CEMÂL SÂFİ'NİN ŞİİRLERİNDE ALKIŞ VE KARGIŞLAR

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 29, 217 - 235, 15.03.2020

Kayhan Şahan

https://doi.org/10.12981/mahder.681894

Öz

İnsan,
mutlak otoriteden tarih boyunca bir şeyler istemiştir. Kendisi için; ailesi,
ülkesi ya da tüm insanlık için taleplerde bulunmuştur. Bu
talepler ve bunların istenmesi, doğrudan güce sahip olmak/olmamakla
ilişkilendirilir bir durumdur. Birinin mutlu, iyi olmasını isteyip
gerçekleştirememek ya da kötü olmasını umut edip beklemek teorik olarak benzer
kaynaklardan beslenmektedir. Dolayısıyla insan, her ikisi için de gücü
yetmediği durumlarda yardımı mutlak otoriteden umar ve taleplerini bazı kalıp
ve bu kalıpların genişletildiği/değiştirildiği formlarla sunar. Alkış, iyi
dileklerin temennisi iken kargış, kötü dileklerin dile getirilmesidir.

Alkışlar
– kargışlar varlığını hayatın içinde, sözlü kültürde devam ettirdiği için çağın
getirileri, değişen ihtiyaçlar, koşullar altında değişimlere uğrayabilmektedir.
Varlığını olduğu gibi koruyan alkışlar - kargışlar yanında güncellemeler ve
yeni yaratımlar da dilde yerini almaktadır.

Tümüyle
insanî olan, mutlak güçten yardım isteme güdüsü elbette dile ve buradan da
edebi dile sıçramıştır. Şairler ait oldukları toplumun bir parçası olarak zaman
zaman alkış ve kargışlarını şiir dili vasıtasıyla ortaya koymuşlardır. Vurgun,
Sende Kalmış, Kıyamete Kırk Kala isimli eserleri ve bunlar
içinden bestelenmiş birçok şiiri ile ünlenmiş Cemâl Sâfi de şiirlerinde mutlak
otoriteden iyi ve kötü dileklerde bulunmuştur. Bu çalışmada, Cemal Safi’nin
şiirlerindeki alkış ve kargış unsurları belirlenerek bunların şairin
poetikasındaki yeri örnekler üzerinden çözümlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Cemâl Sâfi, Alkış, kargış, dua, şiir

BLESSINGS AND CURSES ON CEMÂL SÂFİ’S POEMS

Öz

Mankind always
needed something from absolute authority throughout history. He always demanded
something for the sake of his family, country or the humanity itself. Those
demands and their statue of being required are a statue that associated with
having a direct power or vice versa. To want someone to be good but not being
able to make it happen or wishing someone that something bad happens to someone
and waiting for it are theoretically the same. Hence, when mankind is not
powerful enough for both, he seeks help from absolute authority and presents
its requests with some patterns and in some forms, whose patterns are
broadened/altered. While blessing is a way of showing regards, cursing is a way
of showing bad wishes.

Since applauses
– imprecations continue their existences in life and oral culture, returns of
the age and changing needs might go through some changes under the
circumstances. Aside from applauses – imprecations which keep their existences
as it is, also updates and new creations take their places inside the language.

The instinct of
wanting help from the absolute power, which is totally humane, have of course
jumped to language and from there to literary language. Poets, as a part of
their community, from time to time presented their applauses and imprecations
through poetic language. Cemâl Sâfi who made a name for himself with his works
Vurgun, Sende Kalmış, Kıyamete Kırk Kala and with many poems inside these
works, also has good and bad wishes from absolute authority. This work is made
for the determination of means of blessings and cursings in Cemal Safî's poems
and their place in his poetry will be examined on examples.

Anahtar Kelimeler

Blessing, curse, Cemâl Sâfi, poem

Kaynakça

• Aça, M. (2002, Kış). Tıva Türklerinin Alkışları (Algış-Yöreel) Üzerine Notlar. Millî Folklor, 7(56), 166-178.
• Akalın, S. L. (1990). Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Albayrak, N. (2010). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Sözlüğü (2. Baskı b.). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Artun, E. (1999). "Günümüz Adana Âşıklık Geleneğinde Alkış Kargış" 3. Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, s. 111-122.
• Aydın, H. (2007). “Reklamlarda Sloganlaşan Alkış”, Millî Folklor, S. 75, s. 24-26.
• Bars, M. E. (2014), “Manas Destanı’nda Alkış ve Kargışlar”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 2/1, s. 200-213.
• Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru - İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar - (2 b.). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Cassirer, E. (1980). İnsan Üstüne Bir Deneme. (N. Arat, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çamkara, A. (2007). “Teknoloji Ve Kültürel Endüstri: “Web”ten “Cep”e Alkışların Dönüşümü”, Millî Folklor, S. 75, s. 27-29.
• Çevik, M. (2015). “Bedduanın Estetik İfadesi: Mânilerde Kargışlar”, Türkbilig, S. 30, s. 1-21.
• Dursun, A. (2011). Bedduaların Estetiği. IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, 2, s. 435-442. Muğla.
• Duymaz, A. (2000). Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar. Millî Folklor, 6(45), 15-21.
• Elçin, Ş. (1998). Halk Edebiyatına Giriş (5. Baskı b.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ersoy, R., Akpınar B. (2009). “Dede Korkut Metinlerinden Hareketle Sivas’ta Yaşayan Atasözleri, Deyimler, Alkış ve Kargışlar Üzerine Bir Araştırma”, Türkbilig, S. 18, s. 103- 121.
• Ersoylu, H. (2012). Türk Dilince Dualar, Beddualar Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ersöz, S. (2014). Türkiye Türkçesi Doğu Grubu Ağızlarında Bedduaların İşlevleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 14(2), 29-46.
• Harmancı, M. (2012). “Dede Korkut Hikâyelerindeki Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Yaklaşım”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 23, s. 1 – 17.
• Kapağan, E. (2014). Gök Tanrı İnancı ve Bu İnanç Sisteminin İçinde Alkış, Dua ve Dilekler. Turkish Studies(9/3), 801-810.
• Kaya, D. (1997). Dualar ve Beddualar. Türklük Bilimi Araştırmaları(4), 99-121.
• Kazan, Ş. (2009). “Klasik Türk Şairlerinin Dilinden Beddualar”, Turkish Studies, 4/2 Winter, s. 777-821.
• Kemaloğlu, M. (2011). “Terekeme – Karapapak Türklerinde Dualar (Alkışlar) ve Beddualar (Kargışlar)”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 26; s. 95-114.
• Kırcı, E. (1998). Türkiye Türkçesiyle Azerbaycan Türkçesi'nde Dualar Alkışlar ve Beddualar Kargışlar. Millî Folklor, 5(388), 74-80.
• Kocaer, S. (2007). “Bir Sosyal Kontrol Aracı Olarak Beddualar ve İnternet”, Millî Folklor, S. 75, s. 30-33.
• Kurnaz, C. "Felek", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/felek#2-edebiyat (28.01.2020).
• Özmen, M. (2000, Eylül). Alkış ve Kargışlarda Cümle ve Anlatım Özellikleri. Türk Dili, 8(585), 280-293.
• Sâfi, C. (tarih yok). Kıyamete Kırk Kala. Ankara: Minpa.
• Sâfi, C. (tarih yok). Sende Kalmış. Ankara: Minpa.
• Sâfi, C. (tarih yok). Vurgun (11. Baskı b.). Ankara: Minpa.
• Sevinçli, V. (2016). “Türk Kültüründe Alkış / Kargış ve Adilcevaz Örneği”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 52, 97-125.
• Şenel, M. (2009). “Küfür Etmenin, Lanet ve Beddua Okumanın Çağdaş Yolu: Şarkı ve Türküler”, Turkish Studies, 4/8 Fall, s. 2141-2165.
• Terzioğlu, Ö. (2007). Alkış ve Kargışların, Sözlü Kültürdeki Yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden Üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri. Millî Folklor(75), 34-37.
• Tonga, N. (2009). “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Beddua Şiirleri”, Lanet Kitabı, Ed. Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi, İstanbul, s. 471-494.
• Turgut, A. (2011). Türk Halk Anlatılarında Kalıplaşmış Sözler Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir, 166 s.
• Tüzin, D. (2007). “Dilek Sözlerine Kentsel Alanda Yeni Söylem: Elektronik Posta Duaları”, Millî Folklor, S. 75, s. 43-45.
• Yılmaz, O. (2014). “Toprak Başa, Baş Toprağa” Tarihî Bir Türk Kargışının Klasik Türk Şiiri’ne Yansımaları. Millî Folklor(101), 171-181.