BİR YOL ERİNİN ÖZ BİLİNCİ: KENDİ KENDİNE YUNUS

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 40, 1129 - 1138, 18.12.2022

Meriç Harmancı

https://doi.org/10.12981/mahder.1172437

Öz

Şair bazen doğrudan bazen de imgeler ve metaforlar yoluyla derdini anlatır. Söz kalbin, gönlün, aklın tercümanı olur; sözün gücü sayesinde görünmeyen görünür kılınır. Tarihi şahsiyeti hakkında oldukça sınırlı bilgiye sahip olunan Yunus Emre’yi tanımak, anlamak ve paragdigmal çerçevesini çizebilmek için kılavuz onun sözleri olacaktır. Bu çalışmada, Yunus’un şiirlerine yansıyan yolculuğunun izleri sürülerek kendini nasıl konumlandırdığı, kendine neler söylediği, ne gibi öğütler verdiği ve eleştirilerinin, beklentilerinin neler olduğu tespit edilmeye çalışılacaktır. Yunus'un kendisi ile hasbihalinde Yunus, özne-nesne, seslenen-seslenilen olurken kendine “Yunus, Yunus Emre, Yunus Emre’m, Miskin Yunus, Günahlı Yunus, Derviş Yunus, Biçare Yunus, Âşık Yunus” şeklinde hitap eder. Bazı şiirlerinde ise bir iç konuşmanın, yüzleşmenin izdüşümü yansır dizelere. Yunus’un kendine bu seslenişleri ve kimi mahlas beyitlerinde kendiyle söyleşmeleri onun bilinç düzeyini gösterdiği gibi içinde bulunduğu ruh halinin bir dışavurumu, bilinçaltının yüzeye çıkışı ve vermek/varmak istediği doktrinin özlü ifadesini de oluşturmaktadır. Çalışma, Yunus’un dünya görüşünü ve tasavvuf anlayışını da ortaya koymak açısından, bu mahlas ve hitap beyitlerinin klişe kalıplar dışında bir insan olarak Yunus’un neler söylediğini analitik psikolojinin “ego”, “gölge” ve “benlik” arketipleri çerçevesinde ele almayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, iç konuşma, mahlas beyti, anlam, kendilik bilinci

Kaynakça

• Franz, M. L. (2009). “Bireyleşme süreci”. İnsan ve semboller. (Çev.: Ali Nahit Babaoğlu), İstanbul: Okuyan us Yayınları, s. 158-229.
• Gölpınarlı, A. (1992). Yunus Emre ve tasavvuf, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Jung, C. G. (1998). Psikoloji ve din. (Çev.: Raziye Karabey), İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Jung, C. G. (1999). Keşfedilmemiş benlik. (Çev. Canan Ener Sılay). İstanbul: İlhan Yayınevi.
• Jung, C. G. (2001). İnsan ruhuna yöneliş. (Çev.: Engin Büyükinal), İstanbul: Say Yayınları.
• Jung, C. G. (2005). Dört arketip. (Yayıma Hazırlayan: M. Bilgin Saydam). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2006). Analitik psikoloji. (Çev.: Ender Gürol), İstanbul: Payel Yayınevi.
• Jung, C. G. (2015). Maskülen erilliğin farklı yüzleri. (Çev. Didem Gamze Erdinç). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Jung, C. G. (2016). Analitik psikoloji sözlüğü. (Çev.: Nur Nirven), İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Koçak, A., Mollaibrahimoğlu, Ç. (2010). Yunus Emre’de Arketipsel İmgeler: “Risaletü’n Nushiyye” Örneği. Elmi Axtarislar, 1 (3), 38-46.
• Stevens, A. (1999). Jung, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Tatçı, M. (1990). Yûnus Emre dîvânı: tenkitli metin, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.