TÜRK VE MOLDOVA ATASÖZLERİNDE DOSTLUK KAVRAMI

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 32, 1337 - 1349, 15.12.2020

Mariana Budu

https://doi.org/10.12981/mahder.824076

Öz

Atasözleriyle deyimlerin, milletlerin toplumsal ve ahlaki kurallarını, davranış biçimlerini, düşüncelerini, dillerini, gelenek ve göreneklerini yani kültürlerini yansıttığı, bu konuda çalışma yapan bütün bilim adamları tarafından dile getirilmektedir. Bundan dolayı hayatımızda bu derecede önem kazanan atasözleri ve deyimler, ne kadar çalışılırsa çalışılsın, bu konuda yapılacak her yeni çalışmanın değerinin yüksek olacağı düşüncesi bizi bu konuda inceleme yapmaya teşvik etmiştir. Atasözleri bir milletin kimliğini gösteren araçlardan biridir. Yeryüzünde, atasözleri olmayan bir milletten bahsedilemez, çünkü deneyim ve birikimlerini yeni kuşaklara aktarmayan bir millet yoktur. Atasözlerinin milletleri hem birbirinden ayıran hem birleştiren yapılar olduğunu da söyleyebiliriz. Bir milletin dilini, kültürünü, düşüncesini, davranışlarını anlayabilmek, o milletin atasözlerini öğrenmekten de geçmektedir. Türk ve Moldova dillerinde dostlukla ilgili atasözleri ve deyimler çokça kullanılmaktadır. Çalışmamızın amacı, her iki kültürdeki atasözlerinin ve deyimlerin tanımlarını aktarmak, Türk ve Moldova edebiyatında atasözü ve deyimler ile ilgili düşüncelere yer vermek, Türk ve Moldova dostluk kültürünü değerlendirmek, dostluk ile ilgili atasözlerinde ve deyimlerinde benzerlikleri ve farklılıkları tespit etmektir. İncelediğimiz atasözlerden yola çıkarak diyebiliriz ki her iki millette hem yapı hem anlam bakımından beş benzer dostluk ile ilgili atasözü bulunmaktadır. Anlam bakımından benzeyen yiğirmi üç atasözü tespit edilmiştir. İki kültürde anlam bakımından aynı, söyleyişte ters bir mantıkla farklılık gösteren Ata dostu oğla mirastır ve Moldovaca’da Duşmanul tatălui nu poate fi prietenul feciorului.-Babanın düşmanı oğlunun dostu olamaz atasözleri ilgi çekicidir. Bazı Moldov atasözleri Türkçede karşılığını bulunmamaktadır. Bu atasözleri sayesinde Moldov ve Türk kültürünü ayıran özellikleri görebilmekteyiz. Sonuç olarak şunu belirtmek isteriz, Türk Dil Kurumunun Atasözleri ve Deyimler Sözlüğünde taradığımız dostluk ile ilgili atasözlerin sayısı kırk üçtür; Moldov atasözleri ise Cartaleanu, Tatiana – Cosovan, Olga – Cartaleanu, Elena, hazırladıkları Dicționar de Proverbe Comentate kitabindan taradığımız dostluk ile ilgili atasözlerin sayısı otuz dörttür.

Anahtar Kelimeler

Dostluk, Türk atasözleri, Moldova atasözleri, folklor, karşılaştırmalı folklor

THE CONCEPT OF FRIENDSHIP IN TURKISH AND MOLDOVAN PROVERBS

Öz

Proverbs reflect social and moral norms, ways of behavior, thoughts, traditions and customs, namely the culture of a nation. A significant part of the culture of a nation is reflected in human relations, that are based on the concept that we refer to as friendship. The concept of friendship can be considered the most significant and valuable concept of humanity. This concept is an ancestral heritage that is being carried into the future. This heritage could reach the present through the use of proverbs and it will be carried into the future generations by the use of proverbs as well. A proverb is one of the means to reflect a nation’s identity. It is impossible to mention a nation without proverbs on earth, because there is no nation without proverbs. It is even possible to say that the most important feature that differentiates a nation from another is proverbs. The reason is that, proverbs highlight the cultural similarities and differences among various nations. Of course, one can also refer to the proverbs that a nation got or adopted from another. It is our duty of loyalty to introduce proverbs about friendship that are used quite often both in Turkish and Moldovan languages to the world of science. The primary objective of this article is to convey the definitions of the proverbs in both cultures, to emphasize the concept of friendship, to evaluate the Turkish and Moldovan cultures of friendship, and to determine the similarities and differences in proverbs related to friendship.

Anahtar Kelimeler

Friendship, Turkish proverbs, Moldovan proverbs, folklore, comparative folklore

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1965). Proverbs and idioms. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Dictionary of proverbs and idioms-1. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Akün, Ö. F. (1949). About proverbs. Şadırvan Journal, 2 (28), 12-13.
• Arat, R. R. (1965). Old Turkish poetry. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Balţatu, L. (2009). Old Romanian literature, Cahul: Hasdeu State University MA thesis.
• Botezatu, Grigore and Andrei Hîncu (2001). Romanian Dictionary of Proverbs and Sayings. Bucharest-Chisinău: Litera Press.
• Cartaleanu, T. - Cosovan O. - Cartaleanu E. (2007). Dictionary of commented proverbs. Chisinău: Ştiinţa.
• Dabija, N. (1984). At the proverbs school. Chisinău: Literatura Artistică.
• Explanatory Illustrated Dictionary of Romanian Language. İtalia: Gunivas Press, (2007).
• Golescu, İ. (1979). Commented proverbs. (eds. G. Paraschiva), Bucharest: Albatros.
• Güneş, S. (1999). Similarities between Turkish and Russian proverbs. İstanbul: Istanbul University MA thesis.
• Gürsu, U. (2009). Comparative investigation form of proverbs in Turkish and Kazakh Turkish. İstanbul: Istanbul University PDh thesis.
• İbrahim Ş. (1863). Durub-ı emsal-i Osmaniye. İstanbul: Tasviri Efkar.
• Jungheațu, E. (1981). Proverbs and sayings. Chisinău: Ştiinţa.
• Mawr, E. B (1882). Romanians proverbs. Bucharest-London: Litera.
• Oy, A. (1991). Proverb. The Islamic Encyclopedia 4. Istanbul: Istanbul Religious Foundation of Turkey Press, 44-46.
• Özkan, M. (1983). Proverbs in Pendnâme-i Güvahi. Turkish World Research Journal, 222-247.
• Pann, A. (1852). Proverbs or the story of speech. Bucharest: Litera İnternațională.
• Turkish Dictionary. Ankara: Türk Dil Kurumu, (2011).
• Turkish Proverbs and Idioms, Research and Analysis Series 1-2. Istanbul: Milli Eğitim, (1993).
• Ureche, G. (1958). Chronicle of Moldavia. Bucharest: Editura Tineretului.
• Zane, A. İ. (1895-1903). Romanians proverbs 1-10. Bucharest: Litera İnternațională.