GELENEKSEL KUMAŞ ÖRNEKLERİNDEN AĞABANİ / ABANİ / AĞBANİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 29, 294 - 307, 15.03.2020

Ebru Çatalkaya Gök

https://doi.org/10.12981/mahder.687924

Cited By: 1

Öz

Geleneksel kumaşlar dokundukları
zamana, hammaddeye ve işçiliğin kalitesine göre önem kazanmaktadırlar. Yazılı
ve görsel kaynaklarda beyaz zemin üzerine sarı ipekle işlenmiş kumaş olarak
tanımlanan abani de önemli dokuma örneklerinden birisidir. Tarihi dönemlerde
halk tarafından abani sarık olarak bilinen bu kumaş türü tüccarlar tarafından ulema
sınıfından ayırt edilmek için kullanılmıştır. Hint menşeili olan bu kumaşın
taklitleri zaman içerisinde Bursa’da da dokunmaya başlamıştır. XX. yüzyılın
başlarında yarı otomatik tezgahlara rağmen bu kumaşın el tezgahlarında
dokunmaya devam ettiği belgelerde görülmektedir. Günümüzde ise artık
üretilmemektedir. Çalışmanın amacı abani
kumaşların tekrar dokunabilmesi için kimlik bilgilerinin oluşturulmasıdır.
Abani kumaşlar iki teknik ile üretilmiştir. Bu nedenle çalışmanın evreni abani
kumaşlar, örneklemi ise dokuma tekniği ile üretilen abani kumaşlar olarak
belirlenmiştir. Ulaşılabilen kumaş örneklerinin iplik, teknik ve motif
özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. Çalışmada dört bölümden
oluşmaktadır. Birinci bölümde; abani kelimesinin kökeni üzerinde durularak,
tarihi gelişimi ele alınmıştır. İkinci bölümde; abani kelimesinin yazılı
kaynaklardaki tanımları üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde; abani
kumaşlarının motif, kompozisyon ve teknik özellikleri ile kullanım alanları
hakkında bilgi verilmiştir. Dördüncü bölümde ise; çalışma bütünüyle değerlendirilerek
sonuç bölümü ile tamamlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Abani, ağabani, ağbani, geleneksel kumaş, kumaş analizi

TRADITIONAL FABRIC SAMPLES: AGABANI / ABANI / AGBANI

Öz

Traditional fabrics are getting more  important according to their datedness, raw
material and the quality of workmanship. Abani, which is defined as a fabric
embroidered with yellow silk on white background in written and visual sources,
is one of the important weaving examples. In historical times, this type of
fabric, known to the public as turban, was used by traders to distinguish it
from the Ulema class. In historical times, this type of fabric was known to the
public as a imamah and was used by traders to distinguish it from the Ulema
class. The imitations of this fabric, which is of Indian origin, started to be
woven in Bursa over time. It is seen in the documents that this fabric
continued to be woven on hand looms in the beginning of XX century, despite the
semi-automatic looms. Today, it is no longer produced. The purpose of the study
is to create identification information so that abani fabrics can be weaved
again. The fabrics are produced with two techniques. For this reason, the
universe of the study is abani fabrics,  the
sample is determined as abani fabrics produced by weaving technique. Detailed
information is given on the yarn, technical and motif features of the fabric
samples that can be reached. The study consists of four parts. In the first
part; the origin of the word abani is emphasized and its historical development
is discussed. In the second part; Definitions of the word abani in written
sources are emphasized. In the third part; Information about motif, composition
and technical properties of abani fabrics and their usage areas are given. In
the fourth part; The study is evaluated in its entirety and completed by the
conclusion.

Anahtar Kelimeler

Abani, agabani, agbani, traditional fabric, fabric anlaysis

Kaynakça

• ASLAN, Rukiye. (2006). 16. Yüzyıl Ortalarında Bursa (A-84 ve A-202 Numaralı Bursa Şer'iyye Sicillerine Göre), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
• ASLANAPA, Oktay. (1984). Türk Sanatı I-II. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ATALAYER, Günay (1993). “Dünden Bugüne Anadolu’da Kumaş Dokuma Sanatı”, Türk Kültüründe Sanat ve Mimari, İstanbul, 41-72.
• AYVERDİ, İlhan. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Lugatı.
• BAKIRCI, Naci. (2012). Konya Müzesi Kumaş Kataloğu Saray’dan Dergah’a. Konya: Bahçıvanlar Basım Sanayi.
• BÜNGÜL, Nurettin Rüştü. (1977). Eski Eserler Ansiklopedisi. Tercüman Gazetesi 1001 Temel Eser: Kervan Kitapçılık.
• CHAUDHURI, Susil. (1969). Trade and Commercial Organisation in Bengal, with Special Reference to the English East India Company 1650-1720, Yayınlanmamış Doktora Tezi, The University of London, Doctor of Philosophy.
• CHAUDHURI,  K. N. (1978). The Trading World of Asia and the English East India Company: 1660-1760. New York: Cambridge University Press.
• ÇELİK, Kürşat. (2013). “19. Yüzyılın Sonu İle 20. Yüzyılın Başlarında Surı̇ye’de Dış Tı̇caret”. Tarih Okulu Dergisi (TOD). (XVI), 705-738.
• DÖLEN, E. (1992). Tekstil Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları No: 92/1 Matbaa Eğitimi Bölümü Yayın No:6.
• ERGÜR, A. (2002). Tekstil Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• YAĞAN, Şahin Yüksel. (1978). Türk El Dokumacılığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• FARLEY, J. Lewis. (1862). The Resoursces of Tukey Considered with Especial Reference to The Profitable Investment of Capital In The Ottoman Empire. London: Longman, Green, Longman and Roberts.
• GÖRÜNÜR, Lale. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminden Kadın Giysileri: Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonu. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Yayınları.
• İNALCIK, Halil. (1980), “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar II Özel Sayısı, 1–65.
• İNALCIK, Halil. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası.
• KOÇU, Reşad, Ekrem. (2015). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. İstanbul: Doğan Kitap., 1.Baskı.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S.(1983). Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• MILBURN, William (1813). Oriental Commerce: Containing a Geographical Description of the Principal Places in The East Indies, China and Japan with Their Produce, Manufactures and Trade, Including the Coasting or Country Trade From Port to Port. London: Printed Fort he Author, and Published by Black, Paryy & Co. No. 7, Leadenhall Street.
• MORTIMER, Thomas (1810). A General Dictionary of Commerce, Trade, and Manufactures: Exhibiting Their Present State in Every Part of the World and Carefully Compiled from the Latest and Best Authorities. London: Printed for Richard Phillips, Bridge-Street, Blackfraiars.
• ÖNDER, M. (1998). Antika ve Eski Eserler Kılavuzu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÖZ, Tahsin. (1951). Türk Kumaş ve Kadifeleri II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• ÖZBEL, Kenan. (1948). El Sanatları III, Eski Türk Kumaşları. Kılavuz Kitaplar IX. CHP Halkevleri Bürosu.
• ÖZEN, Mine, Esiner. (1982). “Türkçe’de Kumaş Adları”. Tarih Dergisi, Fatih Sultan Mehmed’e Hatıra Sayısı (33), 291-340.
• PAKALIN, Mehmet, Zeki. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• QUARTE, Donald. (2011). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü. (Cilt 2.basım). İstanbul: İletişim Yayıncılık A.Ş.
• SAMİ, Şemseddin. (2017). Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• SELCEN, Nazmi Aziz. (1922). Türkiye’nin Sıhhi-i İctimâi Coğrafyası Konya Vilayeti. Ankara: Çizgi Kitabevi.
• TEZCAN, Hülya. (1993). Atlaslar Atlası – Pamuklu, Yün ve İpek Kumaş Koleksiyonu. İstanbul: Yapı Kredi Koleksiyonları.
• TEZCAN, Hülya. (2017). Bursa’nın İpeklisi (Tarihi, Ticareti, Pamukluları ve İpeklileriyle Ünlü Bursa). Bursa: Bursa Kültür A.Ş.
• TOPARLI, Recep. (2000). Ahmet Vefik Paşa Lehce-i Osmânî. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları:743, Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi: 1, Eski Sözlükler Dizisi: 3.
• YILMAZ, İsmail. (2014). Ali Cevad’ın El Yazması Seyahatnameleri Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisas Tezi, Bilecik Şeyh Edabali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ZANKOWICH, Paul. (1956). The Craftsmen of Colonial New York City, Yayınlanmamış Doktora Tezi, New York University The School of Education.