008). Babil’den Dragomanlara, (Çev.: Ebru Kılıç), İstanbul: Kapı Yayınları.
• ONG, Walter J. (2013). Sözlü ve Yazılı Kültür, Sözün Teknolojileşmesi, (Çev: Sema Postacıoğlu Banon), IV. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
• ROUX, Jean-Paul (2011). Eski Türk Mitolojisi, (Çev: Musa Yaşar Sağlam), Ankara: Bilge Su Yayınları.
• TOYNBEE, Arnold J. (1978). Tarihçi Açısından Din, (Çev: İbrahim Cânan), İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• VASARY, Istvan. (2003). Eski İç Asya Tarihi, (Çev: İsmail Doğan), II. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları.