Öz
Bayat, Alkırevli (Alka-evli) ve Afşa boyuna bağlı olabilecekleri düşünülen İlbeyli aşiretinin bir kolu olan Sivas İlbeyli Türkmenleri; Sivas Şarkışla arasında, Sivas’ın güneybatısında yer alan 42 köyde ve Sivas merkezde yaşamlarını sürdürmektedirler. Sivas İlbeyli Türkmenlerinin yaşadığı İlbeyli yöresi diye adlandırılan bölge, resmi bir statüde olmayıp kültürel ve demografik yapı ile sınırları belirlenmiş bir coğrafyadır. “Üst başı Kavlak, alt başı Yanalak” şeklindeki söylemlerle sınırı çizilen bu coğrafyayı vatan yapan İlbeyi Türkmenleri bütün kültürel olgularında olduğu gibi müzik kültürlerini de otantizm perspektifinde sürdürmeye devam etmektedirler.
Sivas İlbeyli Türkmenlerinde müziğin ifadelendirilmesinde “avaz” kelimesi kullanılmaktadır. Bu çalışmada, yörede kullanılan “avaz” kavramı açıklanmış, yörede avazı kaynak kişiler tarafından bilinen ezgiler derlenerek notaya alınmıştır. Yöre müzik kültürü içerisinde başat konumda olan ağıtlar ve halayların diğer formlara oranla daha fazla yer aldığı görülmüş olup çalışmanın hacmi makale sınırlarını aşacağından dolayı verilen örneklerde kısıtlamalar yapılmıştır. Çalışma alan araştırmasıyla yöre müziği üzerine yapısal ve kültürel bir analiz yapabilmek adına gerçekleştirilmiştir.
İlbeyli yöresi kolektif belleğinin müziksel bir temsili olan müziklerin kültürel ve biçimsel olarak incelenmesi ve analiz edilmesi, bilimsel kaynak oluşturulması toplumsal ve kültürel görüşlülük ortaya koyulması amacıyla yapılan çalışma Etnomüzikoloji disiplini perspektifinde gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu çalışma ile İlbeyli müziği araştırılırken, İlbeyli müzik kültürüne sahip Sivas İlbeyli coğrafyasındaki topluluklar incelenmiş, kültürel yaklaşım perspektifinde müzikal kimlikleri ortaya çıkarılmaya, kavramsallaştırılmaya ve bu müzikler üzerine söylem kurmaya çalışılmıştır.
Yapılan bu araştırmada nitel yöntemler içerisinde bulunan “etnografik araştırma” içerisindeki veri toplama teknikleri (gözlem, görüşme, kayıt alma, analiz etme derleme) kullanılmış, bunun yanı sıra literatür tarama ve tarihsel araştırma teknikleriyle İlbeyli müzik kültürünün derinlemesine araştırılması için ilgili literatür taranmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Burton R. & John W.. (2000). Culture And The Human Body, An Anthropological Perspective, Waveland Press, Inc., Long Grove, Illinois, USA.
- Dağdeviren, M. (2021a). İnanç müziği etnolojisi perspektifinde Arguvan Yöresi “İçeri Makamı” üzerine yapısal ve kültürel analiz. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Dağdeviren, M. (2021b) Müziğin Bir Boyutu Olan Doğaçlamaya Müzik Kültürünün Etkisi, Uluslararası Müzik ve Güzel Sanatlar Eğitimi Sempozyumu International Music and Fine Arts Education Symposium,s: 492 Sivas Cumhuriyet University, TURKEY
- Dağdeviren, M. (2022a). Müziksel Öğelerin Kültürel Kimlik Oluşturmadaki Rolünün Etnomüzikolojik Yansımaları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 365-382. DOI: 10.30794/pausbed.961024
- Dağdeviren, M. (2022b: 291), Çeşitli Müzik Kültürlerinde Çağrı Yanıt Yönteminin Kullanıldığı İş Şarkıları Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2022, Cilt: 15, Sayı: 37, 291-308.
- Dağdeviren, M. (2022c). Sivas Müzik Kültürü Perspektifinde Geleneksel 14. Uluslararası Aşıklar Bayramı, Aşıq Şəmşir və S.Vurğunun xatirəsinə həsr edilmiş "Aşıq sənəti və yazılı ədəbiyyat" mövzusunda Beynəlxalq Elmi Konfrans , Qazax.
- Foreman I. (2005). The Culture And Poetıcs Of Jazz Improvısatıon, School Of Oriental And African Studies, University of London,
- Karakaş, M., (2002) Güney Köyü Folkloru, Sivas (Basılmamış Lisans Tezi).
- Keskin, A. (2020), Folklor Halay Değildir! Peki ya Halay? Ana Çizgileriyle Halayın Kültürel Serüveni, folk/ed. Derg, 2020; 26(4):781-811, DOI: 10.22559/folklor.1329,
- Kuzucu, K. (2004). Osmanlı Döneminde Sivas İlbeylileri Ve İlbeyli Kazası. Otam Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Dergisi, 15 (15) , 165-183. Doı: 10.1501/Otam_0000000510 S:183
- Kuzucu, K. (1996),XIX Yüzyıl Ortalarında İlbeyli Kazasının Sosyal ve İktisadi Durumu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum.
- Melikoff, I., (1993), Uyur İdik Uyardılar, Alevi Bektaşi Araştırmaları, Çev. Turan Alptekin, Cem Yayınevi, (1. Baskı), İstanbul.
- Mustan Dönmez, B. (2008), “Müziksel Bir İletişim Biçimi Olarak Anadolu Ölüm Ağıtları”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi. Vol. 32, No: 1. S. 139–148.
- Paçacıoğlu B., (1987), Sivas İlbeyli Ağzı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
- Pürlü, K. (2002), Sivas’ta İlbeyli Türkmenleri, C. 1, Sivas Belediyesi Kültür Yayınları.
- Saygı, H. B., (1998), “Türklerin Müslüman Olması ve Anadolu’ya Gelmesi”, ‘Cem Vakfı Anadolu İnanç Önderleri Birinci Toplantısı’ Alevi İslam İnancının Öncüleri Dedeler Babalar Ozanlar Ne Düşünüyor, İpomet Matbacılık, İstanbul.
- Kişisel Görüşme
- Bekir Güzeldağ Kişisel Görüşme 10-09-2022 Elbeyli Yöresi
- Fuat Cebeci Kişisel Görüşme 14-07-2022 Elbeyli Yöresi
- Ömer Ceylan Kişisel Görüşme 14-07-2022 Elbeyli Yöresi
- Âdem Uzun Kişisel Görüşme 05-06-2022 Elbeyli Yöresi
- Mesut Karakaş Kişisel Görüşme 12-07-2022 Elbeyli Yöresi
- Elektronik Kaynaklar
- URL-1: Pürlü, K. 2020. https://www.kadirpurlu.com.tr/tarihi-ve-kulturuyle-gecmisten-gunumuze- ilbeyli-asireti/ (Erişim Tarihi 01.07.2022)
- URL-2: https://elbeyliler.wordpress.com/2017/06/10/sivas-elbeyli/ (Erişim Tarihi 02.06.2022
Öz
Sivas Ilbeyli Turkmens, a branch of the İlbeyli tribe, which is thought to be connected to the Bayat, Alkırevli (Alka-evli) and Afşa tribes, live in 42 villages located in the southwest of Sivas between Sivas Şarkışla and in the center of Sivas. The region called Ilbeyli region, where Sivas Ilbeyli Turkmen live, does not have an official status, but is a geography whose borders are determined by its cultural and demographic structure. Ilbeyi Turkmens, who made this geography their homeland, whose borders were drawn with discourses such as "Kavlak at the top, Yanalak at the bottom", continue to maintain their musical culture in the perspective of authenticity, as in all their cultural phenomena.
The word "avaz" is used to express music in Sivas İlbeyli Turkmens. In this study, the concept of "avaz" used in the region has been explained, and the melodies known by the avaz source people in the region have been compiled and notated. It has been seen that laments and halays, which are in a dominant position in the local music culture, are more common than other forms, and since the volume of the study will exceed the limits of the article, restrictions have been made in the examples given. The study was carried out in order to make a structural and cultural analysis on the local music through field research.
The study was carried out in the perspective of the discipline of Ethnomusicology, in order to culturally and formally examine and analyze the music, which is a musical representation of the collective memory of the Ilbeyli region, to create a scientific source and to reveal social and cultural perspective. With this study, while investigating İlbeyli music, the communities in Sivas Ilbeyli geography with Ilbeyli music culture were examined and their musical identities were tried to be revealed, conceptualized and a discourse on these musics was tried to be established.
In this research, data collection techniques (observation, interview, recording, analysis and compilation) in "ethnographic research", which are among the qualitative methods, were used, and the relevant literature was searched for an in-depth investigation of İlbeyli music culture with literature review and historical research techniques.e.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Burton R. & John W.. (2000). Culture And The Human Body, An Anthropological Perspective, Waveland Press, Inc., Long Grove, Illinois, USA.
- Dağdeviren, M. (2021a). İnanç müziği etnolojisi perspektifinde Arguvan Yöresi “İçeri Makamı” üzerine yapısal ve kültürel analiz. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Dağdeviren, M. (2021b) Müziğin Bir Boyutu Olan Doğaçlamaya Müzik Kültürünün Etkisi, Uluslararası Müzik ve Güzel Sanatlar Eğitimi Sempozyumu International Music and Fine Arts Education Symposium,s: 492 Sivas Cumhuriyet University, TURKEY
- Dağdeviren, M. (2022a). Müziksel Öğelerin Kültürel Kimlik Oluşturmadaki Rolünün Etnomüzikolojik Yansımaları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 365-382. DOI: 10.30794/pausbed.961024
- Dağdeviren, M. (2022b: 291), Çeşitli Müzik Kültürlerinde Çağrı Yanıt Yönteminin Kullanıldığı İş Şarkıları Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2022, Cilt: 15, Sayı: 37, 291-308.
- Dağdeviren, M. (2022c). Sivas Müzik Kültürü Perspektifinde Geleneksel 14. Uluslararası Aşıklar Bayramı, Aşıq Şəmşir və S.Vurğunun xatirəsinə həsr edilmiş "Aşıq sənəti və yazılı ədəbiyyat" mövzusunda Beynəlxalq Elmi Konfrans , Qazax.
- Foreman I. (2005). The Culture And Poetıcs Of Jazz Improvısatıon, School Of Oriental And African Studies, University of London,
- Karakaş, M., (2002) Güney Köyü Folkloru, Sivas (Basılmamış Lisans Tezi).
- Keskin, A. (2020), Folklor Halay Değildir! Peki ya Halay? Ana Çizgileriyle Halayın Kültürel Serüveni, folk/ed. Derg, 2020; 26(4):781-811, DOI: 10.22559/folklor.1329,
- Kuzucu, K. (2004). Osmanlı Döneminde Sivas İlbeylileri Ve İlbeyli Kazası. Otam Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Dergisi, 15 (15) , 165-183. Doı: 10.1501/Otam_0000000510 S:183
- Kuzucu, K. (1996),XIX Yüzyıl Ortalarında İlbeyli Kazasının Sosyal ve İktisadi Durumu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum.
- Melikoff, I., (1993), Uyur İdik Uyardılar, Alevi Bektaşi Araştırmaları, Çev. Turan Alptekin, Cem Yayınevi, (1. Baskı), İstanbul.
- Mustan Dönmez, B. (2008), “Müziksel Bir İletişim Biçimi Olarak Anadolu Ölüm Ağıtları”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi. Vol. 32, No: 1. S. 139–148.
- Paçacıoğlu B., (1987), Sivas İlbeyli Ağzı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
- Pürlü, K. (2002), Sivas’ta İlbeyli Türkmenleri, C. 1, Sivas Belediyesi Kültür Yayınları.
- Saygı, H. B., (1998), “Türklerin Müslüman Olması ve Anadolu’ya Gelmesi”, ‘Cem Vakfı Anadolu İnanç Önderleri Birinci Toplantısı’ Alevi İslam İnancının Öncüleri Dedeler Babalar Ozanlar Ne Düşünüyor, İpomet Matbacılık, İstanbul.
- Kişisel Görüşme
- Bekir Güzeldağ Kişisel Görüşme 10-09-2022 Elbeyli Yöresi
- Fuat Cebeci Kişisel Görüşme 14-07-2022 Elbeyli Yöresi
- Ömer Ceylan Kişisel Görüşme 14-07-2022 Elbeyli Yöresi
- Âdem Uzun Kişisel Görüşme 05-06-2022 Elbeyli Yöresi
- Mesut Karakaş Kişisel Görüşme 12-07-2022 Elbeyli Yöresi
- Elektronik Kaynaklar
- URL-1: Pürlü, K. 2020. https://www.kadirpurlu.com.tr/tarihi-ve-kulturuyle-gecmisten-gunumuze- ilbeyli-asireti/ (Erişim Tarihi 01.07.2022)
- URL-2: https://elbeyliler.wordpress.com/2017/06/10/sivas-elbeyli/ (Erişim Tarihi 02.06.2022
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Halk Bilimi, Müzik |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Kasım 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 15 Sayı: 40 |
