TOPLUMUN SOKAKTAKİ AYNASI: DUVAR YAZILARINDA MİZAHIN KULLANIMI

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 41, 159 - 173, 16.03.2023

Aysun Ezgi Yılmaz

https://doi.org/10.12981/mahder.1184622

Öz

Sosyal hayatta yer alan birçok etmen, bireylerin kendilerini doğrudan ifade etmesinin önünde engel teşkil etmektedir. İnsanlığın bu engeller karşısında direniş yöntemlerinden biri ise mizahtır. Doğrudan ifade edilemeyen hususlar, mizah aracılığıyla dile getirilirken toplumun sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel vb. dinamikleri de ayrıntılı olarak açığa çıkmaktadır. Türk kültüründe Keloğlan, Nasreddin Hoca, Karagöz halk mizahının geleneksel temsilcileri olarak kabul edilirken günümüzde küresel bir köy haline gelen dünyada, iletişim kanallarının gelişmesi ve genişlemesi ile mizahın icra biçimlerinin çeşitlendiği görülmektedir. Bir yandan hâlâ geleneksel olarak devam ettirilen mizah, diğer yandan sosyal medya vb. platformlarda sürdürülmektedir. Bu bağlamda mizahın görüldüğü bir başka alan ise kamusal alanlar içerisinde değerlendirilen sokak duvarlarıdır. Gerek bireysel gerekse toplumsal konularla ilgili duygu ve düşüncelerin paylaşıldığı duvar yazılarında dilsel açıdan farklı kullanımların varlığı dikkat çekmektedir. Çalışma kapsamında mizahi bir dil kullanıldığı düşünülen duvar yazıları ele alınmıştır. Yakın dönem duvar yazıları üzerine yapılan bu incelemede; insanlık tarihinin başlangıcından bu yana varlığını sürdüren duvar yazılarının günümüz kent kültürü içerisinde nasıl bir iletişim kanalı olduğu gösterilmiş Türk toplumunda son on yılda (2011-2021) yaşanan sosyal, siyasal, kültürel değişimlerin mizaha nasıl yansıdığı ve bu değişimlerin mizahı nasıl şekillendirdiği değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Türk kültürü, sokak/ duvar yazıları, mizah dili, kent kültürü, toplumsal mizah

Kaynakça

• Aşılıoğlu, B. (2013). Mizahın anlamı ve eğitimdeki yeri. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Eğitim Felsefesi Özel Sayı-I. 208-243.
• Başgöz, İ. (1996). Protesto: folklorun beşinci işlevi (fonksiyonu). Umay Günay Armağanı, Ankara: Feryal.
• Çınarcı, M.N. (2018). Seyyahlardan Şairlere Duvar Yazıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 59: 87-94.
• Coşkun, S. (2015). Cumhuriyet döneminde mizah ve hiciv. Alim Gür, Ertan Engin (Ed.), İçinde Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı. (61-96). Ankara: Akçağ.
• Ekici, M. (2017). Kuramlar ve yöntemler. Türk halk edebiyatı el kitabı kuramlar ve yöntemler içinde. Ankara: Grafiker.
• Karakaş, R. (2018). Duvar yazılarına biçembilim ve göstergebilim açısından bir bakış. İdil Dergisi, 7/49: 1117-1126.
• Karadeniz, M.U (2021). Mâni’u’n-Nukûş” ve klâsik türk şiirinde duvar yazısı: “Âh şâhum. Folklor/ Edebiyat. 106: 503-515.
• Kavşut, N. (2005). Duvar yazıları/graffitiler. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Koestler, A. (1997). Mizah yaratma eylemi. (S. Kabakçıoğlu, Ö. Kabakçıoğlu, Çev.) İstanbul: İris.
• Levend, A. S. (1971). Divan edebiyatında gülmece ve yergi (hezl ve hecv). Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. 18: 37-45.
• Morreal, J. (1997). Gülmeyi ciddi almak. (K. Aysevener, Ş. Soyer, Çev.) İstanbul: İris.
• Öğüt Eker, G. (2017). “Mizah, tanrı’dan bir armağan mı yoksa şeytanın getirdiği̇ bir ceza yöntemi̇ mi̇? sosyal normların cezalandırma yaptırımı boyutunda sosyal ceza olarak gülme” . Folklor/Edebiyat, 92: 49-62.
• Özdemir, N. (2009). Sanal mizah. ICANAS 38. (Ankara 10-15 Eylül 2007). Ankara. 1277-1301.
• ____________________. (2010). Mizah, eleştirel düşünce ve bilgelik, Millî Folklor, Ankara: Yıl: 22, Sayı: 87.
• Şişman, R. Ş (2019). Duvar yazılarındaki anlam çeşitliliğine tematik yaklaşım (Muş/ merkez örneği, Folklor/ Edebiyat. 98: 309-326.
• Usta, Ç. (2009). Mizah dilinin gizemi. Ankara: Akçağ.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu.