FROM CONCERT HALLS TO RADIO STUDIO (1927): THE FIRST TURKISH MUSIC RADIO ARTISTS OF THE REPUBLICAN ERA AND FIRST RADIO CONCERTS

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 27, 813 - 832, 20.09.2019

Ünsal Deniz

https://doi.org/10.12981/mahder.583253

Öz

In the early years of the Republican era
(the 1920s), concerts and music programs were often organized in concert halls,
night-clubs, schools, restaurants, coffeehouses, squares and parks, as well as
in mansions and houses. The audience of these music activities, that were
mainly held in Istanbul, was limited only to the current audience. However, the
debut of regular broadcasts at Istanbul Radio on May 6, 1927 facilitated the
access of this limited audience to all kinds of music programs such as
Alaturka, Alafranga, folk music and jazz throughout the country. While the
radio broadcasts provided many listeners with the opportunity to listen to the
vocal and instrumental performances of famous music performers, who had been
never or hardly heard about, on the radio on the one hand, they also provided
the opportunity for them to familiarize with the forms of Western music they
had not been able to listen to before. In addition, radio broadcasts were the
most ideal means for the cultural policies of the Republican era to reach their
goal of accustoming the ears of the people to Western music.

This
study focuses on the artists who took part in the Turkish music programs, the
content of Turkish music programs in Radio concerts and the composers whose
works were performed in the early period of Istanbul Radio, which was
established in 1927. Within the scope of this study, the broadcast programs of
the early period (1927) of Istanbul Radio were identified, analyzed and
described through such documents as books, magazines, newspapers, photographs
and comics obtained through an archive research. In this respect, our research
has a descriptive feature, as well. In addition, certain texts written in
Ottoman Turkish were transcribed into the Latin alphabet, which is considered a
contribution to the literature on the history of Turkish music.

Some of
the findings of this study are: that
in the early period of Istanbul Radio, which is 1927, approximately 80% of its
programs consisted of music broadcasts, and Turkish music accounted for the
highest rate in these broadcasts with 37.61%; that although Turkish Music programs were mostly
performed by Studio Music Groups, duets, triplets or more performers or artists
also came together to form different Turkish music performance teams; that
Turkish music programs were often made in the form of “fasıl" (Classical
Turkish Music performance); that the classical style of the period  reflected the market-style performance rather
than the classical style; and that Western instruments such as
cello, piano and harmonium were also used in Turkish music performances.

Anahtar Kelimeler

Radio concerts, radio artists, İstanbul Radio, alaturka music, music

KONSER SALONLARINDAN RADYO STÜDYOSUNA (1927): CUMHURİYET DÖNEMİNİN İLK TÜRK MÛSİKİSİ RADYO SANATÇILARI VE İLK RADYO KONSERLERİ

Öz

Cumhuriyet döneminin ilk
yıllarında (1920’li yıllar), konserler ve müzik programları genellikle konser
salonları, gazinolar, okullar, lokantalar, kahvehaneler, meydanlar ve parkların
yanı sıra konaklar ve evlerde tertip edilirdi. Ağırlıklı olarak İstanbul’da
yapılan bu müzik etkinliklerinin dinleyici kitlesi, yalnızca o anda orada
bulunanlarla sınırlı kalırdı. Fakat 6 Mayıs 1927’de İstanbul Radyosu’nun
düzenli yayınlarının başlaması, bu sınırlı dinleyici kitlesinin Alaturka,
Alafranga, halk müziği ve caz gibi her türden müzik programlarına yurt çapında
erişimini kolaylaştırdı. Radyo yayınları, bir yandan çoğu dinleyicinin sadece
adını duyduğu ya da duymadığı ünlü müzik icracılarının seslerini ve sazlarını
radyodan dinleme fırsatı sağlarken, diğer yandan daha önce dinleyemedikleri
Batı müziği formlarını tanıma fırsatı sağladı. Ayrıca Cumhuriyet döneminin
kültür politikaları dahilinde halkın kulağının Batı müziğine alıştırılması
yönündeki hedefine ulaşması için Radyo yayınları, en ideal araç konumundaydı.

Bu
araştırma, 1927’de kurulan İstanbul Radyosu’nun ilk döneminde, Türk müziği
programlarında yer alan sanatçıların kimler olduğuna, Radyo konserlerindeki
Türk müziği programlarının içeriğinin nasıl olduğu ve hangi bestecilerin eserlerinin
icra edildiğine odaklanmıştır. Bu araştırmanın konusu kapsamında,
arşiv taraması ile elde edilen kitap, dergi, gazete, fotoğraf ve karikatürler
gibi dokümanlarda, İstanbul Radyosu’nun ilk dönemine (1927) ait yayın
programları tespit edilerek incelenmiş ve betimlenmiştir. Bu yönüyle betimsel
bir araştırma özelliği de taşımaktadır. Ayrıca Osmanlıca yazılmış bazı
metinlerin, Latin alfabesine çeviri yazıları yapılmış ve Türk müziği tarihi
literatürüne katkı sağlanmıştır.

Bu araştırmada, İstanbul Radyosu’nun ilk dönemi olan 1927 yılında, programlarının
yaklaşık %80’inin müzik yayınlarından oluştuğu ve bu yayınlardan %37,61’lik bir
oranla en fazla Türk müziği yayınları yapıldığı, Türk mûsikîsi programlarının Stüdyo Mûsikî Heyeti
tarafından icra edilmekle birlikte, 
ikili, üçlü veya daha fazla sayıda hânende ve sâzendenin bir araya
gelerek farklı Türk müziği icra takımları oluşturdukları, Türk mûsikîsi
programlarının çoğu zaman “fasıl” şeklinde yapıldığı, dönemin icra üslûbunun
klasik tarz icradan çok piyasa tarzı icrayı yansıttığı ve Türk
mûsikîsi icralarında viyolonsel, piyano ve armonyum gibi Batı enstrümanlarının
da kullanıldığı ulaşılan sonuçlardan bazılarıdır.

Anahtar Kelimeler

Radyo Konserleri, Radyo Sanatçıları, İstanbul Radyosu, Alaturka Mûsikî

Kaynakça

• AKAGÜNDÜZ, Ümüt (2014). “Radyoculuğumuzun Cumhuriyet’in ilk Yıllarındaki Serüveni ve Telsiz Mecmuası”. Kebikeç, 37, 359-386.
• Akşam Gazetesi (1927). Telsizle Konserler, Akşam 30 Mart 1927, numara: 24. s.1.
• AVRAS, İbrahim Sena (2108). “Türkiye’nin Radyo ile Tanışması ve Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi”. Uluslararası Bilim Kültür ve Spor Derneği, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Volume 4 (Issue 2), 406-428.
• AZİZ, Aysel (2013). Televizyon ve Radyo Yayıncılığı, Giriş. “Yyy”, Hiperlink Yayınları.
• CANKAYA, Özden (2015). Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi: TRT 1927 – 2000. Ankara: İmge Kitabevi.
• Cumhuriyet Gazetesi, (1927). Radyo Programları, 4. Sene, sayılar: 1101, 1102, 1104, 1105, 1106, 1107, 1108, 1109, 1111, 1115, 1116, 1117, 1118, 1119, 1120, 1121, 1122, 1123, 1124, 1125, 1127.
• Cumhuriyet, (1927). “Telsiz Telefon Program Tecrübeleri”. Cumhuriyet, 6 Mayıs 1927, sene 3, numara 1075, s. 3.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2015). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: 31. Baskı, Aydın Kitabevi.
• Gazetelere Milli Kütüphane’nin Süreli Yayınlar bölümünden erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.02.2019, https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/periodicals/catalog/listİkdam Gazetesi, (1927). Radyo Programları. 34. Sene, sayılar: 10787, 10788, 10789, 10790, 10791, 10795, 10796, 10797, 10798, 10800, 10801, 10802, 10803, 10805, 10807, 10808, 10809, 10810,10811, 10812, 10813, 10814.
• KAPTAN, Ali (2002). 1927’den Günümüze Anılarla Radyo – Televizyon. İstanbul: T.C. Maltepe Üniversitesi Yayınları No:14, Meslek Yüksekokulu Yayınları No: 1.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur (1980). Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna: TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No. 442.
• KÜTÜKÇÜ, Tamer (2012). Radyoculuk Geleneğimiz ve Türk Musikisi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• SÖNMEZ, Veysel ve ALACAPINAR, Füsun G. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Telsiz Dergisine, Periodicals of Hakkı Tarık Us Collection’dan erişim sağlanmıştır. No: 2200, (HTU No. 1275), Erişim Tarihi: 01.02.2019, http://www.tufs.ac.jp/common/fs/asw/tur/htu/list2.html#t
• Telsiz, (1927). (30 Haziran 1927, no. 1- 7 Temmuz 1927, no. 2 – 14 Temmuz 1927, no.3 – 21 Temmuz 1927, no.4 – 28 Temmuz 1927, no.5 – 4 Ağustos 1927, no.6 – 11 Ağustos 1927, no.7 – 18 Ağustos 1927, no.8 – 25 Ağustos 1927, no.9 – 1 Eylül 1927, no.10 – 8 Eylül 1927, no.11 – 15 Eylül 1927, no.12 – 22 Eylül 1927, no.13 – 29 Eylül 1927, no.14 – 28 Ekim 1927, no.16 – 10 Kasım 1927, no.17 – 14 Kasım 1927, no.18).
• Vakit Gazetesi, (1927). Radyo Programları. 10. Sene, sayılar: 3509, 3510, 3511, 3512, 3513, 3514, 3515, 3516, 3517. 11. Sene, sayılar: 3518, 3519, 3520, 3521, 3522.