A PRACTICE OF FOLK LAW WHICH WAS INVENTED ON THE BASIS OF MARRIAGE AND OWNERSHIP

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 27, 501 - 515, 20.09.2019

Mustafa Aça , Melike Sağlam

https://doi.org/10.12981/mahder.599666

Cited By: 1

Öz

To
head mostly towards oral history narratives becomes state of necessity in the
way for process and practices of traditional folk life to be followed under
chronologic course. A lot of components of folk life, such as practices of folk
(public) law, which have not registered due to their informal quality, are able
to be determined from primary oral sources as well as detecting in the form of
the anonymized narratives. During processes of following of folk life, not only
general and regional representations can be encountered but also local ones of
which following-up is possible in far more limited area. As a matter of fact,
taking over-property (ownership) based marriages which constitute heart of this
study had been practised till the late 1920s at some settlements connected to
today’s Of and Hayrat districts of Trabzon city. During periods when
traditional life and the extended family model are prevalent, in addition to
the fact that women who spouse had died are forced to the marriage by members,
who have already been married, of powerful families for the purpose of taking
over property, taking over the abandoned (become ownerless/unclaimed) property
by powerful families through symbolic actions constitutes fundamental problem
of this study in invention aspect. Oral history narratives which contain
examples of both cases were handed down new generations over experiences and
narratives of primary sources who have not lived today, and they gained
anonymous character in time. Narratives constituting population of article were
determined from old-aged source persons at some settlements connected to Of and
Hayrat districts by way of using methods and techniques of field study. In this
study, the fact that taking over-property based marriages and actions-for
laying claims (ownage) to the ownerless property have become an indigenous folk
practice by legitimizing over tradition and belief arguments was discussed
through dimensions of culture/tradition invention and social history.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, folk law, ownership, marriage, oral history

EVLİLİK VE MÜLKİYET TEMELİNDE İCAT EDİLMİŞ BİR HALK HUKUKU UYGULAMASI

Öz

Geleneksel halk hayatının süreç ve uygulamalarının
kronolojik seyirde takip edilmesi yolunda çoğu zaman sözlü tarih anlatılarına
yönelmek zorunluluk halini almaktadır. Halk hukuku uygulamaları gibi enformel
niteliğinden ötürü kayda geçmeyen pek çok halk hayatı bileşeni birincil sözlü
kaynaklardan tespit edilebildiği gibi anonimleşmiş anlatılar şeklinde de tespit
edilebilmektedir. Halk hayatının takibi süreçlerinde genel ve bölgesel
temsillerle karşılaşılabildiği gibi çok daha sınırlı bir alanda takibi mümkün
olan yerel temsillerle de karşılaşılabilmektedir. Nitekim bu çalışmanın
merkezini oluşturan mülkiyeti devralma esaslı evlilikler 1920’lerin sonlarına
kadar Trabzon’un bugünkü Of ve Hayrat ilçelerine bağlı bazı yerleşimlerde tatbik
edilmiştir. Geleneksel yaşamın ve geniş aile modelinin yaygın olduğu dönemlerde
eşi ölmüş kadınlara ait mülklere icat edilmiş bir gelenek aracılığıyla,
muktedir ailelerin zaten evli olan üyelerince evlilik yoluyla el konulmasına ek
olarak kimi durumlarda bu eylemin simgesel uygulamalar la gerçekleştirilmesi
araştırılmaya muhtaç bir konu olarak dikkat çekmektedir. Uygulama örnekleri, bugün
hayatta olmayan birincil kaynakların şahitliklerinde gerçekleşmiş, anlatımlar
aracılığıyla yeni kuşaklara aktarılmış ve zamanla anonim karakterli anlatılar
halinde yolculuklarına devam etmişlerdir. Nitekim makalenin evreni oluşturan
anlatımlar, Of ve Hayrat’a bağlı kimi yerleşimlerde yaşayan ve aile
büyüklerinden dinledikleri anlatımları hafızalarında muhafaza eden yaşları
ilerlemiş kaynak kişilerden alan araştırma yöntem ve teknikleri kullanılmak
suretiyle tespit edilmiştir. Çalışmada mülkiyeti devralma esaslı evliliklerin
ve sahipsiz mülkiyetin sahiplenilmesine dönük eylemlerin, gelenek ve inanç
argümanları üzerinden meşrulaştırılarak yöreye özgü bir halk hukuku uygulaması
halini alması, kültür/gelenek icadı ve sosyal tarih boyutları ile tartışılmıştır.

 

Anahtar Kelimeler

Trabzon, halk hukuku, mülkiyet, evlilik, sözlü tarih

Kaynakça

• Yolcu, Mehmet Ali (2014). Türk Kültürüne Evliliğe Bağlı Tabu ve Kaçınmalar. Konya: Kömen Yayınları.Nirun, Nihat (1994). Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.Özkaya, Yücel(1977). Osmanlı İmparatorluğunda Âyânlık. Ankara: A.Ü. D.T.C.F Yayınları.Bay, Abdullah Bay (2007). Trabzon Eyaletinde Mütegallibe Hareketleri ve Âyânlık (1750-1850). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi.Hezarfen, Ahmet (2004). Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası-2: Osmanlı Arşiv Belgeleri. İstanbul Kaynak Yayınları.Freyer, Hans (1967). Sosyolojiye Giriş. (Çev.: Nermin Abadan), Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.Yıldırım, Dursun (1998b). “Tarih Yazımı ve Sözlü Ortam Kaynakları”. Türk Bitiği-Araştırma/İnceleme Yazıları, s. 87-101, Ankara: Akçağ Yayınları.Yıldırım, Dursun (2004). "Sözel Tarih Belgesi: Sözel Tarih Metinleri", Türkbilig, S.8, s.131-154.Caunce, Stephen (2001). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (Çev.: Bilmez Bülent Can-Alper Yalçınkaya), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Ersoy, Ruhi (2009). Sözlü Tarih Folklor İlişkisi-Baraklar Örneği. Ankara: Akçağ Yayınları.Ersoy, Ruhi (2004). “Sözlü Kültür ve Sözlü Tarih İlişkisi Üzerine Görüşler”. Millî Folklor, S. 61, s. 102-110.
• Örnek, Sedat Veyis (1995). Türk Halkbilimi, Kültür Bakanlığı Yayını. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.Erdentuğ, Nermin (1967). “Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, S. 4, s. 27-64.Erdentuğ, Nermin (1969). “Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, S. 5, s. 231-266.Erdentuğ, Nermin (1971). “Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, S. 6, s. 1-28.Erdentuğ, Nermin (1972). “Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, S. 7, s. 5-16.Balaman, Ali Rıza (2002). Evlilik Akrabalık Türleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.Sezen, Lütfi (2005). “Türkiye’de Evlenme Biçimleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 2, s. 185-195.Morgan, Lewis Henry (1986). Eski Toplum Ya Da İnsanlığın Barbarlık Döneminden Geçerek Yabanıllıktan Uygarlığa Yükselmesi Üzerine Araştırmalar-I, (Çev.: Ünsal Oskay), İstanbul: Payel Yayınevi.Morgan, Lewis Henry (1987). Eski Toplum Ya Da İnsanlığın Barbarlık Döneminden Geçerek Yabanıllıktan Uygarlığa Yükselmesi Üzerine Araştırmalar-II, (Çev.: Ünsal Oskay), İstanbul: Payel Yayınevi.Reed, Evelyn (1994). Kadının Evrimi-Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye. (Çev.: Şemsa Yeğin), İstanbul: Payel Yayınevi.