SOVYET ÖTEKİLERİ: SOVYET KIRGIZİSTAN’INDA FOLKLORUN ÖTEKİLEŞTİRME ARACI OLARAK KULLANIMI

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 35, 873 - 894, 15.09.2021

Serdar Şimşek

https://doi.org/10.12981/mahder.957036

Cited By: 1

Öz

Bu makalede Sovyetler Birliği’nin yeni bir devlet ve insan modeli inşasında başvurduğu kimlik kurgusu bağlamındaki ötekileştirme politikalarının Kırgız folklorundaki etkisi tartışılmaktadır. SSCB kuruluşundan itibaren yeni bir insan tipinin inşası amacıyla sosyal, ekonomik, kültürel politikalar izlenmiştir. Bu politikalar çerçevesinde sosyalist kimlik bileşenlerinin kitleler arasında yaygınlaştırılması amacıyla Sovyet iktidarı güçlü bir propaganda mekanizması kurar. İşte bu propaganda mekanizması içinde, biz ve öteki karşıtlığını toplumların kolektif hafızalarını şekillendiren folklor ürünlerinden yararlanarak sağlamaya çalışır. Sovyet Kırgızistan’ındaki yaratılan folklor ürünlerinde ötekileştirme politikasının tezahürlerini görmek mümkündür. Bu dönemde ideolojik zemine dayan Sovyet folklor anlayışı içinde üretilen çeşitli türlere ait folklor ürünlerinde ötekilere yönelik vurgu oldukça belirgindir. Bu makalede Sovyetler Birliği döneminde Kırgızistan’da iç düşmanlara yönelik ötekileştirme siyasetinde folklordan yararlanılması incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler Birliği., Ötekileştirme, Folklor, Kırgız, ideoloji

SOVIET OTHERS: THE USE OF FOLKLORE AS A TOOL OF OTHERING IN SOVIET KYRGYZSTAN

Öz

In this article, the effect of othering policies on Kyrgyz folklore in the context of identity construction that the Soviet Union implemented in the construction of a new state and human model is discussed. Since the establishment of the USSR, social, economic and cultural policies have been followed to build a new human type. Within the framework of these policies, the Soviet government establishes a powerful propaganda mechanism to spread the socialist identity components to the masses. Within this propaganda mechanism, it tries to provide the opposition between us and the other by making use of folklore products that shape the collective memories of societies. It is possible to see the manifestations of the policy of othering in the folklore products created in Soviet Kyrgyzstan. In this period, the Soviet folklore understanding, which was based on an ideological basis, and the emphasis on the others in folklore products of various genres produced under the serious control of the regime is quite evident. In this article, the Soviet Union during the exploitation of folklore in the othering policies against the internal enemy in Kyrgyzstan will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Othering, folklore, Kyrgyz, Soviet Union, ideology

Kaynakça

• Aça, M. (2004). Ortak Türk kimliğinin yeniden inşası/tanımı ve Türkiye-Azerbaycan-Orta Asya Türk cumhuriyetleri ilişkileri bağlamında Türklük bilimi araştırmalarının rolü. Kök Araştırmalar. C.VI, S.1, 27-57.
• Akman, E. (2008). Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan’da folklor politikaları ve çalışmaları (1917-1953). Ankara: Platin.
• Alexopoulos, G. (2003). Stalin's outcasts: Aliens, citizens, and the Soviet State, 1926-1936. Cornell University Press.
• Aydın, S. (2009). Öteki. Antropoloji Sözlüğü, 661-663, Ankara: Bilim ve Sanat.
• Baycroft, T. - D. Hopkin (eds.). (2012). Folklore and nationalism in Europe during the long nineteenth century. Leiden and Boston: Brill.
• Bogdanova, M. İ. (1943). Kırgız folkloru. Kırgız Adabiyatının Oçerkteri, 1-103, Frunze.
• Bryan, F. (1986) Anti‐Islamic propaganda: Bezbozhnik, 1925–35. Central Asian Survey, 5 (1), 29-47.
• Bryan, F. E. (1992). State efforts to undermine religious allegiances: Themes and arguments of anti-Islamic propaganda during the Soviet Period. Urbana, Illinois.
• Çeribaş, M. (2021). Türk dünyasında halk bilimi çalışmaları. Halk Bilimi El Kitabı, (Ed.: Mustafa Aça), 4. Basım, 85-112, Ankara: Nobel.
• Çetin, H. (2001). Siyasal iktidar ve meşruiyet, meşruiyetin tipolojisi, fonksiyonları ve araçları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Dilek, İ. (2019). Türk dünyası edebiyatında repressiya. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (48), 27-82.
• Ercilasun, G. K. (2017). Ateist bir devlette yaşayan din: Sovyet Kırgızistan’ında yaşayan İslam. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 116 (229), 51-70.
• Fedakar, S. (2009). Özbek mizahında Nasrettin Hoca tipi ve fıkraları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, IX (1), 67-73.
• Gill, G. (2011). The Stalinist culture, 1929–1953. Symbols and Legitimacy in Soviet Politics. 89-163, Cambridge: Cambridge University Press.
• Gürsu, U. (2009). Kazak Türkçesi’ndeki ve Türkiye Türkçesindeki atasözlerinin karşılaştırmalı biçimde incelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmış Doktora Tezi.
• Hoffmann, D. (2018). The Stalinist era. (New approaches to European history). Cambridge: Cambridge University Press.
• İsmailova, G. (2005). Kırgız mizahı ve mizah tipleri. İzmir: İrfan Kültür ve Eğitim Merkezi.
• Kahhar, T. (2009). Nasreddin Hoca fıkralarının toplumsal işlevi ve Özbek basınının üç farklı dönemindeki yansıma özellikleri. 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum, Bildiriler, 389-398, Ankara: AKM.
• Kalenderoğlu İ. (2008). Sovyetler Birliği döneminde Bolşevik rejimin Türkmen folkloruna etkileri, Türkbilig, 16, 113-123.
• Karadavut, Z. (2006). Kırgızlarda Kuudlluk ve Apendi (Nasreddin Hoca). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 15, 413-433.
• Kaşıkçı, M. V. (2017). Sovyet tecrübesi ve modernite tartışmaları. Birikim Dergisi. S. 342-343, 105-120.
• Kavuncu, A. Ç. (2017). Devrimle gelen muhafazakârlık: Sovyet Orta Asyası. Birikim Dergisi, S. 342-343, 183-196.
• Kebekova, B. (1988). Kuuduldar. Akındar Çıgarmaçılıgının Tarıhının Oçerkteri, (Ed. K. Asanaliyev), 365-393, Frunze: İlim.
• Kenez, P. (1985). The birth of the propaganda state: Soviet methods of mass mobilization 1917-1929. Cambridge University Press.
• Khalid, A. (2011). Komünizmden sonra İslam, Orta Asya’da din ve politika. (Çev.: Aslıhan Tekyıldız), Ankara: Sitare.
• Khazanov, A. M. (2008). Marxism–Leninism as a secular religion. The Sacred İn Twentieth-Century Politics, (Ed. R. Griffin, R. Mallett, J. Tortorice), Palgrave Macmillan.
• Klemperer, V. (2018). LTI: Nasyonal sosyalizmin dili. (Çev. T. Bora). İstanbul: İletişim.
• Koyçumanov, I. (2001). Makal-Lakaptar. El Adabiyatı Seriyası, 10. Tom, Bişkek: Şam Basması.
• Linz, J. J. (2017) Totaliter ve otoriter rejimler. (Çev. E. Özbudun). Ankara: Liberte.
• Mieder, W. (1982). Proverbs in Nazi Germany: The promulgation of anti-semitism and stereotypes through folklore. The Journal of American Folklore, Vol. 95, No. 378, pp. 435-464.
• Milas, H. (2000). Türk romanı ve öteki, ulusal kimlikte Yunan imajı. İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
• Miller, F. (1990). Folklore for Stalin: Russian folklore and pseudo-folklore of the Stalin era. New York: Armonk. M.E. Sharpe.
• Moldo, T. (1955). Çıgarmalar. II. Tom. Frunze: Kırgızstan Mamlekettik Basması.
• Mokeev, A. - Altımışova, Z. (2019). Sovyet döneminin ilk yıllarında Kırgızistan’da Millî Özerk Cumhuriyet kurma konusundaki fikrî münakaşalar. Belleten, 83 (298), 1081-1096.
• Orozobayev, M. (2019). Kırgızlardaki âşıklık geleneğinin yeniden doğuşu üzerine. Anasay. S. 7, 157-167.
• Sabır uulu, B. (1987). El kuuduldarı, Frunze: Kırgızstan Basması.
• Saraç, H. (2019). Sovyet propaganda dili (Bir asrı geride bırakan Ekim Devrimi’nin dile getirdikleri), İstanbul: Değişim Kitap.
• Stites, R. (2011). Devrimci hayaller: Rus devriminde deneysel yaşam ve ütopyacı vizyon. (Çev. S. Gürses), İstanbul: Sel.
• Stites, R. - Evtuhov, C. (2018). 1800’den itibaren Rusya tarihi, halklar efsaneler, olaylar, güçler. (Çev. A. Cevdet Aşkın). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Tasar, E. (2017). Soviet and Muslim: The institutionalization of Islam in Central Asia. New York, NY: Oxford University Press.
• Taştemirov, C. (1956). Togolok Moldonun çıgarmaçılık colu. Frunze: Kırgız İlimder Akademiyası.
• Taştemirov, C. (1973). Kırgız elinin Sovettik doordogu ozeki çıgarmalarının ösüü coldoru. Kırgız Elinin Oozeki Çıgarmaçılık Tarıhının Oçerki. 609-651, Frunze: İlim.
• Taştemirov, C. (1988). Tökmö akındar. Akındar Çıgarmaçılıgının Tarıhının Oçerkteri. 30-38.
• Temur, N. (2011). Folklor ve ideoloji: Sovyetler Birliği döneminde Kırgızistan’da folklor politikaları ve çalışmaları 1917-1958. Ankara: TKAE.
• Temur, N. (2018). Bolşevik ideolojinin yaygınlaştırılmasında ve edebiyatında etkin bir unsur olarak folklor. 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası Sempozyumu Bildirileri Kitabı, 759-775, Ankara.
• Tuğrul, S. (2016). Devrim için ölmek. Doğu Batı Dergisi, Devrimler I, S. 78, 51-82.
• Ulağlı, S. (2018). “Öteki”nin bilimine giriş: İmgebilim, İstanbul: Motto.
• Usupbekov, Ş. (1982). Kırgız makal-lakaptarı. Frunze: Kırgızstan Basması.
• Yudahin, K. K. (1985a). Kirgizsko-Russkiy slovar. 1.Kniga. Frunze.
• Yudahin, K. K. (1985b). Kirgizsko-Russkiy slovar. 2.Kniga. Frunze.
• Wiedmer, C. (1999). The claims of memory: Representations of the holocaust in contemporary Germany and France. Cornell University Press.
• Zakirov, S. (1972). Kırgız elinin makal, lakaptarı. Frunze: Mektep Basması.
• Zakirov, S. (1981). El çıgarmaçılıgı-El kençi. Frunze: Kırgızstan Basması.
• Zemskova, E. (2018). Soviet folklore as translation project: The case of tvorchestvo narodov SSSR, 1937. Translation in Russian Contexts: Culture, Politics, Identity, (Eds. Baer, B.J. Witt, S.). Routledge.