Öz
Studying animal names provides extremely important data for us to analyze culture in depth. Various animals (horse, mountaingoat, deer, etc.) have a considerable place in Turkish culture. In the vocabulary of the Turkish language, there are many names for wild animals and livestock animals. The Turkish peoples, who spread over a wide geography from the Balkans to Siberia, named animals according to various criteria. Inparticular, the colors, stains, andmarks of animals such as horses, sheep, goats, deer, and cattle have been essential criteria in the classification of these animals. In addition to the secriteria, the age of animals is also a significan tfactor in naming them. The Republic of Tuva has geography suitable for both wild animals and animals such as horses, cattle, deer, sheep, goats, andcamels. Tuvinians gave various names to animals such as bear, marmot, wolf, roedeer, wildgoat, horse, sheep, dog, cow, reindeer, goat, yak, deer, andcamel. Inthisstudy, the names that Tuvinians give to animals according to their ages will be examined. These names will be compared with the Old Turkish period and information will be given about their etymologies.
Anahtar Kelimeler
Tuvan Turkish animal name word formation language contact onomastics
Kaynakça
- Arat, Reşit Rahmeti (1999). Kutadgu bilig I, (Metin). Ankara: TDK Yay.
- Arat, Reşit Rahmeti (2003). Kutadgu bilig II (Çeviri). Ankara: TTK Yay.
- Arat, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu bilig III (İndeks). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- Arıkoğlu, Ekrem (2000). Tuva Türklerinde gırtlaksı ünlüler, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, s. 543-547.
- Aydın, Erhan (2014). Orhon yazıtları, Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor. Konya: Kömen.
- Aydın, Erhan (2016). Eski Türk yazıtlarında bitkiler ve hayvanlar”. Türk Kültürü, Bahar 2016, ss. 1-51
- Aydın, Erhan (2018). Taşa kazınan tarih, Türklerin ilk yazılı belgeleri, İstanbul: Kronik.
- Aydın, Erhan (2019). Sibirya’da Türk izleri, Yenisey yazıtları. İstanbul: Kronik.
- Battulga, Tsendiin (2005). Mongolın runi biçgiyn baga dursgaluud. Ulaanbaatar.
- Besli, Ertan (2010). Eski ve orta Türkçe hayvan isimlerinin etimolojisi, İstanbul: İÜ, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Clauson, Sir G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
- Çoruhlu, Yaşar (2019). Türk sanatında hayvan sembolizmi, CI, CII. İstanbul: Ötüken.
- Darbaa, Yuriy (2010). Tıva dugayında 99 aytırıgga harıılar. Abakan: Jurnalist.
- Darja, Vyeçeslav ( 2009). Traditsionniye mujskiye zanyatiya Tuvintsev, Kızıl: Tuvinskoe Knijnoe İzdatel’stvo
- Derleme Sözlüğü (1993). On İki Cilt, Ankara: TDK Yayınları.
- Dorju, M. D. (2011). Tıva dıldıŋ dialekt slovarı, Kızıl.
Öz
Hayvan adlarını incelemek bir kültürü derinlemesine analiz edebilmemiz için son derece önemli veriler sunmaktadır. Türk kültüründe çeşitli hayvanların (at, dağ keçisi, ayı, geyik vb.) önemli bir yeri olmuştur. Türk dilinin söz varlığında özellikle av hayvanlarına ve besi hayvanlarına ait çok sayıda adlandırma mevcuttur. Sibirya’da Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada yaşayan Türk halkları, hayvanlara çeşitli ölçütlere göre adlar vermiştir. Bilhassa at, koyun, keçi, geyik, sığır vb. hayvanların renkleri, taşıdıkları lekeler, işaretler bu hayvanların sınıflandırılmasında önemli birer ölçüt olmuştur. Bu ölçütlerin yanı sıra hayvanların yaşları da onların isimlendirilmesinde önemli bir faktördür. Tuva Cumhuriyeti, hem yaban hayvanlarının hem de at, sığır, geyik, koyun, keçi, deve vb. hayvanların yaşamasına elverişli bir coğrafyaya sahiptir. Tuvalar karaca, yaban keçisi; at, koyun, inek, Ren geyiği, keçi, yak, sığın ve deve gibi hayvanlara çeşitli isimler vermişlerdir. Bu çalışmada Tuvaların hayvanlara yaşlarına göre verdikleri isimler incelenecektir. Bu isimler Eski Türkçe dönemi ile karşılaştırılacak ve etimolojileri hakkında bilgi verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Tuva Türkçesi Hayvan adı Söz yapımı Dil ilişkileri Ad bilimi
Kaynakça
- Arat, Reşit Rahmeti (1999). Kutadgu bilig I, (Metin). Ankara: TDK Yay.
- Arat, Reşit Rahmeti (2003). Kutadgu bilig II (Çeviri). Ankara: TTK Yay.
- Arat, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu bilig III (İndeks). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- Arıkoğlu, Ekrem (2000). Tuva Türklerinde gırtlaksı ünlüler, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, s. 543-547.
- Aydın, Erhan (2014). Orhon yazıtları, Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor. Konya: Kömen.
- Aydın, Erhan (2016). Eski Türk yazıtlarında bitkiler ve hayvanlar”. Türk Kültürü, Bahar 2016, ss. 1-51
- Aydın, Erhan (2018). Taşa kazınan tarih, Türklerin ilk yazılı belgeleri, İstanbul: Kronik.
- Aydın, Erhan (2019). Sibirya’da Türk izleri, Yenisey yazıtları. İstanbul: Kronik.
- Battulga, Tsendiin (2005). Mongolın runi biçgiyn baga dursgaluud. Ulaanbaatar.
- Besli, Ertan (2010). Eski ve orta Türkçe hayvan isimlerinin etimolojisi, İstanbul: İÜ, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Clauson, Sir G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
- Çoruhlu, Yaşar (2019). Türk sanatında hayvan sembolizmi, CI, CII. İstanbul: Ötüken.
- Darbaa, Yuriy (2010). Tıva dugayında 99 aytırıgga harıılar. Abakan: Jurnalist.
- Darja, Vyeçeslav ( 2009). Traditsionniye mujskiye zanyatiya Tuvintsev, Kızıl: Tuvinskoe Knijnoe İzdatel’stvo
- Derleme Sözlüğü (1993). On İki Cilt, Ankara: TDK Yayınları.
- Dorju, M. D. (2011). Tıva dıldıŋ dialekt slovarı, Kızıl.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dil Çalışmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Eylül 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 13 Sayı: 32 |
