THE ORDER IN FOLK BOOKS WHICH WAS WRITTEN TO EXPLAIN: AZRAIL AND THE ARAB HACI KISSAS AND THE EXAMPLE OF ADVICE IN CONK 25

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 37, 22 - 38, 16.03.2022

Nursel Uyanıker

https://doi.org/10.12981/mahder.1073715

Öz

Physical characterization in written works are external indicators associated with content. Many features of the structure such as the number of lines and columns of the written work, the special markings of the manuscript, the font, the paper, the volume, the appearance, the numbering of the leaves, the title of the book, the ink, the place where the book was written, its history, the name of the author/copyer, illustration of the book, etc.; supporting the subject discussed in the work and expressing its context and order. The term conk is first a concept related to the appearance of the book. The texts inside conk are the reason for its existence. With its structure, content and context features, cönks are a means of disseminating and preserving information that contributes to the history of culture.
In the study, 06 Mil Yz Conk is registered at number 25 in the National Library Manuscripts Collection; In order to contribute to the text studies, the order in the folk books written to be explained was emphasized and at the end of the study, a transcription translation of the poetry texts on The Reaper and the Arab Pilgrim's Parable and The Advice was given. The aim of the study is to; although it usually does not have a standard in itself in matters related to copy characteristics such as measurement, unity, number of lines, etc. in folk books, which can also be expressed as "irregular" and written to be explained; to assess that it is not brought together completely indiscriminately. The writing works, which are described as folk types and created to tell stories, have a pattern within themselves according to their context and functions. In this context, conks; structure, content and context features will be examined from the "Inscriptive" point of view. With this work, folk-type texts contained in manuscripts and organized for narrative are put together for a specific purpose; In the issue of classification of folk texts, it was intended to emphasize the necessity of taking into account the characteristics of the binding.

Anahtar Kelimeler

folk books, order in conks and mecmuas, order in conks and mecmuas, narrative, kissa, nasihatnama

ANLATILMAK ÜZERE YAZILMIŞ HALK KİTAPLARINDA DÜZEN: CÖNK 25’TEKİ “AZRAİL İLE ARAP HACI KISSASI” VE NASİHATNAME ÖRNEĞİ

Öz

Yazma eserlerde fiziksel niteleme, içerik ile bağlantılı dış göstergelerdir. Yazmanın satır ve sütun sayısı, yazıya ait özel işaretler, yazı tipi, kâğıdı, cildi, görünümü, varakların numaralandırılması, kitabın başlığı, mürekkebi, kitabın yazıldığı yer, telif/istinsah tarihi, müellif/müstensih adı, kitabın illüstrasyonu vb. gibi kitabın yapısına ait pek çok özellik; eserde ele alınan konuyu destekleyen, bağlamını ve düzenini ifade eden unsurlardır. Cönk terimi, ilk olarak kitabın dış görünüşüyle ilgili bir kavramdır. Cöngün içindeki metinler ise onun yazılış amacını oluşturan varlık nedenidir. Yapı, içerik ve bağlam özellikleriyle cönkler, kültür tarihine katkıda bulunan bilgilerin yayılma ve muhafaza araçlarıdır.
Çalışmada, Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz Cönk 25 numarada kayıtlı cönkten hareketle; okunmak/anlatılmak üzere yazılmış halk kitaplarındaki düzen üzerinde durulmuş ve çalışmanın sonunda, Azrail ile Arap Hacı kıssası ve nasihatname konulu manzum metinlerin transkripsiyonlu çevirisi verilmiştir. Çalışmanın amacı; “gayr-ı müretteb” olarak da ifade edilebilen ve anlatılmak üzere yazılmış halk kitaplarındaki ölçü, yazıda birlik, satır sayısı vb. gibi nüsha tavsifiyle ilgili hususlarda kendi içinde genellikle bir standardı olmamakla birlikte; tamamıyla da gelişigüzel bir araya getirilmediğini değerlendirmektir. Halk tipi olarak nitelendirilen ve tahkiye edilmek üzere oluşturulan yazma eserler, bağlamına ve işlevlerine göre kendi içlerinde bir düzene sahiptirler. Bu bağlamda konu edilen cöngün; yapı, içerik ve bağlam özellikleri, el yazmaları modern inceleme bakış açıları ve yöntemleriyle ele alınıp incelenmiştir. Bu çalışma ile el yazması eserler içinde yer alan ve anlatılmak üzere tertip edilen halk tipi metinlerin, belirli bir amaç doğrultusunda bir araya getirildiği; halk metinlerinin tasnifi meselesinde bağlama dair özelliklerin muhakkak dikkate alınması gerekliliği vurgulanmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

cönk ve mecmualarda düzen, halk kitapları, anlatı, kıssa

Kaynakça

• Müellifi/Müstensihi yok (Telif/İstinsah Tarihi yok). 06 Mil Yz Cönk 25 Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Ankara: Millî Kütüphane, vr. 1a-31b.
• Bekiroğlu, H. (2019). Yazma eserlerden kodikoloji’ye: Tahkike giriş. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23 (2), 855-889.
• Ersoy, O. (2001). Kâğıt. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 24, 163-166, İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Güloğul, F. R. (1937). Halk kitaplarına dair. İstanbul: Bozkurt Matbaası.
• Labarre, A. (1994). Cep üniversitesi-kitabın tarihi. (Çev.: Galip Üstün), İstanbul: İletişim.
• Öztürk, Z. (2007). Osmanlı döneminde kıraat meclislerinde okunan halk kitapları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 (9), 401-445.
• Pedersen, J. (2013). İslam dünyasında kitabın tarihi. (Çev.: Mustafa Macit Karagözoğlu), İstanbul: Klasik.
• Rukancı, F. (2012). Yazma eserlerde fiziksel niteleme. Erdem Dergisi, S. 63, 169-204.
• Saraç, E. (2012). Kağıdın gizli kimliği: Filigran. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), 323-330.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1967). Halk edebiyatı araştırmalarında cönklerin değeri. Türk Kültürü, C. 5, S. 60, Ankara, 25-27.
• Yıldırım, D. (2018). El yazması bir kitap türü: Cönk/Cöng kayıp Saraybosna cöngü bağlamında. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.