SÜSLEYİCİ BİR GEREÇ OLARAK DÜĞME VE OSMANLI DÖNEMİNDE KULLANILAN ÖRME DÜĞMELER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 32, 1526 - 1538, 15.12.2020

Mine Can

https://doi.org/10.12981/mahder.801401

Öz

Giysiyi tamamlayan aksesuarlardan biri olan düğmenin eski çağlardan beri kullanıldığı bilinmektedir. Geçmişte düğme çok özen gösterilerek tasarım ve imalatı yapılan, giyilen giysileri tamamlayan, özel taşlar ya da altın, gümüş gibi değerli metallerden hazırlanan, kullanan kişinin statüsünü belirleyen ve sadece görünümünü değil kişiliğini de sembolik olarak gösteren çok önemli bir unsurdur. İnsanların giydikleri giysilerin üzerindeki düğmeler basit bir ilikleme aracı değil, gerçekten giyen kişinin zenginlik ve makam göstergesi olarak kabul edilmiştir.
Tarih boyunca pek çok medeniyette olduğu gibi Osmanlı döneminde de düğme yapımına önem verilmiştir. Özellikle giyim kuşamı yönlendiren bir merkez olan Osmanlı sarayında servet ve kudreti temsil eden kişilerin son derece kıymetli kumaşlardan üretilmiş giysilerinde, elmas, yakut, firuze, yeşim ve zümrütten yapılmış düğmeler kullanılmıştır. Bunlar arasında altın veya gümüşten çekilen çok ince teller aracılığı ile örülerek oluşturulmuş olan düğmeler oldukça dikkat çekicidir. Bu düğmeler çoğunlukla dönemin karakteristik giysileri olan cepken, bindallı, üçetek gibi elbiselerde kullanılmıştır. Şekilleri yuvarlak ya da damla biçiminde olan düğmeler, kağıttan hazırlanan bir dolgu üzerine, sim ya da sırma kullanılarak özel bir örme tekniği ile oluşturulmuştur.
Bu çalışmada, Osmanlı döneminde düğmenin önemi ve özel bir örme tekniği ile hazırlanmış olan düğmelerin yapım özellikleri üzerinde durulmuş, ayrıca düğmenin tarihçesi hakkında da bilgi verilmiştir. Çalışmanın moda ve kültür tarihine ilişkin mirasın belgelenmesi ve el sanatları alanında bundan sonra yapılacak yeni araştırmalara kaynak oluşturması bakımından faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Osmanlı, El sanatları, Örme, Düğme

BUTTON AS AN ORNAMENTAL AND AN INVESTIGATION ON KNITTED BUTTONS USED IN THE OTTOMAN PERIOD

Öz

It is known that buttons has been used since ancient times as one of the accessories completing the garment. In the past, button was an element that is designed and produced carefully, prepared with special stones or valuable metals such as gold and silver, completing the worn garments, determining the status of the person wearing it and showing one’s character not only appearance. The buttons on the clothes worn by people are accepted as an indicator of the wearer's wealth and authority not a simple means of hooks.
As in many civilizations throughout history, attention has been paid for the construction of the button during Ottoman period. Especially in Ottoman Palace that is a center that directs the apparel, diamonds, rubies, turquoise, jade and emerald buttons were used on the clothes of people representing the power of wealth that was sewn by precious fabric Among these ones, buttons created by weaving thin wires taken from gold and silver are quite remarkable. These buttons are often used on characteristic clothes of the period such as suits jacket, bindallı, three skirts. Buttons that are round shaped or in the form of drops were created by a special weaving technique using sim or a braid on a filler prepared by paper.
In this study, the importance of the button in the Ottoman period and creation features of buttons prepared by a special knitting technique are discoursed, information about the history of the button is provided. It is thought that the study will be useful with regard to the new researches in related fields as a source and documentation of the heritage related to the history of fashion and culture.

Anahtar Kelimeler

Ottoman period, knitted button, handcrafts, culture, ornament

Kaynakça

• Ana Britanicca Genel Kültür Ansiklopedisi. (1987). İstanbul; Ana Yayıncılık, C. III.
• Apak, M. – Gündüz, F. – Eray, F. (1997). Osmanlı Dönemi Kadın Giysileri. Ankara: Kültür Yayınları.
• Başbuğ, S. (1964). Türk İşlemeleri. İstanbul: Ceylan Yayınları Matbaası.
• Gargi, Z. (2007). Ege Bölgesi geleneksel Kadın Giyiminde Bel Aksesuarları (İzmir, Manisa, Aydın Örneğinde), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi.
• Görünür, L. - Ögel, S. (2006). Osmanlı Kaftanları İle Entarilerinin Farkları ve Kullanılışları, itüdergisi/b, C. 3 (1), 59-68.
• Hasarlı, G. - Ocakoğlu, N. - Kıcıroğlu, B. (2010). XVIII ve XIX. Yüzyıl Osmanlı Sarayı Kadın Giysileri ve Bir Modernizasyon Çalışması. MYO-ÖS 2010- Ulusal Meslek Yüksek Okulları Öğrenci Sempozyumu bildirileri, Düzce.
• Koçu, R. E. (1969). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara; Sümerbank Kültür Yayınları.
• Tansuğ, S. (1991). Karacaoğlan ve Türk Giyiminde Düğmeler. II. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, Çukurova Üniversitesi bildirileri, Adana.
• Ögel, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş V: Türklerde Giyecek ve Süslenme. Ankara: Başbakanlık Basımevi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 638, Kültür Ürünleri Dizisi: 46.
• Ögel, B. (2001). Türk Mitolojisi II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2205.
• Özbağı, T. - Ülger N. (2009). Fonksiyonel ve Süsleyici Özelliği Olan Düğmenin Dikişteki Yeri, Acta Turcica Online Tematik Türkoloji Dergisi, 2 (2), 144-150.
• Sürür, A. (1976). Türk İşleme Sanatı, Türk Süsleme Sanatları Serisi: 4, Ak Yayınları, İstanbul; Apa Ofset Basımevi.
• Temel Britanicca Temel Eğitim ve Kültür Ansiklopedisi. (1992). İstanbul: Ana Yayıncılık, C. 5.
• İnternet kaynakları URL-1: https://islamansiklopedisi.org.tr/kaftan (Erişim: 11.08.2020)