Öz
Bu makalenin amacı anne motifinin psikanalitik bir bakış açısıyla Türk masallarında sıklıkla kullanılan örnekler üzerinden incelenmesidir. Bu çalışmada anne motifi incelenirken arketipsel eleştiri kuramı kurucusu Carl Gustav Jung’un ve nesne ilişkileri okulunu kurucusu Melanie Klein’ın psikanalitik görüşlerinden yararlanılmıştır. Jung psikolojisinde arketip kavramının önemli bir yeri vardır. Jung’un ele aldığı arketiplerden bazıları, persona, anima, animus, gölge, kendilik, ihtiyar bilge adam, aşama ve anne arketipleridir. Anne arketipi Jung psikolojisinde iki uçlu bir yapıya sahiptir. Arketipin ilk ucu, olumlu bir özellik gösterir. Bu arketip, annenin koruyan, kollayan, merhamet eden yanını yansıtır. Arketipin diğer ucu olumsuz bir nitelik göstermektedir. Bu olumsuz nitelikler yutan, boğan, korkutan anneyi işaret etmektedir.
Klein psikolojisinde ise anne çocuk arasındaki ilişkiler iyi meme kötü meme kavramları etrafında ele almıştır. İyi meme, kötü meme kavramlarının çocuğun ilk sevgi ve haset nesnesi olan anne memesinin içe yansıtılmasının bir sonucu olduğu Klein psikolojinin temel argümanıdır. Buna göre çocuğun anneye bakışı iki temel dönemden geçmektedir. Bunlar paranoid-şizoid dönem ve depresif dönemdir. Makalede Türk masallarında örnekleri görülen anne motifleri Klein tarafından belirlenen bu dönemler ve Jung’un arketip kavramı çerçevesinde ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Bettelheim, B. (2019). Masalların büyüsü masalların işlenişi, önemi ve psikanalitik anlamları. İstanbul: İnkılap.
- Bettelheim, B. (2020). Masallar ne anlatır? Çocuk gelişiminde masalların rolüne psikanalitik bir bakış. İstanbul: Sfekans Kitap.
- Bildik, S. P. (1995). Yıldızelili Atıfet Bildik'ten derlenen masallar (inceleme - metinler), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
- Boratav, P. N. (1969). Az gittik uz gittik. Ankara: Bilgi.
- Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu. İstanbul: Kabalcı.
- Estés, C. P. (2013). Kurtlarla koşan kadınlar/vahşi kadın arketipine dair mit ve öyküler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Gündoğan, H. (2016). Nesne ilişkileri kuramı çerçevesinden borderline (sınır) kişilik örgütlenmesine bakış: vaka örneği ile psikoterapi sürecinin yorumlanması. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi. 3(2). 1-16.
- Jung, C. G. (2005). Dört arketip (T. V. Soylu, Çev.). İstanbul: Pinhan.
- Jung, C. G. (2015). Feminen dişiliğin farklı yüzleri. (Z. Aksu Yılmazer Çev.). İstanbul: Metis.
- Jung, C. G. (2001). İnsan ruhuna yöneliş bilinçaltı ve işlevsel yapısı. (E. Büyükinal Çev.). İstanbul: Say.
- Kasımoğlu, S. (2017). Binbir gece masallarında kahraman izleği: Şehriyar'ın farkındalık yolculuğu. Ankara: Ürün.
- Kasımoğlu, S. (2021). Çankırı’dan masallar. Çanakkale: Paradigma Akademi.
- Klein, Melanie. (2011). Haset ve şükran. İstanbul: Metis.
- Saydam, M. B. (1997). Deli Dumrul’un bilinci “Türk İslam ruhu” üzerine bir kültür psikolojisi denemesi. İstanbul: Metis.
- Sever, M. (1995). Erciyes yöresi masallarında tipler. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Tevfik, S. (2008). Seçme Türk halk masalları. İstanbul: Fide.
- Tüfekçi Can, D. (2014). Çocuk edebiyatı kuramsal yaklaşım, Konya: Eğitim.
- Yücel, T. (2009). Anadolu masalları. İstanbul: Varlık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 15 Sayı: 39 |
