DEDE KORKUT OĞUZNAMELERİNDE SAVAŞ VE SAVAŞ HUKUKU

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 41, 15 - 40, 16.03.2023

Ahmet Keskin

https://doi.org/10.12981/mahder.1200767

Öz

Türk dil, kültür ve edebiyat tarihi üzerine gerçekleştirilen çalışmalar içinde Dede Korkut Oğuznameleri oldukça özel bir yere sahiptir. Bunun en belirgin nedeni elbette ki bu eserin Türkoloji çalışmaları için eşsiz bir öneme ve değere sahip olmasından ileri gelmektedir. Buna bağlı olarak Dede Korkut üzerinde yapılan çalışmalar günümüzde de büyük bir yoğunlukta devam etmekte ve gerçekleştirilen her yeni çalışma daha başka çalışmalara kapı aralamaktadır. Bu çalışmalar kapsamında Dede Korkut Oğuznamelerinin Türk kültür tarihi için önemi ve özellikle de Türk töresi, gündelik yaşamı, inançları, mücadeleleri hakkında çok sayıda bilgi edinilebilmektedir. Türklerin tarihi süreçte uzun asırlar sürdürdükleri yaşam biçimleri doğrultusunda mevcut ve olası düşmanlarla sürekli ve kesin olarak, bazen de kendi içlerindeki mücadelelerinin inanç ve eylem, dil ve kültür, düşünce ve söylem gibi alanlarda doğrudan ya da dolaylı olarak Dede Korkut anlatmalarına da çeşitli boyutlarda yansıdığı görülmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut Oğuznameleri savaş ve savaş hukuku bağlamında ele alınmıştır. Bu çerçevede Türklerin savaş hakkındaki düşünce, değerlendirme, tutum, eylem ve söylem biçimleri ile Türk kültüründe, tarihinde ve töresinde savaş kurallarının ve savaş hukukunun nasıl belirlendiği, işletildiği ve bunların başlıca görünümleri Türk dili, kültürü ve edebiyatının önemli metinlerinden biri olan Dede Korkut Oğuznameleri örnekleminde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Oğuznameleri, savaş, savaş hukuku.

Kaynakça

• Abbasbeyli, A.-Ramazanov, G. (2016). Uluslararası insancıl hukuk ve savaş ortamında gazetecilik faaliyetinin hukuki yönleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30 (41), 29-51.
• Abdulla, K. (2019). Mitten yazıya veya Gizli Dede Korkut. (Çev. Ali Duymaz) İstanbul: Ötüken (4. Baskı).
• Akan, M.-Erdoğan, H. G. (2016). Dede Korkut Hikayelerinde Eski Türk Töresinin Uygulamaları. III. Uluslararası Türk dünyası kültür kongresi (Dede Korkut ve Türk dünyası, 19-23 Ekim 2015, Çeşme, İzmir-Türkiye) Bildiriler Kitabı (Ed. M. Ekici-M. Duranlı), Cilt 1, 65-79.
• Akkoyun Koç, T. (2022). Bayburt’un kara kışı: Tepegöz. Folklor/Edebiyat, 28 (110), 307-331.
• Ashe, L.- Patterson, I. (2014, eds). War and literature. NED-New edition. Boydell & Brewer.
• Aslan, M. Y. (2008). Savaş hukukunun temel prensipleri. TBB Dergisi, 79, 235-274.
• Bakırcı, N. (2019). Dede Korkut Kitabı bağlamında Oğuzlarda toy geleneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (20): 130-142.
• Gören, E.-vd. (ed.) (2019). Savaş ve edebiyat. Edebiyatın tanıklığında savaşlar ve sonrası. İstanbul: Hiper Yayın.
• Başar, L. K. (2012). Dede Korkut Hikâyelerinde savaşçı eğitimi. Turkish Studies, 7 (4), 1009-1017.
• Bayat, F. (2019). Oğuz destan dünyası. Oğuznamelerin tarihi, mitolojik kökenleri ve teşekkülü. İstanbul: Ötüken (3. Baskı).
• Bayat, F. (2020). Türk dünyasının velayet sahibi bilgesi Korkut Ata. İstanbul: Ötüken.
• Boratav, P.N. (1958). Dede Korkut Hikâyelerindeki tarihi olaylar ve kitabın telif tarihi. Türkiyat Mecmuası, 13, 31-62.
• Brosman, C. S. (1992). The functions of war literature. South Central Review, “Historicizing Literary Contexts”, 9 (1), 85-98.
• Bulduk, Ü. (2019). “Dede Korkut Oğuzlarında Askeri Teşkilata Dair Unsurlar.” Dünya Kültür Mirası Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu (25-27 Nisan 2019 / Bayburt) Bildiri Kitabı (Ed. Ferdi güzel-Turgay Kabak). Bayburt Üni. Yayınları, ss. 149- 162.
• Cole, S. (2009). Enchantment, disenchantment, war, literature. PMLA, Special Topic War, 124 (5), 1632-1647.
• Coşkun, S. (2011). Savaş-edebiyat ilişkisi bağlamında Bosna Savaşı’nın Türk şiirine yansıması. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 5: 29-52.
• Çılgın, A. S. (2003). Türk roman ve hikâyesinde İkinci Dünya Savaşı. İstanbul: Dergâh.
• Çitgez, M. (2018). Dede Korkut Hikâyeleri’nin söz varlığı. Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Das, S. (2005). Touch and intimacy in First World War literature. New York: Cambridge University Press.
• Daşcıoğlu, Y. (2016, ed.). Savaş ve edebiyat sempozyumu (16-18 Aralık 2014, Sakarya) bildirileri kitabı (I. ve II Ciltler). Sakarya Üniversitesi Basımevi.
• Dawes, J. (2005). The Language of War. Literature and Culture in the U.S. from the Civil War through World War II. MA-London: Harvard University Press.
• Deer, P. (2009). Culture in camouflage: war, empire, and modern British literature. New York: Oxford University Press.
• Diehl, P. F. (1991). Geography and war: A review and assessment of the empirical literature. International Interactions. Empirical and Theoretical Research in International Relations, 17 (1), New Research in Geopolitics: 11-27.
• Doğanışık, M. (2020). Savaş hukuku ve angajman kuralları. İstanbul Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• Duman, H. (2018). Savaş edebiyatı. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 58 (1), 99-110.
• Duman, H. -Güreşir, S. K. (2009). Yeni Türk Edebiyatı’nın Kaynakları: Savaş ve Edebiyat.Turkish Studies, 4 (1/1): 29-77.
• Dursun, A. (2011). Dede Korkut Hikâyelerinde halk hukuku.” Turkish Studies, 6 (4), 107-122.
• Grotius, H. (1967). Savaş ve barış hukuku. Seçmeler (Çev. Seha L. Meray). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Güldürmez, S. (2018). Savaş ve edebiyat araştırmaları. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 58 (1), 217-227.
• Gülşen, H. (2014). Millî Mücadele döneminde savaş edebiyatımız. İlmi Araştırmalar, 0 (25), 85-96.
• Hammond, A. (2006). Cold War literature. Writing the global conflict. London-New York: Routledge.
• Kafesoğlu, İ. (2005). Türk milli kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat (26. Baskı).
• Karakaş, R. (2012). Dede Korkut Hikâyelerindeki bey oğullarının nitelikleri ve işlevleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (1), 155-168.
• Koçak, M. E. (2020). Türk kültüründe yağmalı toy: Timurlular örneği (1370-1405). Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 153-169.
• Köroğlu, E. (2013). Türk edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918). İstanbul: İletişim.
• MacKay, M. (2009). The Cambridge companion to the literature of World War II. New York: Cambridge University Press.
• Öncül, K. (2015), Siyasal çatışma kavramını Dede Korkut’taki bir hikâye üzerinden yeniden okumak. Düşünce Hayatımızda ve Kültürümüzde Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu Tebliğler, (haz. Fatih Yalçın-Kürşad Kara), Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları, ss. 213-218.
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut -Dresden Nüshası- metin, dizin. (II. Cilt) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özel, H. (2015). Dede Korkut Destanlarında Oğuzların düşmanları kimlerdi? Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15 (2), 181- 184.
• Pamir, A. (2009). Orta-Asya Türk hukukunda “töre” kavramı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 58, 359-376.
• Roach, C. (1993). Communication and culture in war and peace. London: Sage.
• Sambanis, N. (2002). A review of recent advances and future directions in the quantitative literature on Civil War. Defence and Peace Economics, 13 (3), 215-243
• Segal, H. (1997). Psychoanalysis, literature and war: Papers 1972–1995 (1st ed.). New York: Routledge
• Sherry, V. (2004, ed.). The Cambridge companion to the literature of the First World War. New York: Cambridge University Press.
• Stevenson, R. (2013). Literature and the Great War: 1914-1918. Oxford University Press.
• Sümer, F. (1952). Dede Korkut Kitabı’na dair bazı mülahazalar. Türk Folklor Araştırmaları II, 30, 467-472.
• Şahin, M. (2020). Bir savaş edebiyatı örneği: Orduya Arzuhal. Turkish Studies, 15(2), 819-842.
• Şahinoğlu, M. (2011) Savaş ve edebiyat ekseninde Ernst Jünger’in “Mermer Yalıyar” ve Ömer Seyfettin’in “Beyaz Lale” ile “Bomba” adlı eserlerinin karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Taylor, M. (2022). The Vietnam War in history, literature and film. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Turgut, G. (2008). Türk kültürü ve uluslararası savaş hukuku. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Türkmen, F. (2011). Dede Korkut’ta halk hukuku unsurları. Bilig, 58, 245-256.
• Ulucutsoy, H. (2018). Türk basınında savaş edebiyatı tartışmaları (1913 1941). Turkish Studies, 13 (28), 1023-1040.
• Ulucutsoy, H. (2019). Türk savaş edebiyatı ve propaganda (1828-1912). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi.