Öz
“Dede
Korkut Kitabı”nın boyları belli bir kahraman etrafında cereyan eden olayları
aktarmaktadır ve bu durum ozan Korkut’un adıyla ilişkilendirilmiş Oğuznamelerin
iki düzlemi (kompozisyon özellikleri ve şiir sanatı) hakkında fikir söylemek
için ciddi esastır. “Dede Korkut Kitabı”nı tertip eden kâtip, muhakkak her biri
bağımsız olarak mevcut olan on iki oğuz boyunu tek kitapta bir araya
getirmiştir. “Dede Korkut Kitabı”nın boylarında olayların gelişimindeki
süreksizlikte görülen kompozisyon düzensizliği de bununla ilgilidir. “Dede
Korkut Kitabı”nın bazı boyları aynı kahramanla, benzer olaylarla ilgili olsa
da, kronolojik açıdan bunların kitapta farklı düzenlemelerle yer alması
gerekirdi. Örnek olarak, öncelikle Salur Kazan hakkındaki bilginin (ikinci,
dördüncü, on birinci boylar) ikinci boyda verildiğine dikkat edebiliriz. Bu
boyda Kazan Han oğlu Uruz, bağımsız konumdadır, hatta beyler avlanmaya giderken
ona üç yüz yiğitle yurdu korumak görevi verilir. Dördüncü boyda Kazanın oğlu
yetkinlik yaşına yeni ermiş ve boyda söz edildiği gibi “baş kesip kan
dökmemiştir”. Kazan Han avlanmayı ve savaşmayı öğretmek amacıyla Uruz’u
kendisiyle beraber ava götürür. Böylece, ikinci boya nispetle bu boy bünyesinde
daha eski çağın olaylarını bulundurur. Oğuzname geleneğinin kompozisyon
özelliği, Oğuz varislerinin destanları için karakteristik olan nazım
kısımlarının nesirle verilmesinde görülmektedir. Pek çok Türk destanında olduğu
gibi Dede Korkut Kitabında da şiirle adeta kahramanların diyalogları ve
atışmaları verilmektedir. Bu açıdan, Dede Korkut dilinin heyecan verici katmanı
doğrudan terennüm (apologetik) muhtevalı
şiirlerle ortaya konulur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BARTOLD, Vasiliy Vladimiroviç (1962). Kniga Moego Deda Korkuta. Oguzskiy Geroiçeskiy Epos. (Haz.: V. M. Jirmunskiy ve A. N. Kononov). Moskova-Leningrad: Nauka.
- GORDLEVSKİY, Vladimir Aleksandroviç (1961). İz Nablyudeniy Nad Tureskoy Pesnyu, İzbrannıe Soçineniya. Tom II, Moskova: İzdatelstvo Vostoçnoy Literaturı.
- GÖKYAY, Orhan Şaik (2006). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. KOROĞLU, Haluk (1999). Oğuz Kahramanlık Eposu. Bakü: Yurt Yayınları.
- WALTZ, René (1953). La création poétique. Essai d’ analyse (Bibliothéque de philosophie scientifique). Paris: Flammarion.
Öz
Clans
of Dede Qorqut narrates events occurring around a certain hero and such a
condition was a serious base to offer opinion about two levels (characteristics
of composition and poetry) of Oghuzname which were related to the name of bard
Qorqut. The clerk who was compiling the book of Dede Qorqut in a single book
collected all twelve books each of which belongs to separate oghuz clan
independently. Irregularity of composition seen in discontinuity of
developments of the events in clans of the book of Dede Qorqut is also related
to this matter. Although some clans of
Dede Qorqut are related to the same hero and similar events, in chronological
perspective, they should have been appearing in the book with different
arrangements. For Instance, we can pay attention to the fact that information
on Salu Kazan (second, fourth, eleventh clans) is firstly given in the second
clan. In this clan, Kazan Han’s son Uruz is in independent condition, moreover,
when the men go hunting, he is accredited to protect the homeland with three
hundred brave men. In the fourth clan, the son of Kazan has just reached the
age of competence and “did not shed blood by beheading”. Kazan Han takes Uruz
with him for hunting in order to teach him hunting and fighting. Hence, in
comparison to the second clan, this clan incorporates events of more historic
ages.
Composition
features of Oghuzname tradition are seen in verse presentation of prose
sections that is classical for the epics of Oghuz successors. As in many epics
of the Turks, in the book of Dede Qorqut, dialogues of the heroes and their
alterations are illustrated in poems. Therefore, exciting layer of Dede Qorqut
language is directly revealed by poems with apologetic content.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BARTOLD, Vasiliy Vladimiroviç (1962). Kniga Moego Deda Korkuta. Oguzskiy Geroiçeskiy Epos. (Haz.: V. M. Jirmunskiy ve A. N. Kononov). Moskova-Leningrad: Nauka.
- GORDLEVSKİY, Vladimir Aleksandroviç (1961). İz Nablyudeniy Nad Tureskoy Pesnyu, İzbrannıe Soçineniya. Tom II, Moskova: İzdatelstvo Vostoçnoy Literaturı.
- GÖKYAY, Orhan Şaik (2006). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. KOROĞLU, Haluk (1999). Oğuz Kahramanlık Eposu. Bakü: Yurt Yayınları.
- WALTZ, René (1953). La création poétique. Essai d’ analyse (Bibliothéque de philosophie scientifique). Paris: Flammarion.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Halk Bilimi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Aralık 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 8 Kasım 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 12 Sayı: 28 |
