IX. VE X. YÜZYILDAKİ ARAP SEYYAHLARIN DİPNOTU: BEDEN

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 40, 1304 - 1322, 18.12.2022

Berkant Örkün

https://doi.org/10.12981/mahder.1165003

Öz

“Beden”e dair yapılan tarihsel çalışmaların çok azında seyahatnameler kaynak olarak kullanılmıştır. Bunun birinci nedeni; Avrupa’da, seyahatnamelere benzer eserlerin ancak ortaçağda yazılmaya başlanmasıdır. İkinci neden ise; seyahatnamelere olan güvensizliktir ki bunun da nedeni seyahatnamelerin hem kurguyu hem de gerçeği bir arada taşıyabilme özelliğidir. Bu nedenle araştırmacılar, çoğu seyahatname çalışmasında, kurguyu bir kenara iterek gerçeği yakalama tuzağına düşerler. Aslında seyahatnamedeki kurgusal olanın da, yazıldığı dönemdeki söylemi bize taşıdığı için, gerçekle birebir olduğunu göz ardı ederler. Hâlbuki Avrupa merkezli bakışın dışına çıkıldığında ve seyahatnamelere bütüncül bakıldığında; Doğulu seyyahların, çok erken tarihlerde, “beden” hakkında oldukça farklı bir dünyayı araladıklarını kolayca fark edebiliriz. Bu makalenin amacı da Arap seyyahlar tarafından yazılmış seyahatnamelerden yararlanarak IX. ve X. yüzyılda, Doğu’daki “beden algısı”nın kapısını aralamak ve beden tarihi çalışmalarına katkı sunmaktır. İşte bu düşünceden yola çıkarak makalemizde; IX. ve X. yüzyıllarda yaşamış olan Müslüman seyyah ve coğrafyacılardan Ya’kubî’nin, İbn Hurdazbih’nin, Süleyman el-Tâcir’in, Ebû Zeyd el-Hasan b. Yezid el-Sirûfî’nin ve İbn Havkal’ın seyahatnamelerinden yararlanarak bu dönemlerdeki “beden”e bakışı ele aldık. Özellikle de beden ve iktidar arasındaki bağlantının XVIII. yüzyıldan sonra değil, daha eski tarihler olan IX. ve X. yüzyıllarda da karmaşık bir ilişkiler ağına sahip olduğunu gösterdik.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Beden, Arap Seyyahlar, İbn Havkal, Ortaçağ.

Kaynakça

• Corbin, A., vd. (2021). Bedenin tarihi 1. (çev.: Saadet Özen), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Eagleton, T. (2016). Kültür yorumları. (çev.: Özge Çelik), 3. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Ebû Zeyd el-Hasan b. Yezid el Sirûfi. (2012). Ahbar El-Sin ve’l- Hin Zeyli (Doğu’nun Kalbine Seyahat Çin ve Hind Ülkeleri Hatıraları ve İlaveleri). (çev.: Ramazan Şeşen), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ford, C. S. - Russel, B. (2003). Cinsel ilişkilerin tarihsel evrimi. (çev.: Yaşar Cevher), 2. Basım, Ankara: Yeryüzü Yayınevi.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu. (çev.: Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara: İmge Kitabevi.
• Heidegger, M. (2001). Poetry, language, thought. (İngilizceye çev.: Albert Hofstadter), New York: Harperpernnial.
• Foucault, M. (2013). Cinselliğin tarihi. (çev.: Hülya Uğur Tanrıöver), 5. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015). İktidarın Gözü. (çev.: Işık Ergüden), 4. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Grosz, E. (1994). Volatile bodies toward a corporeal feminism. Bloomington: Indiana University Press.
• İbn Havkal. (2017). Sûrat el-Arz (10. asırda İslâm coğrafyası). (çev.: Ramazan Şeşen), 2. Basım, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İbn Hurdazbih. (2019). Yollar ve ülkeler kitabı. (çev.: Murat Ağarı), 2. Basım, İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Meggit, M.J. (1964). Male-female relationships in the Highlands of Australian New Guinea. American Anthropologist. 66 (4), 204-322.
• Sabbah, F. A. (1995). İslam’ın bilinçaltında kadın. (çev.: Ayşegül Sönmezay), 2. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennet, R. (2008). Ten ve taş Batı uygarlığında beden ve şehir. (çev.: Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Süleyman el-Tâcir (2012). Ahbar el- Sîn ve ‘L-Hind (Doğu’nun kalbine seyahat Çin ve Hind ülkeleri hatıraları ve ilaveleri). (çev.: Ramazan Şeşen), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ya’kubî. (2019). Ülkeler kitabı. (çev.: Murat Ağarı), 2. Baskı, İstanbul: Ayışığı Kitapları