Öz
Dokumacılık Orta Asya topraklarından Anadolu’ya Türklerin göçüyle gelmiş ve günümüze kadar devamlılık sağlayan bir sanat dalı olmuştur. Dokuma kavramı, yün, ipek, pamuk vb. malzemelerle çeşitlenmiş ve sanat dünyası içinde kendine geniş bir yer edinmiştir. En eski Türk halıları günümüzde koruma altına alınmış ve çeşitli müzelerde sergilenmiştir.
18. yüzyılda Osmanlı döneminde Hereke Fabrika-i Hümayunu adında çeşitli tezgâhlardan oluşan ilk fabrika Hereke’de kurulmuştur. Bu merkezde ipek halılar dokunmuş bir süre sonra yünlü dokumalar da yapılmaya başlanmıştır. Günümüzde ise sadece Hereke’de değil başka merkezlerde de dokuma faaliyetleri sürmektedir. Araştırmada incelenen bu ipek halı Osmanlı dönemine ait bu özellikteki bir halıdır.
Çalışmada yöntem olarak nitel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Yapılan analizler gözlem sonucu elde edilmiştir. Nitel yöntem kapsamında Survey Tarama Modeli uygulanmıştır. Nitel verilerin işlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanmasını içeren Betimsel Analiz yaklaşımı temel alınmıştır. Araştırmanın evrenini halı sanatı içindeki ipekli dokumalar, örneklemini ise 16. yüzyıla ait incelenen Osmanlı halısı oluşturmaktadır.
Dokuma eserleri tasarım ilkelerine göre analiz eden birkaç çalışma dışında çok fazla yayın olmaması bu çalışmanın özgün ve yenilikçi olmasını sağlamaktadır. Tasarım ilkelerinin sanat eserlerinde ayrıntılı analizi sanat eserlerinin niteliğini ve tasarım değerini anlamayı kolaylaştırmaktadır. Bu durumlar çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.
Çalışmadaki amaç, önemli bir sanat dalı olan dokumacılık içindeki halı eserin tasarım özelliklerini analiz etmek ve ortaya koymaktır. İlk olarak incelenen halının genel kompozisyon düzeni, motif kullanımı, künye bilgileri gibi özellikler paylaşılmıştır. Daha sonra tasarım ilkeleri olan denge, tekrar, ritim, zıtlık, vurgu, oran, armoni (uyum) ilkelerinin neler olduğu ayrıntılı şekilde tespit edilmiştir. Halı, bu ilkelere göre ayrıntılı analiz edilmiş ve incelenmiştir. Analizler sonucunda bir sonuca varılmış ve ulaşılan değerler ortaya konulmuştur. Araştırma kapsamında 16. yüzyıla ait incelenen eserde yapılan analizlere göre bahsi geçen tasarım ilkelerinin sistemli ve düzenli şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ayaydın, A. Özsoy, V. (2016). Görsel Tasarım Öğe ve İlkeleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Atalayer, F. (1994). Temel Sanat Öğeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
- Alakuş, A. O. Mercin, L. (2009). Sanat Eğitimi ve Görsel Sanatlar Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Becer, R, E. (2005). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitapevi.
- Buyurgan, S. Buyurgan, U. (2012). Sanat Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Civcir, E. (2015). Temel Tasarım ve Tasarım İlkeleri. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
- Genç, P. (2012). İşitme Engellilerle Temel Sanat Eğitimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Engelliler Entegre Yüksekokulu Yayınları. Güngör, H. (2016). Temel Tasar. Patates Baskı Yayınları.
- Kılıç, A. Seven, S. (2002). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
- Ocvirk, O. G. Stinson, R. E. Wigg, P. R. Bone, R. O. Cayton, D. L. (2015). Sanatın Temelleri Teori ve Uygulama. (Çev. N. Kuru, A. Kuru) İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
- Yücel, Ş. (2018). Tasarım İlkeleri Açısından Bir Yörük Halısının Analizi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), Sayı 8/1, 87-106.
- Yolcu, E. (2004). Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
- Eraslan, R. (2020). Temel Renk Armonilerinin; Sanat, Tasarım Ve Sinema Alanlarında Kullanımı, Fine Arts (NWSAFA), Sayı 15/1, 71-87.
- https://www.metmuseum.org/art/collection/search/447509 (Erişim: 12.03.2022)
- https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/125871/mod_resource/content/1/Temel%20Sanat%20E%C4%9Fitimi%20Hafta%2011.pdf (Erişim: 10.03.2022)
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 15 Sayı: 40 |
