CONSPIRACY THEORIES, RUMORS, AND CLAIMS REGARDING COVID-19 AS AN EXAMPLE OF CONTEMPORARY MYTH

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 37, 114 - 128, 16.03.2022

Fatma Akın

https://doi.org/10.12981/mahder.1054445

Öz

People living in the primitive period define many events in nature (lightning, earthquake, flood, etc.) as divine knowledge. Apart from this, the question of "Where did humanity come from, how did the world come to be, is the world eternal, what will happen at the end of the world?" etc. There are answers that he finds and produces while searching for answers to questions. These answers met the information needs of archaic people. Today, just as science and technology meet the information needs of modern people, the people living in the primitive period also met this need with myths that we will define as divine knowledge. Research on myth shows that contemporary myths continue to be formed today. The need of modern people for the esoteric knowledge and power offered by myth continues beyond the limitations of time. It is seen that today's myths concentrate on interesting and uncertain subjects. UFO narratives, Lake Van monster, etc. narratives are narratives of the modern myth type. Today, in the media and on some pages that are known to share information on the internet (Ekşi Sözlük, Uludağ Dictionary, etc.), there are allegations that the corona virus was produced in a laboratory environment, that the superpowers used this virus as a biological weapon, and that it was a punishment or warning to people who defy God. Claims made about the corona virus can also be considered as such mythical narratives. The functions of myth, such as filling a gap in human life, answering a question, and creating an ideal of behavior, are also seen in the claims made about the corona virus. When these claims are evaluated in the context of the factual transformation of myth, it can be argued that these are contemporary myths produced by modern man. The study questions not the reality of the columns, rumors and claims about the coronavirus, selected by the sampling method seen in the electronic culture environment, but whether these claims can be considered as a modern time myth.

Anahtar Kelimeler

modern myth, corona virus, Covid-19, transformation, rumor

BİR ÇAĞDAŞ MİT ÖRNEĞİ OLARAK COVİD-19’A DÖNÜK ELEKTRONİK KÜLTÜR ORTAMINDAKİ KOMPLO TEORİLERİ, SÖYLENTİLER VE İDDİALAR

Öz

İlkel dönemde yaşayan insan, doğadaki pek çok olayı (şimşek, deprem, sel vb.) tanrısal bir bilgi olarak tanımlar. Bunun dışında da insanın “İnsanlık nereden geldi, dünya nasıl oluştu, dünya sonsuz mu, dünyanın sonunda neler olacak?” vb. sorulara cevap ararken bulduğu, ürettiği cevaplar vardır. Bu cevaplar arkaik insanın bilgi ihtiyacını karşılamaktaydı. Bugün çağdaş insanın bilgi ihtiyacını bilim ve teknolojinin karşıladığı gibi ilkel dönemde yaşayan insan da bu ihtiyacını tanrısal bilgi olarak tanımlayacağımız mitlerle karşılamaktaydı. Mite dair araştırmalar, bugün de çağdaş mitlerin oluşturulmaya devam ettiğini göstermektedir. Çağdaş dönem insanının mitin sunduğu ezoterik bilgiye ve güce duyduğu ihtiyaç, zamanın sınırlılıklarını aşarak sürmektedir. Günümüz mitlerinin ilgi çeken ve tam olarak kesinlik kazanmamış konularda yoğunlaştığı görülür. UFO anlatıları, Van Gölü canavarı vb. anlatılar modern mit türünden anlatılardır. Bugün medyada ve internette bilgi paylaşımı amaçlı olduğu bilinen bazı sayfalarda (ekşi sözlük, uludağ sözlük vb.) koronavirüsün laboratuvar ortamında üretildiği, süper güçlerin bir biyolojik silah olarak bu virüsü kullandığı, Tanrıya karşı gelen insanlara ceza yahut ikaz niteliğinde olduğu gibi iddialar mevcuttur. Koronavirüs hakkında ortaya atılan iddialar da bu türden mitik anlatılar olarak değerlendirilebilir. Mitin insan yaşamındaki bir boşluğu doldurmak, bir soruyu cevaplamak, davranış ideali oluşturmak gibi işlevleri koronavirüse dair ortaya atılan iddialarda da görülmektedir. Mitin olgusal dönüşümü bağlamında bu iddialar da değerlendirildiğinde bunların modern insanın ürettiği çağdaş mitler olduğu görüşü savunulabilir. Bu çalışma koronavirüsle ilgili iddiaların ve komplo teorilerinin modern mit türünden anlatılar olup olmadığını araştırmaktadır. Çalışma, elektronik kültür ortamında görülen örneklem metoduyla seçilmiş koronavirüs konulu köşe yazıları, söylenti ve iddiaların gerçekliğini değil, bu iddiaların birer modern zaman miti olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini sorgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Modern mit, Korona Virüs, Covid-19, dönüşüm, söylenti

Kaynakça

• Armstrong, K. (2014). Mitlerin kısa tarihi. (Çev.: D. Şendil), İstanbul: Alfa.
• Arslan, E. (2019) Günümüz kent toplumunda mitin dönüşümü ve sürekliliği: Ufo mitleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Bascom, R. W. (2006). Folklorun biçimleri: Nesir anlatılar. (Çev.: R. N. Aktaş vd.), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (hzl. M. Ö. Oğuz vd.), 3. b., 113-132, Ankara: Geleneksel.
• Bayat, F. (2010). Mitolojiye giriş. İstanbul: Ötüken. Ben-Amos, D. (2014). Halk bilimi öğreniminde tür kavramının konumu. (Çev.: M. Kurtuluş). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 4, (hzl. M. Ö. Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel.
• Çobanoğlu, Ö. (2001). Türk dünyası edebiyat tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Durkheim, E. (2005). Dini hayatın ilkel biçimleri. (Çev.: F. Aydın) İstanbul: Ataç.
• Eliade, M. (1991). Mitlerin özellikleri. (Çev.: Sema Rifat), İstanbul: Simavi.
• Erhat, A. (2011). Mitoloji sözlüğü. 12. b., İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Graves, R. (1997). Introduction. The Larousse Encyclopedia of Mythology, V-VIII, London: Chancellor Press,
• Günay, U. (1990). Ritüeller ve Hıdırellez. Millî Kültür, S. 72,10-12
• Kur'an-ı Kerim (2000) Elmalılı Hamdi Yazır, Diyanet.
• Malinowski B. (1990). Büyü, bilim ve din. (Çev.: S. Özkal), İstanbul: Kabalcı.
• Malinowski, B. (1998). İlkel toplum. (Çev.: H. portakal), Ankara: Öteki.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Küreselleşme ve uygulamalı halk bilimi. 2. b., Ankara: Akçağ.
• Öğüt Eker, G. (2015). Bir modern dönem miti: Amerikan kültürel belleğinde rodeo ve baş aktörü kovboy. Millî Folklor, S. 107.
• Örnek, S. V. (1988). 100 soruda ilkellerde din büyü sanat efsane. İstanbul: Gerçek.
• Segal A. R. (2012) Mit. (Çev.: N. Örge), Ankara: Dost Kitapevi.
• Tecimer, Ö. (2006). Sinema modern mitoloji. İstanbul: Plan B.
• Yılmaz, Sait (2020) “COVID-19’u kim üretti? Aşısı ne zaman bulunacak?” http://ankaenstitusu.com/covid-19u-kim-uretti-asisi-ne-zaman-bulunacak/ (erişim 16.06.‎2020)
• URL-1: https://www.milligazete.com.tr/makale/4108973/abdurrahman-sevgili/ koronavirüs-ilahi-bir-ikaz-midir# (Erişim: 16.06.‎2020)
• URL-2: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/diyanetten-salgin-yorumu-korona vir üs-virus-ilahi-bir-ikaz-277199h.htm (23.06.2020)
• URL-3: https://www.youtube.com/watch?v=uXAE79dyq1c (Erişim: 16.06.‎2020)
• URL-4: https://www.milliyet.com.tr/gundem/doga-kontrolu-geri-aliyor-6180964 (Erişim: 16.06.‎2020)
• URL-5: https://eksisozluk.com/koronavirüsvirus-laboratuvarda-mi-uretildi--6484 072 (Erişim: 16.06.‎2020)
• URL-6: https://www.dw.com/tr/koronavirüsvir%C3%BCs-ger%C3%A7ekten-%C 3%A7indeki-bir-laboratuvarda-m%C4%B1-%C3%BCretildi/a-53180703 (Erişim: 16.06.‎2020)